Την επιμέλεια του συνεδρίου είχε ο Μιχ.
Τιβέριος, η Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου, η Ελ. Μανακίδου, και η Ά.
Αρβανιτάκη
Έγινε στην Θεσσαλονίκη, 19-22 Μαΐου
2011.
Διαλέξεις: - J.-J. Maffre: Les coupes attiques des Petits-Maîtres à Thasos / Αττικές μικρογραφικές κύλικες στην Θάσο
- Μιχ. Α. Τιβέριος: Αττικά αγγεία
πολυτελείας στην Μακεδονία / Πολυτελής Αττική Κεραμική στην Μακεδονία
Τοπική κεραμική:
- Λ. Αχειλαρά: Τα γκριζόχρωμα αγγεία από το αρχαϊκό νεκροταφείο της Μυτιλήνης: η περίπτωση του οικοπέδου Χ. Κρικλάνη - Δ. Κουτσοβίλη.
- An. Bozkova, P. Delev:
Αρχαϊκή κεραμική με ζωγραφική γεωμετρική διακόσμηση από τη Νοτιοδυτική
Βουλγαρία
- Λ. Ντανίλ: Τοπικές παραγωγές και
εισαγωγές στην Ηφαιστία (Λήμνος) από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως την
Αρχαϊκή περίοδο.
- Ευρ. Κεφαλίδου: Κεραμική από την
Νέα Καλλικράτεια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
- Ντρ. Μιτρέφσκι: Κεραμική Κάτω
Βαρδάρη ή Αμφαξίτη από την Εποχή του Σιδήρου.
- Ά. Παντή: Τοπική κεραμική αρχαϊκών
χρόνων από τα Λείβηθρα.
- J. Perreault, Κατ. Περιστέρη,
Fr. Blondé:
Παράδοση, μίμηση και καινοτομία στην αρχαϊκή κεραμική του εργαστηρίου «Φαρί»
Θάσου
- Μ. Περόν: Οι επιρροές της
ανατολικής ελληνικής κεραμικής στην αγγειογραφία του Βορείου Αιγαίου: Ομάδα
Πυξίδων και Επιτραπέζιων Αμφορέων από τον Άργιλο.
- Θ. Σαββοπούλου: Πύραυνοι αρχαϊκών
χρόνων από την Αξιούπολη Κιλκίς.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Σβ. Βιβντένκο,
Παν. Μανούδης: Πρώτη προσέγγιση στην μελέτη των πυραύνων από τις ανασκαφές
στην Αξιούπολη.
Εισηγμένη κεραμική
Αττική / Attic:
- Στ. Α. Φριτζίλας: Αττική πελίκη
με διονυσιακή παράσταση από την Σαμοθράκη: ένα έργο του Ζωγράφου του Θησέα.
- Κων. Χαβέλα: Αττική
μελανόμορφη κεραμική από την Τούμπα Θεσσαλονίκης.
Κορινθιακή:
- C. W. Neeft: Κορινθιακή κεραμική
στην Θάσο και τον Άργιλο: Προκαταρκτικές Παρατηρήσεις.
Λακωνική:
- Μ. Πιπιλή: Λακωνική κεραμική στο Βόρειο Αιγαίο.
Ανατολικής Ελλάδας:
- Ζ. Μπόνιας, J. Perreault,
Στ. Πασπαλάς, Χρ. Τελεβάντου: Ανδριώτικη κεραμική στην Άργιλο: ένα
πρόγραμμα σε εξέλιξη / Andrian Pottery at
Argilos:
A Program in progress
- Δ. Τσιαφάκη, Ν. Καζάκης,
Αν. Σακαλής, Ν. Τσιρλιγκάνης: Ανδριώτικη (;) κεραμική στην Άργιλο:
οι πρώτες δύο φάσεις της αρχαιομετρικής έρευνας.
- Δ. Τσιαφάκη: Κεραμική Ανατολικής
Ελλάδας στο Καραμπουρνάκι.
- Αν. Χρυσοστόμου, Π.
Χρυσοστόμου: Ιωνικά bucchero από τα νεκροταφεία του Αρχοντικού Πέλλας.
Εμπορικοί αμφορείς /Αμφορείς μεταφοράς:
- P. Dupont, Ευδ. Σκαρλατίδου: Αρχαϊκοί
Αμφορείς Μεταφοράς από την Πρώτη Νεκρόπολη των Κλαζομενίων Αβδήρων.
- Κ. Φίλης: Ιωνικοί εμπορικοί
αμφορείς στο Βόρειο Αιγαίο.
Τοπική και εισηγμένη κεραμική σε
ανασκαφικά σύνολα:
- Β. Αλλαμανή-Σουρή: Κλειστά
σύνολα αρχαϊκής κεραμικής από το νεκροταφείο της Σουρωτής στον Νομό
Θεσσαλονίκης και δείγματα αγγείων από τον οικισμό της Τούμπας στην Θεσσαλονίκη.
- Στ. Γιματζίδης: Αρχαϊκή κεραμική
σε οικισμούς και ιερά της Μακεδονίας: η οικοσκευή των θνητών και των αθανάτων
στην Σάνη της Παλλήνης Χαλκιδικής
- Γ. Ζάχος: Αρχαϊκή κεραμική από
την Ερεσό της Λέσβου.
- Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Αντ.
Μαραγκού: Αρχαϊκή κεραμική από την θασιακή αποικία Οισύμη.
- Αστ. Λιούτας, Στέφ. Γιματζίδης: Αρχαϊκή κεραμική σε οικισμούς και νεκροταφεία της Μακεδονίας: η οικοσκευή των ζωντανών και των νεκρών στην αρχαία θέση της Πολίχνης Θεσσαλονίκης (Λεμπέτ / Lebet).
- Πην. Μάλαμα: Κεραμική αρχαϊκών
χρόνων από την αρχαία Γαληψό.
- Ελ. Μανακίδου: Εισηγμένη κυκλαδική,
κορινθιακή και αττική κεραμική αρχαϊκών χρόνων στην αρχαία Οισύμη.
- Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου: Η
αρχαϊκή κεραμική από το νεκροταφείο της αρχαίας Άφυτης.
- Σ. Μοσχονησιώτη: Αρχαϊκή κεραμική
από τον ιερό του Ποσειδώνα στο Ποσείδι της Χαλκιδικής.
- Μ. Μπέσιος, Κων. Νούλας:
Αρχαϊκή κεραμική από την ακρόπολη της αρχαίας Μεθώνης.
- Ελ. Νικολάου, Αιμ. Καλογιάννη,
Φωτ. Τσιούκα: Νεκροταφείο του αρχαίου Θητωνίου: μία πρώτη προσέγγιση της
κεραμικής.
- Al. Papazovska-Sanev: Εισαγωγές
κεραμικής και τοπικές απομιμήσεις κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Βαρδάρη
τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ.
- Χρ. Παρδαλίδου: Κεραμική
αρχαϊκών χρόνων από τον ιερό του Απόλλωνα στην αρχαία Ζώνη νομού Έβρου.
- Κατ. Ρωμιοπούλου: Νεκροταφείο
αυτοχθόνων και αποίκων στην παραλία Αϊ-Γιάννης Σιθωνίας (7ος - 5ος αι. π.Χ.) και
ίχνη οικισμού στο νησί Καστρί: η κεραμική.
- Ευδ. Σκαρλατίδου: Κλειστά σύνολα με
κορινθιακή και ιωνική κεραμική από το πρώτο αρχαϊκό νεκροταφείο των Αβδήρων.
- Ευδ. Σκαρλατίδου, Φ. Γεωργιάδης,
Ά. Παντή, Καλλ. Χατζηνικολάου: Επείσακτη και εγχώρια αρχαϊκή κεραμική από
το αρχαίο νεκροταφείο στην Θέρμη (Σέδες) Θεσσαλονίκης.
- Διαμ. Τριαντάφυλλος, Μαρ.
Τασακλάκη: Η κεραμική από δύο αρχαϊκά νεκροταφεία της αιγαιακής Θράκης.
- Ελ. Μπ. Τσιγαρίδα, Δημ.
Πάτης: Αρχαϊκή κεραμική από το νεκροταφείο της αρχαίας Σκιώνης.
Η ιδέα της διεξαγωγής ενός συνεδρίου που αφορά στην κεραμική των αρχαϊκών χρόνων του βορειοελλαδικού χώρου ξεκίνησε από παλιά, όταν από τις συζητήσεις μας στις ετήσιες συναντήσεις για το Αρχαιολογικό Έργο στην Μακεδονία και στην Θράκη φάνηκε καθαρά το ενδιαφέρον πολλών συναδέλφων για τα ζητήματα της αρχαϊκής εποχής υπό το φως των σημαντικών ευρημάτων αυτής της περιόδου που αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια στις ανασκαφές. Η πρωτοβουλία, λοιπόν, του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών για την πραγματοποίηση ενός συνεδρίου βρήκε ευήκοα ώτα στον Τομέα Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., και έτσι συνδιοργανώθηκε από το Α.Π.Θ. και το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμός η πρώτη διεθνής συνάντηση για την «Κεραμική της αρχαϊκής εποχής στο Βόρειο Αιγαίο και την περιφέρειά του (700 - 480 π.Χ.)».
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 19-22 Μαΐου 2011 στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Σκοπός της συνάντησης ήταν η παρουσίαση και η συζήτηση των θεμάτων που προκύπτουν από τη μελέτη της εγχώριας και της εισηγμένης αρχαϊκής κεραμικής στον ευρύ γεωγραφικό χώρο που ορίζεται από τα βόρεια παράλια του Αιγαίου και την ενδοχώρα τους, εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων.
Τα αρχαϊκά χρόνια ήταν εποχή ακμής και
δημιουργίας για τους οικισμούς στην ευρύτερη
περιοχή του Βορείου Αιγαίου. Η ίδρυση αποικιών στην αιγαιακή Μακεδονία και Θράκη, η επικοινωνία μέσω θάλασσας και οι εμπορικές σχέσεις με τις πόλεις της νότιας και της ανατολικής Ελλάδας συνέβαλαν ιδιαίτερα στην οικονομική, πολιτιστική και καλλιτεχνική ανάπτυξη των περιοχών αυτών καθώς και στην διαμόρφωση ενός δικτύου ανταλλαγών των προϊόντων τους, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονταν και τα κεραμικά σκεύη. Χάρη στην ευημερία και την κινητικότητα που παρατηρείται στην αρχαϊκή εποχή, οι οικισμοί της υπό εξέταση περιοχής ωφελούνται από την εισροή αγαθών και ιδεών, ανταποδίδοντας με τις δικές τους δημιουργίες.
Η εντατική ανασκαφική έρευνα των τελευταίων δεκαετιών στο Βόρειο Αιγαίο και την περιφέρειά του, έφερε στο φως έναν τεράστιο αριθμό κεραμικών προϊόντων, που προέρχονται τόσο από πολλά τοπικά εργαστήρια όσο και από διάφορα κέντρα του αιγαιακού χώρου με μεγάλη κεραμική παράδοση, όπως την Αθήνα, την Κόρινθο, τη Λακωνία, τα νησιά του Αιγαίου, την Ανατολική Ελλάδα. Η μελέτη της κεραμικής αυτής όχι μόνο διευρύνει την έρευνα σχετικά με τα μεγάλα εργαστήρια του αρχαιοελληνικού κόσμου και την παραγωγή τους, αλλά και δίνει την ευκαιρία να τεθούν νέα ερωτήματα προς συζήτηση, που στην εμφάνιση, τη διάρκεια χρήσης, το εμπόριο και την διασπορά των αρχαϊκών αγγείων στο παραπάνω γεωγραφικό χώρο, καθώς και τις επιδράσεις της επείσακτης κεραμικής στα εγχώρια αγγεία. Η σύγκριση των ποικίλων κατηγοριών κεραμικής που προέρχονται από έναν ή περισσότερους οικισμούς, αν κατασκευάζονταν ή εισάγονταν εκεί, προσφέρει και μια ασφαλή βάση για την παράλληλη εξέταση τεχνολογικών ζητημάτων. Οι κεραμικές μαρτυρίες μάς υπάρχει, επίσης, να προσεγγίσουμε και άλλα ευρύτερα φαινόμενα, όπως της βιοτεχνικής παραγωγής, της
οικονομική ανάπτυξη, της κοινωνικής οργάνωσης, καθώς και των τελετουργικών και ταφικών πρακτικών που παρατηρούνται στους οικισμούς της περιοχής κατά την αρχαϊκή περίοδο.
Οι εισαγωγές αγγείων καθώς και οι μετακινήσεις κεραμών από άλλες περιοχές επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό την παραγωγή των τοπικών εργαστηρίων. Η καλή ποιότητα και η πολυμορφία των εγχώριων αγγείων φανερώνουν την ικανότητα των ντόπιων κεραμέων να ενσωματώνουν δημιουργικά στο έργο τους τόσο την προϋπάρχουσα παράδοση όσο και τις εξωτερικές επιρροές.
Ως προς αυτό, είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι σχεδόν παντού, στους οικιστικούς χώρους, στα ιερά και στα νεκροταφεία, τα εγχώρια σκεύη συνυπάρχουν με τα εισηγμένα σε μια διαλεκτική σχέση, καθώς η μία ομάδα συμπληρώνει την άλλη. Μόνο μέσα από την συστηματική γνώση και μελέτη του πλούσιου θέματα αυτού του υλικού να εξεταστούν όπως π.χ. η ταξινόμηση των αγγείων που κατασκευάστηκαν στο Βόρειο Αιγαίο σε διάφορα κέντρα παραγωγής κατά την αρχαϊκή εποχή, η ερμηνεία των πολλαπλών χρήσεών τους, η διακίνηση και οι αλληλεπιδράσεις των κεραμικών προϊόντων από την μια περιοχή στην άλλη.
Στο τετραήμερο των εργασιών της
συνάντησης συμμετείχαν δώδεκα αρχαιολόγοι από το
εξωτερικό και 38 από την Ελλάδα (με ατομικές ή ομαδικές ανακοινώσεις). Για την δημοσίευση των 39 μελετών στα παρόντα τόσο προτιμήθηκε η οργάνωσή τους κατά θέματα. Προηγούνται οι δύο διαλέξεις των καθηγητών J. J. Maffre και Μ. Τιβερίου, οι οποίοι έδωσαν τις κατευθυντήριες γραμμές στη σχετική έρευνα, και ακολουθούν οι μελέτες που αναφέρονται στην τοπική κεραμική, στην εισηγμένη κεραμική και στην κεραμική των ανασκαφικών συνόλων. Στο σύνολό τους οι εργασίες πραγματεύονται υλικό που προέρχεται από τα παράλια και την ενδοχώρα του βορειοελλαδικού χώρου (κυρίως από περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης) μαζί με τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος) καθώς και από θέσεις
στη νότια Βουλγαρία και την πρώην
Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (FYROM).
Ένα μεγάλο μέρος της κεραμικής προέρχεται από ταφικά σύνολα, καθώς οι ανασκαφές των νεκροταφείων υπερτερούν έναντι αυτών των οικισμών ή των ιερών. Ιδιαίτερα σημαντική θέση κατέχει, ωστόσο, η πραγμάτωση των κεραμικών ευρημάτων από ορισμένους ανασκαμμένους οικισμούς και ιερά. Σε κάθε περίπτωση, η εξεταζόμενη κεραμική περιλαμβάνει εμπορικούς αμφορείς για τη μεταφορά ποικίλων προϊόντων, άγνωστα χρηστικά σκεύη και διακοσμημένα αγγεία «πολυτελείας». Αξίζει να τονιστεί ότι σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για αδημοσίευτο υλικό, τόσο από πρόσφατες όσο και από παλιότερες ανασκαφικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορες αρχαιολογικές θέσεις στο Βόρειο Αιγαίο.
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και το προσωπικό ενδιαφέρον της Γενικής Γραμματέως Πολιτισμού κ. Λ. Μενδώνη. Καθοριστική υπήρξε και η χορηγία της Επιτροπής Ερευνών του ΑΠΘ. Η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ. Μ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη συνέβαλε στην πραγματοποίηση του. Οι Διευθύντριες του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, κ.κ. Πολ. Αδάμ-Βελένη και Δέσπ. Μακροπούλου, οι επίτιμες Διευθύντριες της ΙΣΤʹ και Λʹ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων κ.κ. Λ. Αχειλαρά και Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, η τότε Διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού κ. Σ. Χούλια καθώς και το προσωπικό του Αρχαιολογικού Μουσείου και
το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης συνέβαλαν στην αρτιότερη διεξαγωγή του συνεδρίου. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ο Πρύτανης κ. Ι. Μυλόπουλος και η Αντιπρύτανης Έρευνας κ. Σ. Κουίδου-Ανδρέου στήριξαν τη συνάντηση. Όλους τους ευχαριστούμε θερμά.
Στη χρηματοδότηση του ΥΠΠΟΤ οφείλεται
η έκδοση του παρόντος τόπου των Πρακτικών.
Η έγκαιρη έκδοσή του, αποτέλεσμα της στενής και αρμονικής συνεργασίας του Α.Π.Θ., του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και των συγγραφέων του τόμου δικαιώνει τις προσπάθειές μας και εκπληρώνει, νομίζουμε, τον στόχο του συνεδρίου.
Μιχ. Τιβέριος, Β.
Μισαηλίδου-Δεσποτίδου,
Ελ. Μανακίδου, Ά. Αρβανιτάκη
ΕΚΔΟΣΗ: ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΑΚΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, αρ. 11, Θεσσαλονίκη, 2012. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.1.2013.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook