Ἐκ Φιλότητος ἄρχεσθαι
καί Νείκους παύεσθαι
«οἵ
δ᾽ἄλλοι φιλότητα καί ὅρκια
πιστά ταμόντες»
Γράφει ο καθηγητής
φιλόλογος Πέτρος Ιωαννίδης
Η παραπάνω
φράση είναι απ’ τη Ραψωδία Γ’ της Ιλιάδας
του Ομήρου και αποτελεί φόρμουλα, ήτοι στερεότυπη φράση, διότι
επαναλαμβάνεται στους στίχους 73, 94 (τάμωμεν αντί ταμόντες), 256, 323
(γενέσθαι αντί ταμόντες) και σημαίνει «κι οι άλλοι (Τρώες και Αχαιοί) αφού
συνάψετε φιλία / συμμαχία και κλείσετε ένορκη πιστή συνθήκη / συμφωνία» (στίχ.
73, 94, 256 & 323). Μετά από πρόταση του Πάρη στον αδελφό του Έκτορα να
μονομαχήσει με τον Μενέλαο κι όποιος νικήσει να πάρει την Ελένη για γυναίκα
του, συμβουλεύει τους υπόλοιπους Τρώες και Αχαιούς να ομονοήσουν και να δώσουν
πιστές εγγυήσεις και ένορκες διαβεβαιώσεις που θα τις τηρούν για πάντα.
«Δῶρα δ᾽ἄγ᾽ἀλλήλοισι
περικλυτά δώομεν ἄμφω, ὄφρα τις ὧδ᾽εἴπῃσιν Ἀχαιῶν τε Τρώων τε· ἠµέν ἐµαρνάσθην ἔριδος
πέρι θυµοβόροιο, ἠδ᾽αὖτ᾽ἐν φιλότητι διέτµαγεν ἀρθµήσαντε».
(Όμηρος,
ΙΛΙΑΣ, Ζ’, στιχ. 299-302)
(= έλα τώρα
να ανταλλάξουμε δώρα μεταξύ μας, για να μπορεί να ομολογήσει κάποιος από τους
Αχαιούς και τους Τρώες τα παρακάτω λόγια· εκείνοι οι δύο - Έκτορας και Αίας ο
Τελαμώνιος - και πολέμησαν σε φονική μάχη και αποχωρίστηκαν με φιλία
συνδεδεμένοι).
ΣΧΟΛΙΟ: Η
ευγενέστερη μονομαχία. Οι δύο μονομάχοι λόγω ισοτιμίας και ισοπαλίας
αποσύρονται ανταλλάσσοντας φιλικά δώρα μεταξύ τους. Αυτοί ως εχθροί αντικρίστικαν
σ’ αγώνα φονικό και τώρα ως φίλοι αποχωρίζονται.
Από την Ομηρική Φιλότητα
στην Σύγχρονη Ελλαδική Φαυλότητα
Εντόπισα και αρύστηκα το λήμμα “ΦΙΛΟΤΗΣ”[1]
(διάθεση και πράξη εταιρικής φιλίας), όχι μόνο για την συναινετική της τιμή και
αξία, αλλά και γιατί επί των ημερών μας έχει αποβεί δυσεύρετο σύμβολο, μετρημένο
ίσως στα δάκτυλα του ενός χεριού για να θυμηθούμε και τον απελπισμένο
ιερομόναχο στη “Γυναίκα της Ζάκυθος” του Διονυσίου Σολωμού. Προτείνω η Ομηρική Φιλότητα να παραλληλιστεί με το
Νεοελληνικό φιλότιμο ως ισότιμη και
πολύτιμη εταιρική έννοια. Η Φιλότης είναι
η Έλξις, η Σύνθεση, η Σύζευξη, η Συνέργεια, η Κεντρομόλος Δύναμη, η Βαρύτητα, ενώ
το Νείκος είναι η Άπωσις, η Διάλυση,
η Διάσπαση, ο Διαχωρισμός, η Φυγόκεντρος Δύναμη, η Αντιβαρύτητα. Η αντιπαλότητα
Φιλότητας - Νείκους κατακερματίζει την ενότητα του κόσμου και δημιουργεί
αναρίθμητες μορφές της ύλης.
ΦΙΛΟΤΗΣ
και ΝΕΙΚΟΣ
Μια εξαίρετη, σύνθετη, πολυσχιδής φυσιογνωμία
ανάμεσα σ’ όλους τους Προσωκρατικούς είναι ο Εμπεδοκλής από την Ακράγαντα της Σικελίας (495-423). Το όνομά του
παράγεται από το έμπεδον + κλέος
που σημαίνει σταθερή δόξα/φήμη. Πιστεύω ότι κέρδισε επάξια την υστεροφημία του
χωρίς να προδώσει τη σημασία του ονόματός του. Υποστήριζε πως για να
σχηματίσουμε ορθή εικόνα για τον κόσμο πρέπει να παρατηρούμε με τις αισθήσεις
μας καθετί με ακρίβεια και να στηριχθούμε πάνω σ’ αυτή την πείρα των αισθήσεων.
Η πύλη όμως της Αλήθειας ανοίγεται μόνο σε εκείνον που διαθέτει ΚΑΘΑΡΟ ΦΡΟΝΗΜΑ και ΚΑΘΑΡΗ ΚΑΡΔΙΑ.
Το “ΕΙΝΑΙ”
(= η φύση, ο υλικός κόσμος) αποτελείται από 4 στοιχεία, ΠΥΡ - ΑΗΡ - ΥΔΩΡ - ΓΗ, που τα αποκαλεί ΡΙΖΩΜΑΤΑ των πάντων. Με την ανάμειξη / ένωση και τη σύνδεση αυτών
των ριζωμάτων σχηματίζονται τα κατ’ ιδίαν πράγματα. Τα ριζώματα ενώνονται και
διαχωρίζονται από δύο αντίθετες κινητικές κοσμικές δυνάμεις, την ΦΙΛΟΤΗΤΑ (ΦΙΛΙΑ) και το ΝΕΙΚΟΣ (ΜΙΣΟΣ).
Η Φιλότης
ενώνει τα ριζώματα και έτσι από την πολλότητα σχηματίζει την ΕΝΟΤΗΤΑ, “η Ισχύς εν τη Ενώσει”. Το Νείκος καταστρέφει την ενότητα και
διασκορπίζει τα ριζώματα. Όλα τα φαινόμενα της φύσης και γενικά όλα τα αντικείμενα
και γεγονότα του σύμπαντος προκαλούνται από τους δύο αυτούς τρόπους ενέργειας (ΦΙΛΟΤΗΣ - ΝΕΙΚΟΣ).
«ἄλλο δέ τοι ἐρέω· φύσις οὐδενός ἐστιν ἁπάντων θνητῶν,
οὐδέ τις οὐλοµένου θανάτοιο τελευτή ἀλλά µόνον µίξις τε διάλλαξίς τε µιγέντων ἔστι,
φύσις δ᾽ἐπί τοῖς ὀνοµάζεται ἀνθρώποισιν».
(Πλούταρχος,
50-120, “Προς Κωλώτην”, 10)
(= και κάτι
ακόμα θα σου πω· γέννηση δεν υπάρχει για κανένα απ’ όλα τα θνητά, κι ούτε τέλος
με τον επάρατο θάνατο, παρά μόνον ανάμειξη/ένωση και διαχωρισμός των
αναμειγμένων στοιχείων υπάρχει, κι αυτό οι άνθρωποι συνηθίζουν να το ονομάζουν Φύση).
Όταν επικρατεί η Φιλότης, τότε από τη συνένωση όλων των στοιχείων/ριζωμάτων ο
κόσμος παίρνει μια ομοιόμορφη διάταξη, γίνεται «Σφαῖρος κυκλοτερής µονίῃ περιηγέϊ γαίων» (Στοβαίος, εκλογαί Ι, 15) (= κυκλοειδής σφαίρα, απολαμβάνοντας την
τέλεια ηρεμία της), όπου δεν υπάρχει το Νείκος
(Μίσος).
Ο τραγικός
ποιητής Ευριπίδης (480-406), στο
έργο του “Ιφιγένεια η εν Αυλίδι”,
στίχοι 376 - 377 διά στόματος του χορού που παρεμβαίνει στη διαμάχη των δύο
αδελφών Μενελάου και Αγαμέμνονα, σχολιάζει πως: «Δεινόν κασιγνήτοισι γίγνεσθαι ψόγους µάχας θ᾽ ὅταν ποτ᾽ἐµπέσωσιν εἰς ἔριν»
ήτοι (= είναι επικίνδυνο τα αδέλφια να έρχονται στα λόγια και να
χτυπιούνται μεταξύ τους, όταν πέσουν σε φαγωμάρα / διχόνοια).
Στο δράμα
αυτό του Ευριπίδη προβάλλεται το
πνεύμα της αυταπάρνησης και της συνειδητής εθελοθυσίας για την εξυπηρέτηση ενός
μεγάλου κοινού εθνικού στόχου.
Ας το έχουμε
κι εμείς οι σύγχρονοι υπ’ όψιν μας αυτό το δίδαγμα. Τη φιλονικία δεν πρέπει να
την εκτραχύνουμε με οξεία αντιπαράθεση και ασίγαστο θυμό, αλλά να την αποφεύγουμε
με την υποχώρηση, το συμβιβασμό και τη συναίνεση.
Το συμφέρον της πατρίδας είναι κοινό συμφέρον και για
τα άτομα και το συμφέρον του πολίτη είναι συμφέρον και της πόλης. Καιροί οὐ
μενετοί αλλά δεινοί και δυσοίωνοι!!!
(“Ιφιγένεια η εν Αυλίδι”, στιχ. 366-369)
«Μυρίοι δέ τοι πεπόνθασ᾽αὐτό· πρός τά πράγματα ἐκπονοῦσ᾽ἔχοντες,
εἶτα δ᾽ἐξεχώρησαν κακῶς, τά µέν ὑπό γνώµης πολιτῶν ἀσυνέτου, τά δ᾽ἐνδίκως ἀδύνα-
τοι γεγῶτες αὐτοί διαφυλάξασθαι πόλιν».
(= αμέτρητοι
πολιτικοί ηγέτες, βέβαια, το έχουν πάθει· με κόπο να κατακτούν την εξουσία κι
έπειτα με κακό τρόπο να αποχωρίζονται απ’ αυτήν, άλλοτε από αστόχαστη σκέψη των
πολιτών και άλλοτε δίκαια, επειδή έχουν καταντήσει ανίκανοι να διαφυλάξουν το
κράτος τους).
ΤΡΙΧΡΟΝΑ
ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ!!!
Σήμερα, 25/1/2018, η αναξιομνημόνευτη μμνημονιακή
“αριστεροφέρουσα” κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ σβήνει τα (3) κεράκια της για την
τρίχρονη διακυβέρνηση της χώρας (25.1.2015). Δεν είμαι σίγουρος αν θα
εξαντλήσει την τετραετία, το 2019, ένα είναι όμως βέβαιο ότι στα γενέθλια της
τετραετίας της δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε ούτε σπίρτα, ούτε κεριά για να τα
εορτάσουμε όλοι μαζί, με τη “δίκαιη” ανάπτυξη που εφαρμόζει! Χρειάζεται ένας
Γενικός Πραγματικός Απολογισμός του κυβερνητικού έργου για να δούμε αν οι
προεκλογικές εξαγγελίες, υποσχέσεις και δεσμεύσεις του πρωθυπουργού υλοποιήθηκαν.
Προς το παρόν συνεχίζονται οι μειώσεις / περικοπές μισθών και συντάξεων, ο
ΕΝΦΙΑ παραμένει, οι πλειστηριασμοί της πρώτης κατοικίας γίνονται πλέον
ηλεκτρονικά, το αφορολόγητο έπεσε στα 9.000 από 12.000 ευρώ, με κατάληξη τα
6.000 ευρώ, οι φόροι αυξάνονται, ο κατώτατος μισθός από 751 έφτασε τα 586 ευρώ,
τα μνημόνια δεν καταργήθηκαν με “ένα νόμο και ένα άρθρο”. Η ελπίδα μετατράπηκε
σε απογοήτευση και εφιάλτη. Η οικονομία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση και σε λίγο το
4ο Μνημόνιο βρίσκεται ante portas.
Σήμερα η
εκκλησία εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού ή Γρηγορίου του Θεολόγου, (329 - 389), αρχιεπισκόπου της Κων/πόλεως
το 381, όταν έγινε η Β’ οικουμενική σύνοδος, η οποία και συνέταξε τα πέντε
τελευταία άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως και ενός από τους τρεις μεγάλους
ιεράρχες και οικουμενικούς δασκάλους της, μαζί με το Μέγα Βασίλειο και τον
Ιωάννη τον Χρυσόστομο.
Σήμερα δεν
εορτάζουν μόνο οι Γρηγόρηδες, αλλά και όσοι ακόμη γρηγορούσι, ήτοι βρίσκονται σε διαρκή και αδιάλειπτη πνευματική
εγρήγορση, ετοιμότητα και επιφυλακή και
δεν υπνώττουσι.
Ο Ιησούς στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον κεφ.
26ο παρ. 41 προτρέπει τους μαθητές Του το βράδυ της σύλληψής Του «γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε, ἵνα μή εἰσέλθητε
εἰς πειρασµόν». Σε σας τους αναγνώστες μας τολμώ να απευθύνω κι εγώ την
παρακάτω προτροπή: «γρηγορείτε και
συλλογίζεστε / στοχάζεστε, γιατί όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά»
(Ρήγας Φεραίος). Να μην εφησυχάζετε
λοιπόν.
Παρ’ όλες
τις αγαθές προθέσεις και διαθέσεις της κυβέρνησης και τους αδέξιους χειρισμούς
της για μια γρήγορη και εσπευσμένη λύση του Σκοπιανού ζητήματος, χωρίς όμως
μακρόπνοο σχεδιασμό και ενιαία στρατηγική βάθους, βαυκαλίζεται και πλανάται
πλάνην οικτράν όποιος πιστεύει ότι προσπαθεί (η κυβέρνηση) να λύσει το Σκοπιανό
ζήτημα, προσφέροντας μόνο τις καλές της υπηρεσίες στον πλανητάρχη Ντόναλντ
Τραμπ, στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για να απομονωθεί η Ρωσία. Όλα αυτά
γίνονται κυρίως για το ποιος θα αποκομίσει περισσότερα προσωπικά οφέλη από τον
διαγκωνισμό / διεμβολισμό του άλλου για την κατάληψη της καρέκλας στο παιχνίδι
της εξουσίας.
ΠΗΓΗ:
εφημερίδα «ΕΒΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ”,
27.1.2018. Από την στήλη του «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ
ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ «ἄπιτε»!».
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
[1]
Η φιλότης:
Έτσι αποκάλεσε ο Εμπεδοκλής ο
Ακραγαντίνος (495 - 423) την ενυπάρχουσα δύναμη στα στοιχεία / ριζώματα, η
οποία συνενώνει μεταξύ τους τα πολλά σε ένα, σε αντίθεση με την άλλη
ενυπάρχουσα δύναμη στα πράγματα, το Νεῖκος,
η οποία διασπά και διαχωρίζει το ένα σε πολλά. Η εναλλαγή της δράσης της Φιλότητας και του Νείκους δίνει την ποικιλία των μορφών και εκδηλώσεων της ζωής.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΦΙΛΟΤΗΣ, ΝΕΙΚΟΣ, ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ, ΑΚΡΑΓΑΣ, ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΚΟΙ, ΟΜΟΝΟΙΑ, ΔΙΧΟΝΟΙΑ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook