Αναβίωση
του αρχαίου
αρβανίτικου καθαρτήριου εθίμου
του σιρ Μελέτη
στην Σαλαμίνα
Το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
παρουσιάζει την αναβίωση του αρχαίου αρβανίτικου εθίμου του σιρ Μελέτη, που
γίνεται στην Σαλαμίνα, κάθε 31 Αυγούστου, παραμονή της εορτής του οσίου
Μελετίου…
Σήμερα, το αρβανίτικο έθιμο
του «σιρ Μελέτη» γίνεται την Παρασκευή 31 Αυγούστου. Και λέγεται πια έτσι,
διότι συμπίπτει με την παραμονή της εορτής του οσίου Μελετίου.
Η συμμετοχή στην εκδήλωση
είναι ελεύθερη και όλοι (και κυρίως τα παιδιά) μπορούν να διασκεδάσουν,
πηδώντας επάνω από την φωτιά, το καθαρτήριο πυρ..
Οι αρχαίοι Έλληνες πρόγονοί
μας είχαν θεοποιήσει το κρασί και τις διαδικασίες παραγωγής του, στο πρόσωπο
του θεού Διονύσου, θεού που οι Θράκες και οι Κρήτες Έλληνες έκαμαν κοινής
αποδοχής και διέδωσαν σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο. Οι συνέπειες της
οινοποσίας (ευφορία και μέθη) εκφράζονταν στα πρόσωπα των Μαινάδων, των
Σειληνών, των Σατύρων, και των άλλων ακολούθων του θεού, του θιάσου του. Ο
Διόνυσος ήταν ο μόνος θεός που είχε θίασο και θιασώτες! Οι ληνοσείστες
Σειληνοί, έκαναν τους ληνούς (πατητήρια) να σείονται στο πάτημα των σταφυλιών!
Θρησκευτικές και άλλες πάνδημες εορτές, δρώμενα, θεατρικές παραστάσεις,
μουσικές συναυλίες, πλαισίωναν το κρασί και την παραγωγή του, καθ’ όλην την
διάρκεια του έτους. Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από αναφορές σε όλα αυτά.
Και στην Σαλαμίνα ήταν
διαδομένη η λατρεία του Διονύσου, ίσως από τους Θράκες, που πρώτοι είχαν
κατοικήσει την περιοχή του Πειραιώς, όταν ακόμη (και) αυτός ήταν νησί
(περαία-πέραμα).
Οι πανάρχαιες αυτές γιορτές,
επειδή ήταν αληθινές, ήταν αδύνατον να ξερριζωθούν από την ψυχή των ανθρώπων!
Γι’ αυτό και συνέχισαν να υπάρχουν και να εορτάζονται μέχρι της ημέρες μας,
αλλάζοντας ονόματα, μα όχι ουσία… Από την αρχαία ελληνική κοσμοαντίληψη επέρασε
και στην χριστιανική θρησκεία…
Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η
φωτιά φωτίζει και διώχνει τον φόβο (του σκότους), ταυτίζεται με τα ηλιοτρόπια,
τις ισημερίες, τα Φώτα, τις Αποκριές, τον Άη Γιάννη τον κλήδονα, τον Θερμαστή,
κλπ. (Ας μην ξεχνάμε πως κοντά στο χρονικό αυτό ορόσημο, είναι και οι γιορτές
άλλων «δυνατών» αγίων, όπως του Ιωάννη Πρόδρομου, του Αλεξάνδρου, κλπ.).
Οι γιορτές που
συμπεριλαμβάνουν στο τελετουργικό τους φωτιές αποτελούν την αρχαιότερη έκφραση
στον κόσμο… Χιλιάδες χρόνια εξακολουθούν να εορτάζονται χωρίς διακοπή - και θα
εξακολουθήσουν, όσο υπάρχουν άνθρωποι και ανάγκες…
Το πήδημα επάνω από την
φωτιά, ο χορός γύρω από αυτήν, ο χορός στα αναμμένα κάρβουνα (τα αναστενάρια),
η ρίψις σ’ αυτήν διαφόρων άχρηστων πια (αλλά χρηστικών κάποτε), λατρευτικών και
άλλων αντικειμένων, είχε και έχει έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Για να περάσεις
στην νέα εποχή, να αφήσεις πίσω σου τον παλιό γερο-Χρόνο/Κρόνο, πρέπει να
κάψεις ό,τι παλιό, ότι συνδέεται με αυτόν… Ό,τι τον θυμίζει, κι ό,τι τον
υπηρέτησε κάποτε…
Η δύναμις της φωτιάς ήταν
καθαρτήρια, απολυμαντική, εξαγνιστική ενάντια σε κάθε κακό. Ήταν διαβατήρια
προς την νέα εποχή/χρονιά. Γι’ αυτό, ακόμη και σήμερα, που νομίζουμε πως τα
αρχαία ήθη τα έχουμε ξεχάσει, ανάβουμε καντήλι, ή κεράκι στην εκκλησία ή όπου
αλλού… Η «αρχαία ψυχή ζει μέσα μας αθέλητα κρυμμένη», όπως έλεγε κι ο Παλαμάς…
Στο έθιμο της φωτιάς του σιρ
Μελέτη, του «κύρ(η) μας» Άη Μελέτη, του οσίου Μελετίου, μετά το τέλος του
τρύγου, άναβαν μεγάλες φωτιές στις γειτονιές, σε πλατείες, αλάνες και
σταυροδρόμια. Συναγωνίζονταν ποια γειτονιά θ’ ανάψει την μεγαλύτερη φωτιά!
Έκαιαν ξύλα, παλαιά βαρέλια,
υπολείμματα από τον καθαρισμό και την επισκευή βαρελιών, άχρηστα αντικείμενα,
που συγκέντρωναν μικροί και μεγάλοι από τα χωράφια και τις άκρες της πόλης, από
αποθήκες, παλιά έπιπλα, χαρτιά κλπ. Όλα καλοδεχούμενα για να μεγαλώσει η φωτιά!
Να καθαρθεί η πόλις, ο τόπος, αλλά να καθαρθούν και οι ίδιοι!
Μετά το φούντωμα της φωτιάς,
όταν οι φλόγες έπεφταν, μικροί και μεγάλοι, αφού θεωρούσαν πως έκαμαν το
καθαρτήριο χρέος τους, πως εξαγνίστηκαν, γίνονταν ατρόμητοι! Δεν φοβόντουσαν
μην καούνε! Και… διασκέδαζαν, πηδώντας επάνω από αυτήν! Ακόμη κι όταν…
καψαλίζονταν, το θεωρούσαν «για το καλό»!..
Είναι και κάτι ακόμη: Κατά
την λαϊκή αντίληψη, «ο Χάρος γράφει στο τεφτέρι του» την 1η Σεπτεμβρίου όλους
του μελλοθανάτους. Εάν καταφέρεις και πηδήσεις την φωτιά, περνάς απέναντι, και
δεν σε γράφει. Διότι ο Χάρος φοβάται την φωτιά, και δεν την ζυγώνει… Δια της
φωτιάς κερδίζεις ζωή, περνάς στην αθανασία…
ΔΕΙΤΕ το βίντεο:
ΚΑΜΕΡΑ-ΗΧΟΣ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:
Μ. Κιλημάντζος.
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΚΟΝΟΣ-ΗΧΟΥ:
Παναγ. Μπανταλάκης.
ΜΟΥΣΙΚΗ
TaMa
NIKSA
ΚΕΙΜΕΝΑ:
Γ. Λεκάκης
Γ. Στεφάνου.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
c+p 2018
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Αρβανιτες, εθιμο, σιρ Μελετη, Σαλαμινα, Αυγουστος, οσιος Μελετιος, Αρβανιτης, οσιος Μελετης, πηδημα, φωτια, καθαρτηριο πυρ, κρασι, Διονυσος, Θρακη, Κρητη, οινοποσια, Μαιναδες, Σειληνοι, Σατυροι, θιασος, θιασωτης, ληνος, Σειληνος, πατητηρι, πατημα, σταφυλι, εορτη, δρωμενο, θεατρο, μουσικη, μυθολογια, Σαλαμις, Salamis, Salamina, Πειραιευς, νησι, περαια, περαμα, γιορτη, Πειραιας, φοβος, σκοτος, ηλιοτροπια, ισημερια, Φωτα, Αποκριες, αη Γιαννης, κληδονας, Θερμαστης, Ιωαννης Προδρομος, Αλεξανδρος, χορος, καρβουνο, αναστεναρια, Χρονος, Κρονος, καθαρση, απολυμανση, εξαγνισμος, κακο, διαβατηριο, καντηλι, κερι, Παλαμας, αη Μελετης, τρυγος, βαρελι, Χαρος, τεφτερι, Σεπτεμβριος, μελλοθανατος, θανατος, Στεφανου
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook