Λεξικόν
πρόχειρον
της ελληνικής γλώσσης,
του 1821!!!
Του Γιώργου Λεκάκη
Κάποτε θα πρέπει να γίνει
ειδική μνεία, εθνική γιορτή, και εθνική έκδοση, για όλους αυτούς τους Έλληνες λογίους,
που επήγαν στην Δύση, έδρασαν και σταδιοδρόμησαν εκεί, και έφεραν τον
Διαφωτισμό και την Αναγέννηση εκεί, συμπαρασύροντας δεκάδες άλλους λογίους της αλλοδαπής.
Επανέφεραν τον ελληνικό κλασσικισμό και ανθρωποκεντρισμό και έβγαλαν την Ευρώπη
από τον σκοτεινό Μεσαίωνα (στον οποίο την είχε καταντήσει εν πολλοίς η Εκκλησία).
Και μετά, αυτοί οι ίδιοι πνευματικοί ήρωες σκέφτηκαν να εκδώσουν και να αποστείλουν
βιβλία με ελληνικά γράμματα στην υπόδουλη πατρίδα τους, η οποία τόσα χρόνια τα
εστερείτο…
Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο λόγιος,
δάσκαλος, μεταφραστής και επιμελητής βιβλίων, Σπυρίδων Βλαντής (1765-1830).
Ο οποίος συνέταξε λεξικό, με
τον εύγλωττο τίτλο «Λεξικόν πρόχειρον τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, μεθερμηνεῦον τάς
λέξεις εἰς τήν ἁπλῆν διάλεκτον, μετά πλείστων παραδειγμάτων ἐκ τῶν παλαιῶν
λογογράφων τε καί ποιητῶν συλλεχθέντων, πρός χρῆσιν ἐξαιρέτως τῶν ἁπανταχοῦ τῆς
Ἑλλάδος σχολείων, πρός τε καθοδηγίαν καί ταχυτέραν ἐπίδοσιν τῶν περί τήν
τεχνολογίαν καί σύνταξιν γυμναζομένων μαθητῶν»! Η πρώτη έκδοσις αυτού έγινε εν
Βενετία, από τον Νικόλαο Γλυκύ («τω εξ Ιωαννίνων»), το… 1821!!!
Είχαν σαν βάση τα λεξικά του
Κωνσταντίνου Γεωργίου και του Ανθίμου Γαζή[1]!
Πρόκειται για τυπογραφικό
άθλο (σε σχήμα 4ο, δ´ + 791 σε. με κείμενο σε 3 στήλες, χαλκόγραφο τυπογραφικό
σήμα στον τίτλο.
Ο Σπυρίδων Βλαντής εγεννήθη
στην Βενετία από Κυθήριους γονείς[2] (γι’
αυτό και υπέγραφε «ο Κυθήριος»). Εσπούδασε στο Φλαγγίνειο Ελληνομουσείο (Σχολή)[3],
φιλοσοφία και Αστικό Δίκαιο. Αλλά λόγω… οικονομικών δυσχερειών εργαζόταν ως…
λογιστής[4]. Εξελέγη
δάσκαλος και διευθυντής της Φλαγγινείου Σχολής, μόνιμος σχολάρχης, και
αντεπιστέλλον μέλος της Ιονίου Ακαδημίας και της Γραικοδακικής Φιλολογικής
Εταιρείας. Παρ’ όλα αυτά, όταν πέθανε για την τυφλή σύζυγό του, την μια κόρη του
και τους δύο γιους του… μερίμνησε η Ελληνική Αδελφότητα της Βενετίας!
Στο
συγγραφικό του έργο εκτός από το προαναφερόμενο λεξικό, υπάγεται και
το «Νέον
λεξικόν ιταλικό – γραικικόν» (Ενετία, επίσης από τον Ν. Γλυκύ, 1792),
ο «Πρώτος
τόμος του Τριγλώσσου λεξικού» (Ενετία, 1816),
το «Ελληνικόν επίτομον λεξικό» (Ενετία,
1821),
οι «Μεταμορφωσεις Οβιδίου» (Ενετία, 1801), κ.ά.
ΠΗΓΕΣ: Ηλιού 1821.27, Legrand
& Pernot, 994. ΒΕΡΓΟΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Κ. Σάθας και Τρ. Σκλαβενίτης.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο Άνθιμος Γαζής (Μηλιές Πηλίου, 1758-Σύρος 1828) ήταν
από τους σημαντικότερους διαφωτιστές των Ελλήνων, κληρικός, συγγραφέας, και χαρτογράφος.
Από πτωχούς γονείς, σπούδασε στην Ζαγορά. Το κοσμικό του όνομα ήταν Αναστάσιος Γκάζαλης.
Το 1814, σε συνεργασία
με τον Καποδίστρια (κ.ά. Έλληνες), ίδρυσαν την Φιλόμουσο Εταιρεία Βιέννης,
πολιτιστική οργάνωση, με πολιτική χροιά. Και ξεκίνησε την ανέγερση στις Μηλιές
προτύπου σχολείου, εστιασμένου στις φυσικές επιστήμες (νυν Δημόσια Βιβλιοθήκη
Μηλεών «Ψυχής Άκος»).
Έγραψε και εξέδωσε τα
έργα:
- Πίναξ
γεωγραφικός Ελλάδος, με τα παλαιά και νέα ονόματα, (Βιέννη, 1800 –
πρόκειται για μία νέα έκδοση της «Χάρτας»
του Ρήγα),
- Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807, με βιογραφίες αρχαίων συγγραφέων, 5τομη),
- Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής
(1809–1816, 3τομο),
- το περιοδικό «Ερμής ο
Λόγιος», στην Βιέννη το 1811, με υπόδειξη του Αδ. Κοραή και συνδρομή της Εταιρείας
Ελληνικού Λυκείου στο Ιάσιο (Ρουμανίας). Το πιο αξιόλογο προεπαναστατικό έντυπο. Το επιμελείτο
έως το 1814 - κυκλοφορούσε έως το 1821.
- Άτλας περιέχων
καθολικούς γεωγραφικούς πίνακας της υδρογείου σφαίρας, κ.ά.
Τον Μάιο του 1821
κήρυξε την Επανάσταση στην Θεσσαλία, προς τιμήν της θυσίας του Ρήγα Φεραίου και
πρότεινε την σύσταση Βουλής Θετταλομαγνησίας. Η επανάσταση καταπνίγηκε στο αίμα, με την προδοσία των εβραίων του Αλμυρού…
Ο Α. Γαζής συνέχισε ως σχολάρχης σε Τήνο και Σύρο…
[2] Τον Φραγκίσκο Βλαντή και την Ελένη Στάθη.
[3] Με δάσκαλο τον Αγάπιο Λοβέρδο. Οι λόγοι του σε αυτήν
την περίφημη σχολή παραμένουν ανέκδοτοι.
[4] στον εμπορικό οίκο Χομοτζόγλου.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: λογιος, Δυση, Διαφωτισμος, Αναγεννηση, κλασσικισμος, ανθρωποκεντρισμος, Ευρωπη, Μεσαιωνας, Εκκλησια, βιβλιο, δασκαλος, μεταφραστης, επιμελητης, Βλαντης, Λεξικο, ελληνικη γλωσσα, διαλεκτος, λογογραφος, ποιητης, σχολειο, μαθητης, Βενετια, Γλυκυς, Ιωαννινα, 1821, Γεωργιου, Γαζης, τυπογραφειο, χαλκογραφια, Κυθηρα, Κυθηριος, Φλαγγινειο Ελληνομουσειο, φιλοσοφια, Αστικο Δικαιο, λογιστης, Φλαγγινειος Σχολη, σχολαρχης,Ιονιος Ακαδημια, Γραικοδακικη Φιλολογικη Εταιρεια, τυφλος, Ελληνικη Αδελφοτητα Βενετιας, συγγραφεας, ιταλικα, Ιταλια, γραικικα, Γραικια, Ενετια, Μεταμορφωσεις, Οβιδιος, Ηλιου, Λεγκραντ, Σαθας, Σκλαβενιτης, Μηλιες, Πηλιο, Μαγνησια, Συρος, 1828, διαφωτιστης, κληρικος, χαρτογραφος, χαρτογραφια, χαρτης, Ζαγορα, Γκαζαλης, Καποδιστριας, Φιλομουσος Εταιρεια Βιεννης, φυσικες επιστημες, Δημοσια Βιβλιοθηκη Μηλεων, Ψυχης Ακος, γεωγραφια, Βιενη, Χαρτα, Ρηγας, βιογραφια, Αρχαια Ελληνικα, Ερμης ο Λογιος, Ερμης, Λογιος Ερμης, Κοραης, Εταιρεια Ελληνικου Λυκειου, Ιασιο, Ρουμανια, Ατλας, υδρογειος σφαιρα, Μαιος, Επανασταση, Θεσσαλια, Ρηγας, Βουλη Θετταλομαγνησιας, προδοσια, εβραιοι, Αλμυρου, Τηνος, Σταθη, Λοβερδο, Χομοτζογλου, Θεσσαλια, Βελεστινο.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook