Οράματα, στόχοι
και δράσεις
της EMOS PEHA
Του αρχαιολόγου Νικολάου Παπατζίκου
Αυτό που μας ώθησε στην ίδρυση της EMOS αλλά και
στην πραγμάτωση της σημερινής συνάντησης, αλλά πιστεύω αυτό που κινητοποίησε
και όλους εσάς στο να παρευρεθείτε σήμερα εδώ μαζί μας, δεν είναι τίποτα
περισσότερο από το ειλικρινές, ανιδιοτελές ενδιαφέρον και την αγάπη, θα
τολμούσα να πω, για τις αρχαιότητες και τη διατήρηση της πολιτιστικής μας
κληρονομιάς.
Η οικονομική κρίση που ξέσπασε στη χώρα μας την
τελευταία δεκαετία, τις οδυνηρές συνέπειες της οποίας βιώσαμε όλοι μας, άφησε
βαριά τα σημάδια της σε κάθε κλάδο της κοινωνικής, πολιτικής και παραγωγικής
ζωής της χώρας. Ο τομέας του πολιτισμού, ο οποίος ήδη από τα εντός πολλών
εισαγωγικών καλά χρόνια είχε να αντιμετωπίσει πολλά και δυσεπίλυτα προβλήματα,
υπέστη κατά τη διάρκεια των χρόνων της οικονομικής κρίσης σημαντική υποβάθμιση
σε κάθε του πτυχή. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε πολλές ώρες και να καταναλώσουμε
πολύ χρόνο συζητώντας τα αίτια αλλά και
τις συνέπειες της κρίσης ως προς το πολιτιστικό αγαθό.
Ιδιαίτερα στον χώρο της αρχαιολογίας οι συνέπειες της κρίσης ήταν ζοφερές. Η
μείωση των κονδυλίων και της κρατικής χρηματοδότησης είχε ως συνέπεια την
σημαντική υποστελέχωση των εφορειών αρχαιοτήτων, την πλήρη απαξίωση της
έρευνας, των ανασκαφών και γενικότερα το "πάγωμα" αρχαιολογικών
έργων, το κλείσιμο αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, τη μείωση του ωραρίου
υποδοχής επισκεπτών, την αδυναμία ή και αδιαφορία ως προς τον απαραίτητο
καθαρισμό και ευπρεπισμό μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, σημαντικά προβλήματα
σε κτηριακές εγκαταστάσεις, έλλειψη φωτισμού και σήμανσης σε χώρους και μνημεία
αρχαιολογικού ενδιαφέροντος καθώς και σημαντικότατες ελλείψεις στη φύλαξη
μουσείων και αρχαιολογικών χώρων. Όλα αυτά
είναι μόνο μερικά από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος της αρχαιολογίας
στη χώρα μας σήμερα.
Δυστυχώς, μεγάλη μερίδα αρχαιολογικών χώρων και
αμέτρητα μνημεία είναι αφημένα στη μοίρα τους έρμαια στη φθορά του χρόνου,
εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες και ανυπεράσπιστα μπροστά στις ποικίλες και
αρκετές φορές ζημιογόνες ανθρώπινες δραστηριότητες, παρουσιάζοντας εικόνα
ολοκληρωτικής εγκατάλειψης. Άλλα πάλι μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι
παραμένουν μερικώς μελετημένοι ή ακόμα και καταδικασμένοι στο σκοτάδι της λήθης
λόγω της αδιαφορίας ή της οικονομικής αδυναμίας, και σαν αποτέλεσμα ανεκτίμητης αξίας θησαυροί
παραμένουν
θαμμένοι στο έδαφος, στερώντας μας σημαντικές και ίσως ριζοσπαστικές
πληροφορίες, που θα βοηθούσαν στην πληρέστερη και πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση
του ιστορικού μας παρελθόντος.
Πέραν όλων των παραπάνω, ίσως ακόμα πιο ανησυχητικό φαινόμενο είναι η
αδιαφορία μεγάλης μερίδας του πληθυσμού ως προς την πολιτιστική κληρονομιά και
τον πολιτισμό. Χαρακτηριστικά και
ιδιαιτέρως απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που διεξήχθη
από το Παιδαγωγικό τμήμα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού.
Με βάση τα στοιχεία της έρευνας προέκυψε ότι για το έτος 2015 το 78% των
νέων μεταξύ 16 έως 24 χρόνων δεν είχε καμία απολύτως επαφή με κάποιο
πολιτιστικό χώρο. Πιο συγκεκριμένα το 69, 8% των νέων αυτών δε συμμετείχε σε
καμία δραστηριότητα ή επίσκεψη σε μουσεία, εκθέσεις, αρχαιολογικούς χώρους κτλ.
όχι λόγω οικονομικής αδυναμίας αλλά για λόγους έλλειψης ενδιαφέροντος. Το
τραγικό λοιπόν συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάγνωση της έρευνας αυτής
είναι ότι η νέα γενιά, η οποία αποτελεί την ελπίδα όλων για ένα καλύτερο αύριο,
σε συντριπτική πλειοψηφία δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για την πολιτιστική μας
κληρονομιά.
Ποιοι να είναι άραγε οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή
την θλιβερή πραγματικότητα; Να φταίει η παρεχόμενη από το κράτος δημόσια
εκπαίδευση; Να φταίει η οικογένεια; Η οικονομική κρίση; Η Παγκοσμιοποίηση; Ο
σύγχρονος τρόπος ζωής; Να φταίμε άραγε και εμείς οι αρχαιολόγοι που αποτύχαμε
να μεταλαμπαδεύσουμε στην κοινωνία το ενδιαφέρον, τη σημασία και τη
σπουδαιότητα της επιστήμης μας; Το πιθανότερο είναι πως πιθανόν ευθύνονται όλοι
οι παραπάνω λόγοι. Το να δοθεί όμως μία σαφής απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα
απαιτεί σίγουρα πολύωρες συζητήσεις καθώς το πρόβλημα είναι ιδιαιτέρως σύνθετο
και πολυδιάστατο. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι κι οι υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες
έχουν ανάλογη στάση και συμπεριφορά με αυτή των νέων, αγνοώντας σημαντικές
πτυχές της ιστορίας και αδιαφορώντας για τον πολιτισμό. Δυστυχώς πολλές φορές
οι ξένοι ασχολούνται περισσότερο και είναι πιο ευαισθητοποιημένοι με ζητήματα
ανάδειξης, διαφύλαξης και διατήρησης του πολιτισμικού αγαθού. Πόσες φορές έχει
επισκεφτεί άραγε ο μέσος κάτοικος της Αθήνας σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους
όπως την Ακρόπολη, την Αρχαία Αγορά, τον Κεραμεικό, την Ελευσίνα, το Σούνιο,
τον Μαραθώνα κτλ.;
Θα ήταν άδικο ωστόσο να μην αναγνωρίσουμε πως
μέσα σε αυτό το κλίμα και σε αυτό το περιβάλλον της γενικής κατάρρευσης και
υποβάθμισης υπήρξαν και ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι καταβάλλουν
τεράστιες προσπάθειες, ο καθένας με τον τρόπο του και από το πόστο του,
προκειμένου να αλλάξει η κατάσταση και να γυρίσουμε επιτέλους σελίδα.
Δυστυχώς μια αγαπημένη συνήθεια της εποχής μας
είναι απλά το να διαπιστώνουμε αρνητικά φαινόμενα για τα οποία πάντοτε φταίει
κάποιος άλλος και ποτέ εμείς, να τα καυτηριάζουμε, να δημοσιεύουμε στα λεγόμενα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης σαρκαστικά ή και οργισμένα κείμενα, θεωρώντας πως
έτσι κάναμε το χρέος μας ως δήθεν υπεύθυνοι πολίτες. Όμως δυστυχώς ή ευτυχώς τα
πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Όλοι εμείς στην EMOS θεωρήσαμε πως ήρθε πλέον η
ώρα να σταματήσουμε τα ευχολόγια και τις καταγγελίες και να αναλάβουμε δράση.
Να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Όπως έχει δείξει η ιστορία όχι μόνο του τόπου μας αλλά και γενικότερα όταν το
άτομο ως μονάδα θελήσει να αναλάβει δράση και μπορέσει να κινητοποιηθεί τότε
είναι ικανό να αλλάξει πολλά. Υπό αυτό το πρίσμα γεννήθηκε η EMOS. Μία μη
κερδοσκοπική εταιρεία, η οποία στοχεύει να κινητοποιήσει όσους πολίτες
μοιράζονται τις ίδιες ιδέες και ανησυχίες και ενστερνίζονται το όραμά μας για
την διατήρηση και την ανάδειξη του πολιτισμού. Όλοι εμείς στην EMOS πιστεύουμε
πως η ανάδειξη, η διαφύλαξη και η διάτρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, είναι
ζωτικής σημασίας και αποτελεί την πυξίδα σε μία αποπροσανατολισμένη κοινωνία
που βιώνει πρωτοφανή ηθική, αξιακή και οικονομική κρίση.
Όραμά μας είναι η συγκέντρωση όλων των
απαραίτητων μέσων και των αναγκαίων πόρων που θα μας επιτρέψει να αναλάβουμε
δράσεις και σημαντικές πρωτοβουλίες ως προς αυτή την κατεύθυνση. Πιο
συγκεκριμένα στόχος μας είναι να συμβάλουμε με όλες μας τις δυνάμεις φυσικά σε
συνεργασία με όλους τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες στη συντήρηση, στον καθαρισμό και στον ευπρεπισμό αρχαιολογικών
χώρων και πολιτιστικών μνημείων μέσω της ανάληψης δράσεων για τον καθαρισμό του περιβάλλοντα χώρου τους
και την επαρκή σήμανση των δρόμων που οδηγούν σε αυτά. Παράλληλα στοχεύουμε να
στηρίξουμε προσπάθειες αναστήλωσης και αποκατάστασης αρχαιολογικών μνημείων,
προσφέροντας οικονομική ενίσχυση αλλά και κινητοποιώντας τους εθελοντές μας.
Μία ακόμη σημαντική πρόκληση για εμάς αποτελούν οι
αρχαιολογικές ανασκαφές, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζουν
δυστυχώς τεράστιες οικονομικές δυσκολίες με αποτέλεσμα να σταματούν, αφήνοντας
θαμμένους στη γη πολύτιμους θησαυρούς. Η
EMOS φιλοδοξεί να εμπνεύσει χορηγούς και εθελοντές και σε συνεργασία με τις αρμόδιες κρατικές αρχές
αλλά και με άλλους φορείς να στηρίξει το
έργο σπουδαίων επιστημόνων, οι οποίοι διεξάγουν αρχαιολογικές ανασκαφές και
έρευνες αλλά παράλληλα να αναλάβει πρωτοβουλίες για την έναρξη ανασκαφών σε
χώρους που παραμένουν εγκαταλελειμμένοι, μερικώς ή και ολικώς ανεξερεύνητοι. Επιπλέον με την ανάληψη
συγκεκριμένων ενημερωτικών δράσεων θα προσπαθήσουμε να ευαισθητοποιήσουμε το
κοινό ως προς ζητήματα σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά.
Στο πλαίσιο αυτό σκοπεύουμε το
προσεχές διάστημα να αναλάβουμε συγκεκριμένες δράσεις. Υπό την επίβλεψη και
πάντα σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές θα αναλάβουμε τον τακτικό καθαρισμό
και τον ευπρεπισμό σημαντικών αρχαιολογικών χώρων σε πρώτη φάση στην περιοχή
της Αττικής, ενώ θα χρηματοδοτήσουμε την τοποθέτηση πινακίδων καθοδήγησης αλλά
και ενημερωτικού περιεχομένου. Παράλληλα
θα στηρίξουμε την ανασκαφή της Αρχαιολογικής Εταιρείας που
διεξάγεται υπό την διεύθυνση της αρχαιολόγου Χριστίνας Α. Τελεβάντου με ομάδα
επιστημονικών συνεργατών διαφόρων ειδικοτήτων, αποκαλύπτοντας τα ερείπια ενός
καλά διατηρημένου, μεγάλου οχυρωμένου οικισμού ηλικίας τουλάχιστον 7.000 ετών, ο
οποίος άκμασε κατά την Τελική Νεολιθική περίοδο (4500-3200 π.Χ.) και είναι
μοναδικός στις Κυκλάδες και στην εγγύτερη γεωγραφική περιοχή (Εύβοια, Αττική),
ανατρέποντας την επικρατούσα εικόνα για το Νεολιθικό Αιγαίο. Για τις παραπάνω δράσεις χρειαζόμαστε τη στήριξη και τη
συνδρομή όλων.
Σίγουρα γνωρίζουμε ότι το εγχείρημα και η
επίτευξη των στόχων μας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για μία κοινωνία που σε
μεγάλο βαθμό δεν ενδιαφέρεται για ζητήματα που άπτονται της πολιτιστικής
κληρονομιάς μπορεί να είμαστε από αδιάφοροι έως γραφικοί. Είμαστε όμως
αισιόδοξοι αλλά και αποφασισμένοι να περάσουμε από τον καταγγελτικό λόγο στη δράση, από την
μεμψιμοιρία στην πρωτοβουλία. Όλοι μας πρέπει να κινητοποιηθούμε προκειμένου να
εμποδίσουμε με κάθε τρόπο την περαιτέρω εγκατάλειψη και υποβάθμιση της
πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Για να
προχωρήσουμε όμως και να υλοποιήσουμε το όραμά μας είναι απαραίτητη η στήριξη
και η συνδρομή όλων, όλων όσοι πιστεύουν ότι αξίζει η προσπάθεια να διασωθούν
από την παρακμή, το σκοτάδι και τη λήθη τα σπουδαία έργα πολιτισμού που μας
κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, τα οποία εμείς καλούμαστε και οφείλουμε να
προστατέψουμε και να διατηρήσουμε. Ας μη φανούμε λοιπόν κατώτεροι των
περιστάσεων.
Στην EMOS πιστεύουμε ακράδαντα ότι με πάθος, ομαδική δουλειά
και οικονομική διαφάνεια μπορούμε να ξεπεράσουμε οποιοδήποτε εμπόδιο και να
πετύχουμε την υλοποίηση των στόχων μας.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.1.2020.
ΛΕΞΕΙΣ: Παπατζικος, αρχαιοτητες, πολιτιστικη
κληρονομια, πολιτισμος, πολιτιστικα αγαθα, Τελεβαντου, οχυρωμενος οικισμος, Στροφιλας, Ανδρος, 7.000 χρονων, Νεολιθικη εποχη, 4500 πΧ, 3200 πΧ, Κυκλαδες, Νεολιθικο Αιγαιο
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook