Το έθιμο του μπέη,
στο Πρωτοκκλήσι Έβρου
Το Πρωτοκκλήσι
Έβρου είναι μια αρχέγονη κοιτίδα των Θρακών Ελλήνων…
Μια μυστηριακή περιοχή,
για την οποία θα σας πω πολλά περισσότερα προσεχώς…
Σήμερα θα
ασχοληθώ με την μαρτυρία ενός εντοπίου, για το αποκριάτικο έθιμο του μπέη:
«Οι
παππούδες μας είναι από εκείνους τους αρβανίτες κτίστες πού πήγανε στην Αδριανούπολη
για να κάνουν ένα μεγάλο τζαμί.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ, ΕΔΩ.
ΔΕΙΤΕ την ΟΜΙΛΙΑ για τους ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ του Γ. Λεκάκη, ΕΔΩ.
Αφού το
τελείωσαν και μετά, τους έδωσε το δικαίωμα ο τότε αγάς να πάνε και να
εγκατασταθούν όπου θέλουνε.
Διαλέξανε
μία τοποθεσία που σήμερα είναι μέσα στα βουλγαρικά εδάφη, απέναντι από τα χωριά
Αλεποχώρι και Μεταξάδες. Τα χωριά λεγότανε Ακαλάν και Μανδρίτσα…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΜΑΝΔΡΙΤΣΑ, ΕΔΩ.
Κάπως στην
δεκαετία του 1920 - 1930 κατεβήκανε, σαν πρόσφυγες, μέχρι και στην Σκόπελο… Και
στην προσπάθειά τους να γυρίσουν πίσω στο χωριό τους, μερικοί μείνανε στην
Χαλάστρα, στο Ζαγκλιβέρι, στην Πυλαία… Πάρα πολλοί μείνανε στο χωριό Μάνδρες του
Κιλκίς, στα Άνω Πορόια Σερρών και οι μισοί σχεδόν ήλθανε στο Πρωτοκκλήσι και στο Μαυροκκλήσι
Έβρου…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΝΟΜΟ ΕΒΡΟΥ, ΕΔΩ.
Μαζί με όλα
τα άλλα, φέρανε και το έθιμο του Μπέη, που, όπως μου έλεγε η γιαγιά μου, είχε
να κάνει ως εξής:
Όταν
ξεκινούσε ο μπέης, μαζί με τον κατή (> καδή / κάδη), κάθε χρόνο για να
πάρουν τους φόρους που αναλογούσαν, μαζεύονταν οι έξυπνοι του χωριού, πηγαίνανε
έβρισκαν τον Μπέη εκλέγονταν ότι οι σοδειές δεν είχανε πάει καλά... Και του ’λεγαν πως καλύτερο ήταν να
πάνε οι ίδιοι στο χωριό πίσω και να μαζέψουν τους φόρους μέσα από αυτό το
παραδοσιακό έθιμο…
Και φτιάχνανε,
λοιπόν, μία σάτυρα… Με τον άρχοντα σατυρίζανε και την γυναίκα του πολύ (αυτή είναι που πάντα ο ρόλος της τον κάνει
άνδρας και είναι δοτική, προκλητική και
θέλει να πάει με πολλούς άντρες) ... Κάπου εκεί παρεμβαίνει ο κατής και τιμωρεί
όσους πάνε να την χουφτώσουν ...
ΔΕΙΤΕ την ΟΜΙΛΙΑ του Γ. Λεκάκη για την ΣΑΤΥΡΑ, ΕΔΩ.
Και κάπως έτσι
γίνεται και η είσπραξη των φόρων...
Και... στο
τέλος, ο μπέης έμενε ευχαριστημένος γιατί έπαιρνε τα λεφτά που ήταν να πάρει
(πάντα έξω από το χωριό)…
Και όλοι στο
χωριό ήταν χαμογελαστοί και χαρούμενοι
από το όλο δρώμενο...
Το σκεπτικό
ήτανε να κρατήσουμε τα τουρκικά στρατεύματα και τον μπέη έξω από το χωριό
τους...
Γιατί, αν σε
πάω ακόμη και τώρα στο χωριό Μανδρίτσα, θα δεις μπαίνοντας είχε και ιδιωτική
κλινική με έξι δωμάτια για τους ασθενείς και πολλά πλούσια σπίτια, αλλά από
κιρπίτσια (πλίνθους) - με αποτέλεσμα τα μισά να είναι ετοιμόρροπα…
Αυτά μου τε
είχε πει η προγιαγιά μου, η μπάμπου (Ει)ρήνα...
Αφιερωμένο,
λοιπόν, σε αυτήν την γιαγιούλα μου, που με έβαζε «κουκκούνα» ανάμεσα στην ποδιά
της και μου διηγούνταν ιστοριούλες, βλέποντας τον σιδερά γείτονα να κάνει τα
δικά του, με τις φλόγες, τα φυσερά και τα σφυριά…»…
ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗΣ:
Στέφανος Μουστάκας, από το Πρωτοκκλήσι Έβρου. Οι φωτογραφίες είναι δικές του, από την αναπαράσταση-αναβίωση του εθίμου, από τους Εβριτες Πρωτοκκλησιου στους Εβρίτες Δράμας, στην Δράμα, το 2020.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.2.2020.
Για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΘΙΜΑ:
εθιμο του μπεη, Πρωτοκκλησι Εβρου, Εβρος, Θρακες, μυστηριο, αποκριατικο εθιμο, αποκρια, μπεης, αρβανιτες, Αδριανουπολη, τζαμι, αγας, κτιστες, βουλγαρια, Αλεποχωρι, Μεταξαδες, Ακαλαν, Μανδριτσα, 1920, 1930, προσφυγες, Σκοπελος, Χαλαστρα, Ζαγκλιβερι, Πυλαια, Μανδρες Κιλκις, Ανω Ποροια Σερρων, Μαυροκκλησι
Εβρου, κατης, καδης, φοροι, σοδεια, παραδοσιακο εθιμο, σατυρα, αρχοντας, χουφτωμα, εισπραξη φορων, δρωμενο, τουρκια, ιδιωτικη
κλινικη, κιρπιτσι, πλινθος, μπαμπου, μπαμπω, Ειρηνα, Ρηνα, κουκκουνα, κουκουνα, ποδια, Μουστακας
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook