Στο άκουσμα της Αγιάς
Σοφιάς
χτυπά η
καρδιά
του Ελληνισμού
[ μόνου γὰρ αὐτοῦ καὶ θεὸς
στερίσκεται,
ἀγένητα ποιεῖν ἅσσ᾽ ἂν ᾖ
πεπραγμένα
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ἠθικὰ Νικομάχεια
]
Στὸ ἄκουσμά της χτυπᾶ ἡ καρδιὰ
τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Τὸ μεγαλεῖο της προσελκύει τὴν προσοχὴ καὶ τὸν θαυμασμὸ τῆς Ἀνθρωπότητος.
Τὸ Δέος ποὺ ἐκλύει καθηλωτικό. Δικαίως καὶ ὁμοφώνως.
Μετὰ τὴν στάση τοῦ Νίκα καὶ τὴν
καταστροφικὴ πυρκαγιά, ὁ Ἰουστινιανός σὲ πλήρη ἀκμὴ ἰσχύος καὶ δόξης, θεώρησε
καθῆκον του νὰ ἐπιχειρήσει τὴν ἐκ θεμελίων ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ. Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας
τοῦ Θεοῦ Σοφίας θὰ ἦταν τὸ ὑπέρτατο σύμβολο τῆς θρησκευτικῆς καὶ πολιτικῆς ὕπαρξης
τοῦ Ἔθνους.
Γιὰ τὴν παρασκευὴ καὶ τὴν ἐκτέλεση
τοῦ σχεδίου ὁ Αὐτοκράτωρ ἀπευθύνθηκε σὲ δύο ἐκ τῶν ἐπιφανέστερων ἀρχιτεκτόνων
ποὺ κατέγραψε ποτέ ἡ Ἱστορία. Στόν Ἀνθέμιο τὸν Τραλλειανό καὶ τὸν Ἱσίδωρο τὸν
Μιλήσιο. Ἀμφότεροι ἀνῆκαν στὸν κύκλο τοῦ Ἀμμωνίου Ἐρμείου ποὺ κατεῖχε τὴν ἔδρα
τῆς φιλοσοφίας στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ εἶχε μαθητεύσει κοντὰ στὸν Πρόκλο.
Ὅσο ὁ Ἀνθέμιος καὶ ὁ Ἱσίδωρος
ἑτοίμαζαν τὸ σχέδιο καὶ μελετοῦσαν τὰ ἐπιστημονικὰ καὶ τεχνικὰ ζητήματα, ὁ Ἰουστινιανὸς
εἶχε ἀναλάβει τὴν συλλογὴ τῶν ἀπαραίτητων ὑλικῶν καθώς καὶ τὴν προετοιμασία τοῦ
ἀπαιτούμενου χώρου. Ἀπὸ ὅλα τὰ σημεῖα τοῦ κράτους, ἀπὸ ὁλόκληρη δηλαδὴ τὴν Οἰκουμένη,
ζητήθηκαν τὰ πολυτιμότερα καὶ λαμπρότερα τῶν μαρμάρων, πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποία ἦταν ἔργα
τέχνης προερχόμενα ἀπὸ ἱερὰ τῆς ἀρχαιότητος. - ΔΙΑΒΑΣΤΕ για τα ΜΑΡΜΑΡΑ της ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ, ΕΔΩ.
Ἀκόμη καὶ σήμερα, στὸ πυκνὸ δάσος
τῶν κιόνων ποὺ περικλείουν τὸν μέγα θόλο, διακρίνονται τὰ λείψανα τοῦ Ναοῦ τῆς Ἡλιουπόλεως,
τοῦ ναοῦ τῆς Ἐφεσίας Ἀρτέμιδος καὶ πολλῶν ἀκόμη ναῶν πού χρησίμευσαν στὴν
διακόσμηση τοῦ πρωτεύοντος ἱεροῦ.
 |
Ἡ Ἁγία Σοφία, 1452.
Ἀποτύπωση τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ Ναοῦ ἀπό τὸν Κυριακό Ἀγκωνιάτη,
σχέδιο τὸ ὁποῖο καὶ ἀντέγραψε μεταγενέστερα ὁ μαθητής του, Giulliano da Sangallo.
Τὸ ἐνδιαφέρον στὴν ἐν λόγῳ ἀποτύπωση τῆς Ἁγίας Σοφίας τοῦ 1452
εἶναι ὅτι, ἀριστερὰ τοῦ Ναοῦ στέκει ἡ μία ἐκ τῶν πενήντα Νηρηΐδων Κυμοδόκη
καὶ δεξιὰ δύο στῆλες ἀπὸ τὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν,
ἡ μία στὰ Ἑλληνικὰ καὶ ἡ ἄλλη στὰ Λατινικά.
Φυλάσσεται στὴν Ἀποστολική Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ.
Ἀρχεῖο ΙΓΚ
Ἡ οἰκοδομὴ ξεκίνησε στὶς 23
Φεβρουαρίου τοῦ 532. Ὁ ἀριθμός τῶν ἀρχιτεκτόνων ἄγγιξε τοὺς ἑκατὸ καὶ κάθε ἕνας
ἐξ αὐτῶν εἶχε στὴν διάθεσή του ἑκατὸ οἰκοδόμους, οἱ ὁποῖοι διαιροῦνταν σὲ δύο
μοῖρες, ἀνὰ πέντε χιλιάδες. Ἡ κάθε μοῖρα εἶχε ἀναλάβει καὶ μία πλευρὰ τοῦ Ναοῦ
καὶ σὲ πνεῦμα εὐγενοῦς ἅμιλλας προσπαθοῦσε ἡ μία νὰ φθάσει ταχύτερα στὴν πλευρὰ
τῆς ἄλλης. Λέγεται ὅτι ἡ προμήθεια τῶν θησαυρῶν γινόταν μέσῳ ὀπτασιῶν. Τὰ
ζητήματα ἀρχιτεκτονικῆς ἐπιλύονταν μὲ ἀγγελικὴ παρέμβαση. Ὅλα κινοῦνταν ἐντὸς ἑνὸς
ὑπερφυσικοῦ πλαισίου. Ἀνεξαρτήτως τῶν διηγήσεων γιὰ τὸ πῶς ὁλοκληρώθηκε ἡ
κατασκευὴ τοῦ ναοῦ, τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι ὁ Ἰουστινιανός, ἐξετέλεσε τὸ σχέδιό του
μὲ καταπληκτικὴ συνέπεια καὶ ἄμεση δράση. Μέσα σὲ σαράντα ἡμέρες ἀπὸ τὴν
πυρπόληση τοῦ ναοῦ, εἶχε ἤδη θέσει τὸν θεμέλιο λίθο τοῦ νέου οἰκοδομήματος καὶ ἐντὸς
πέντε ἐτῶν, ἕνδεκα μηνῶν καὶ δέκα ἡμερῶν, τὴν 27η Δεκεμβρίου τοῦ 537, θά τελοῦνταν
τὰ ἐγκαίνια τοῦ νέου ναοῦ.
Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε ὅτι τὰ ἐγκαίνια
τοῦ ἁγίου Πέτρου τῆς Ρώμης, τοῦ μεγίστου ἱεροῦ τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας, ἑορτάστηκαν
τὸ 1626 δηλαδὴ 120 ἔτη ἀπὸ τὴν τοποθέτηση τοῦ θεμελίου λίθου. Καὶ ὁ ναὸς
θεωρήθηκε πλήρης μόλις τριακόσια πενήντα χρόνια ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ ἔργου. Ὁ ἅγιος
Παῦλος τοῦ Λονδίνου, ὁ μέγιστος ναὸς τῆς ἐκκλησίας τῶν διαμαρτυρομένων ὁλοκληρώθηκε
μέσα σὲ 34 ἔτη. Βεβαίως ἡ Ἁγία Σοφία εἶναι μικρότερη ἀπὸ τὰ δύο αὐτὰ κολοσσιαία
κατασκευάσματα. Ὁ μὲν ἅγιος Πέτρος εἶναι ὑπερδιπλάσιος, ὁ δὲ ἅγιος Παῦλος ἔχει
+50% μῆκος. Τὸ μέγεθος ὅμως τῆς κατασκευῆς δὲν ἀρκεῖ γιὰ νὰ ἐξάγει κανεὶς ἀσφαλῆ
συμπεράσματα γιὰ τὸ σύνολο τῶν ἐργασιῶν. Ἕνα καλὸ μέτρο σύγκρισης εἶναι ἡ οἰκονομικὴ
δαπάνη ποὺ ἀπαιτήθηκε γιὰ τὴν ἀνέγερση τῶν ναῶν. Γιὰ τὴν κατασκευὴ τοῦ ἁγίου
Παύλου ἀπαιτήθηκαν 1,5 ἐκ στερλίνες, περὶ τὰ 42 ἐκ χρυσὲς δραχμές, γιὰ τὴν ἀνέγερση
τοῦ Ἁγίου Πέτρου 50 ἐκ ρωμαϊκὰ σκοῦδα, περίπου 300 ἐκ χρυσὲς δραχμές. Στὴν δὲ Ἁγία
Σοφία ὑπολογίζεται ὅτι δαπανήθηκαν τοὐλάχιστον τρεῖς χιλιάδες κεντηνάρια
χρυσίου, περίπου 360 ἐκ. χρυσὲς δραχμές. Τὸ ποσὸ αὐτὸ δὲν ἀνταποκρίνεται στὴν ἀξία
τῶν ἐργασιῶν οὔτε στὴν ἀξία τῶν ὑλῶν ποὺ χρησιμοποιήθηκαν γιὰ τὴν διακόσμηση τῆς
Ἁγίας Σοφίας.
Πῶς νὰ ἀποδώσει κανεὶς τὶς
θυσίες καὶ τοὺς ἄθλους ποὺ συνετελέσθησαν γιὰ τὸ Ἑλληνικό καλλιτέχνημα; Γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ
κανεὶς τὴν συνολικὴ εἰκόνα, ἀρκεῖ νὰ ἀναλογισθεῖ τὰ ἱερὰ κειμήλια,τὰ ἔπιπλα καὶ
τὰ σκεύη ποὺ κοσμοῦσαν τὴν Ἁγία Σοφία, ὅλα φιλοτεχνημένα ἀπὸ καθαρὸ χρυσό,
διακοσμημένα μὲ διαμάντια, μαργαριτάρια καὶ ἄλλους πολύτιμους λίθους. Τὸ Μνημεῖο
ὅμως αὐτὸ ἀπευθυνόταν σὲ Ἕλληνες. Ἑπομένως ἔπρεπε νὰ ἐπιβεβαιώνει τὸ μεγαλεῖο
του μὲ τὴ φυσικὴ του γυμνότητα, παντελῶς ἀπαλλαγμένο ἀπὸ πολύτιμους θησαυροὺς. Ἡ
Θεῖα Πρόνοια εἶχε μεριμνήσει. Οἱ ἐπανειλημμένες ἱεροσυλίες θὰ ἐξαφάνιζαν κάθε ἴχνος
ἀπὸ τὰ κοσμήματα τοῦ περίλαμπρου ναοῦ.
Ὅποιος ἔχει ἐπισκεφθεῖ τὸν ἑτεροθαλῆ
ἀδελφὸ τοῦ Παρθενῶνος, θὰ ἔχει διαπιστώσει ὅτι τὸ ἐσωτερικὸ του εἶναι ἁπλούστατο.
Τὸ φῶς ποὺ διαχέεται ἀπὸ τὰ εἴκοσι τέσσερα παράθυρα τοῦ θόλου καλύπτει τὴν ἀχανῆ
ἔκταση τοῦ ναοῦ. Εἶναι τόσο ὄμορφο ποὺ νομίζεις ὅτι λάμπει ὁ ἴδιος ὁ Ἥλιος μέσα
στὸ στερέωμα. Οὐδεμία σχέση μὲ τὸ μυστηριῶδες σκότος τῶν ναῶν τῆς ἑσπερίας Εὐρώπης.
Στὴν Ἁγία Σοφία τὸ Φῶς οὔτε ἐλαττώνεται οὔτε ἐκλείπει.
Ὁ Ἀνθέμιος καὶ ὁ Ἱσίδωρος,
γνήσια τέκνα τῆς Ἰωνίας, εἶχαν σώσει ἀκέραιο τὸ πνεῦμα τῆς Ἑλληνικῆς Τέχνης.
Μόνον μία ἀλλαγὴ ἐπέφεραν στὸν Τρόπο ποὺ εἶχαν διδαχθεῖ. Οἱ δάσκαλοί τους δὲν
τοποθετοῦσαν θόλο. Οἱ Ναοὶ ἦταν ἀσκεπεῖς, διότι τὸ ἀχανὲς στερέωμα ἀγκάλιαζε τὸν
ναό. Ὅμως οἱ συνεργάτες τοῦ Ἰουστινιανοῦ ἔπρεπε νὰ τὸν ἐπιστεγάσουν. Καὶ
κατάφεραν νὰ κατεβάσουν τὸν ὁλόφωτο οὐρανὸ μέσα στὸν ναό.
Φῶς, Χάρις καὶ Ἁρμονία συνεπαίρνουν
ἐκεῖνον ποὺ εἰσέρχεται καὶ στέκεται κάτω ἀπὸ τὸν μεγάλο θόλο. Αὐτὰ τὰ τρία
προσόντα τῆς Φύσεως, μόνον ἡ μεγαλοφυὴς τέχνη ξέρει νὰ μιμεῖται.
Μὲ τὴν ὁλοκλήρωση τοῦ
περικαλλοῦς ναοῦ τελέσθηκαν τα θυρανοίξια. Λαὸς καὶ εὐπατρίδες ἔλαβαν σπουδαία
δῶρα. Ὅλη ἡ Πόλη ἦταν ἐπὶ ποδός ἐπευφημῶντας τὴν πομπὴ τοῦ Βασιλέως καὶ τοῦ
Πατριάρχη ἀπὸ τὰ ἀνάκτορα πρὸς τὸν Ναό. Μόλις ἔφθασε ὁ Ἰουστινιανὸς στὴν Ἁγία
Σοφία, κατέβηκε ἀπὸ τὸ ἄλογο καὶ πεζὸς πέρασε ἀπὸ τὶς βασιλικὲς πύλες στὸν ἄμβωνα.
Ἀνοίγοντας τὰ χέρια του δόξασε τὸν Θεὸ ποὺ τὸν ἀξίωσε νὰ ὁλοκληρώσει τὸ Ἔργο, ἀνακράζοντας,
"Νενίκηκα σὲ Σολομῶν".
Ἱστορικὴ εἰρωνεία καὶ ἀλλότριοι
πόθοι προσπάθησαν νὰ χλευάσουν τὸ φρόνημα ποὺ προκάλεσε τὴν κραυγὴ τοῦ Ἰουστινιανοῦ.
Ἐμεῖς ὅμως, γνωρίζουμε ὅτι
Κιβωτὸς τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὑπῆρξε ἡ Ἁγία Σοφία. Ὅπως ἄλλοτε στὸ βουλευτήριο, ἔτσι
καὶ στὴν Ἁγία Σοφία, διαδραματίσθηκαν ἱστορικὰ γεγονότα. Γιὰ περισσότερα ἀπὸ
χίλια χρόνια, λαμβάνονταν ἀποφάσεις ποὺ καθόριζαν τὴν τύχη τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους.
Γιὰ περισσότερα ἀπὸ τετρακόσια χρόνια, οἱ πρόγονοί μας δὲν ἔπαψαν νὰ πιστεύουν ὅτι
κάτω ἀπὸ τοὺς θόλους τῆς Ἁγίας Σοφίας θὰ ἀντηχήσει καὶ πάλι ἡ ἱερὴ δοξολογία.
Πεντακόσια ἑξῆντα ἑπτά συναπτά ἔτη κύλησαν καὶ ἡ Πίστη τῶν Ἑλλήνων παραμένει ἀμόλυντη.
Φίλτατε Ἀναγνώστη,
Στὸν Ἑλληνικὸ Κόσμο ὑπάρχει ἡ
ἔννοια τῆς Ἀληθείας. Ὁ χῶρος τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι σχεδιασμένος ἔτσι ὥστε νὰ
παράγει διαρκῶς Ἀλήθεια, δηλαδὴ Σοφία. Στὸ ὄνομά Της συμπυκνώνεται ἡ Ἱστορία. Ὁ
βίος της εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένος μὲ ἐκεῖνον τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους.
Ὁ Πολιτισμός, ὁ Λόγος καὶ το Ἦθος
δὲν παύουν νὰ ἑνώνουν πνευματικῶς ὅ,τι διέσπασε ἡ βία. Ὁ Ἑλληνικός Τρόπος δὲν
παύει νὰ κοινωνεῖ την ἐμπειρία καὶ τὴν συλλογική Μνήμη, νὰ μεταλαμπαδεύει το Αἰώνιο,
δηλαδή το Ἀληθές.
Λαβών ἀπόδος.
ΠΗΓΗ: Ι. Γ. ΚΑΡΑΓΚΙΟΥΛΟΓΛΟΥ, 13 Ἰουλίου 2020. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.7.2020.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΕΔΩ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook