Βίας ο Πριηνεύς, ένας εκ των 7 Σοφών, δικαστής του 6ου αιώνα π.Χ. - της Μ. Βέργου

Βίας ο Πριηνεύς,

ένας εκ των 7 Σοφών,

δικαστής του 6ου αιώνα π.Χ. 

 

Της νομικού Μαρίας Βέργου (*)

 

 

O Βίας ο Πριηνεύς ο υιός του Τευτάμεω (ή Τευτάμου ή Τευταμίδου), ήταν ένας από τους 7 σοφούς της αρχαίας Ελλάδος και μάλιστα εθεωρείτο ο σπουδαιότερος πάντων![1]

Ήταν και ποιητής, έζησε τον 6ο αι. π.Χ. και καταγόταν από αρχοντογενιά της Πριήνης της Ιωνίας[2], που ανέβαζε την καταγωγή της στον Κάδμο!


Ο Βίας ο Πριηνεύς και ο ναός της θεάς Αθηνάς στην Πριήνη.


Ήταν και σπάνιος πολιτικός ηγέτης, μια πολιτική προσωπικότης, μια μορφή διεθνούς κύρους, της εποχής του!

Θεωρείται ο πατέρας της ρητορικής και της συνηγορίας. Ήταν άνθρωπος ανιδιοτελής, δίκαιος, εγκρατής και λιτοδίαιτος. Τα δύο κυριότερα γνωρίσματα του ήταν η ρητορική του δεινότητα και το πνεύμα της δικαιοσύνης, απ` το οποίο διακατέχονταν. Στα δικαστήρια συνηγορούσε πάντα δωρεάν, υπερασπίζοντας σ` αυτά τους αδικούμενους πολίτες.

Έμεινε γνωστός για την δικαιοσύνη του - ως δικαιοκρίτης - την οποία εξυπηρετούσε και την οποία χρησιμοποιούσε για το καλό. Η δεξιότης του στην απονομή δικαιοσύνης έμεινε παροιμιώδης:

«Λέγεται δε καί δίκας δεινότατος γεγονέναι εἰπεῖν. Ἐπ’ ἀγαθῷ μέντοι τῇ τῶν λόγων ἰσχύι προσεχρήτω».

Ο Δημόδοκος ο Λέριος έλεγε: αν τύχει να κρίνεις, δίκαζε με τον τρόπο που δικάζουν στην Πριήνη[3],



... ενώ ο Ιππώναξ έλεγε: να δικάζεις καλύτερα από τον Βίαντα τον Πριηνέα...



Όταν Αθηναίοι ψαράδες αλίευσαν έναν χάλκινο τρίποδα, που έφερε επιγραφή


«Τῷ σοφῷ»


δεν σκέφτηκαν κανέναν άλλο, παρά έστειλαν τον τρίποδα στον... Βίαντα, θεωρώντας ότι του ανήκει, επειδή τον θεωρούσαν ως τον σοφότερο άνδρα. Εκείνος όμως δεν τον δέχτηκε, γιατί, όπως είπε, ο Απόλλων είναι σοφός.[4]


«…χρόνῳ δὲ ἐν ταῖς Ἀθήναις, ὡς προείρηται, τοῦ τρίποδος εὑρεθέντος ὑπὸ τῶν ἁλιέων, τοῦ χαλκοῦ, ἐπιγραφὴν ἔχοντος

« Τῷ σοφῷ »,

Σάτυρος μέν φησι παρελθεῖν τὰς κόρας - οἱ δὲ τὸν πατέρα αὐτῶν, ὡς καὶ Φανόδικος - εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ εἰπεῖν τὸν Βίαντα σοφόν, διηγησαμένας τὰ καθ' ἑαυτάς. Καὶ ἀπεστάλη ὁ τρίπους· καὶ ὁ Βίας ἰδὼν ἔφη τὸν Ἀπόλλω σοφὸν εἶναι, οὐδὲ προσήκατο.» Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, Βιβλίο Α΄,82

Ο Βίας ετιμήθη από τους Πριηνείς και εν ζωή. Όταν δε απέθανε, ετιμήθη ως ήρως, τον έθαψαν μεγαλοπρεπώς σε ένα μεγάλο τέμενος, που ονομάσθηκε «τευτάμειον». Και συνεκέντρωσαν όσα άκουσαν απ’ αυτόν, για να τα ενθυμούνται ως αποφθέγματα-γνωμικά-νόμους.

Σήμερα σώζονται ηθικά αποφθέγματα (γνωμικά) του, ως και απόσπασμα λυρικού ποιήματός του:

Άκουε πολλά. (Να ακούς πολλά).

Αλαζονεία εμπόδιον σοφίας. (Η αλαζονεία είναι εμπόδιο της σοφίας).

Ανάξιον άνδρα μη επαίνει δια πλούτον (Τον ανάξιο άνδρα μην τον επαινείς για τα πλούτη του).

Άριστον δοκείν, οίκον είναι εν ω τοιούτος εστίν ο δεσπότης δι' αυτόν, οίος έξω διά τον νόμον. (Άριστη μου φαίνεται η οικία στην οποία ο οικοδεσπότης της μέσα σε αυτήν συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο επειδή την σέβεται, όπως συμπεριφέρεται κι έξω επειδή σέβεται τον νόμον).

Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήση. (Αν μάθεις πρώτα να κυβερνάσαι, θα μάθεις και να κυβερνάς).

Αρχή άνδρα δείκνυσι. (Η εξουσία αποκαλύπτει τον χαρακτήρα).

Ατυχή είναι τον ατυχίαν μη φέροντα. (Ατυχής είναι εκείνος που δεν μπορεί να υποφέρει την ατυχία).

Αφροσύνην μη προσδέχου. (Να μη δέχεσαι την αφροσύνη).

Βραδέως εγχείρει τοις πραττομένοις. Ο δ’ αν έλη βεβαίως τηρών διάμενε. (Να επιχειρείς αργά αυτά που πρόκειται να κάνεις. Σε αυτό δε που θα επιλέξεις μένε σταθερός).

Βραδέως εγχείρει· ο δ᾽ αν άρξῃ, διαβεβαιού. (Μη βιάζεσαι να αναλάβεις κάτι· ό, τι όμως αρχίσεις, να είσαι βέβαιος).

Δει τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλά μάλλον ενδοξότερον γεγονέναι. (Ο τίμιος άντρας πρέπει να φεύγει από την Αρχή, όχι πλουσιότερος, αλλά ενδοξότερος).

Ες το έσοπτρον εμβλέψαντα δει, ει μεν καλὸς φαίνῃ, καλὰ ποιείν, ει δε αισχρός, το της φύσεως ελλιπὲς διορθούσθαι τη καλοκαγαθία. (Κοίταξε στον καθρέφτη σου, και αν φαίνεσαι όμορφος, πρέπει να κάνεις όμορφα πράγματα· αν όμως φαίνεσαι άσχημος, πρέπει να διορθώνεις τη φυσική σου έλλειψη με την καλοκαγαθία.)

Εφόδιον από νεότητος εις γήρας αναλάμβανε σοφίαν. Βεβαιότερον γαρ τούτο άλλων κτημάτων. (Από την νεανική σου ηλικία να παίρνεις σαν αναγκαίο εφόδιο για τα γηρατειά την σοφία. Γιατί αυτή είναι το σταθερότερο απόκτημα από όλα τα άλλα)[5].

Ζην κρίττόν εστι επί στοιβάδος κατακείμενον και θαρρείν ή ταράττεσθαι χρυσήν έχοντα κλίνην. (Είναι προτιμότερο να ζει κανείς ξαπλωμένος πάνω σε στρώμα πτωχικό και να διατηρεί το θάρρος του, παρά να αγωνιά πάνω σε χρυσό κρεβάτι).

Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον. (Η πλέον καλή από όλες τις δημοκρατίες, είναι εκείνη στην οποία όλοι φοβούνται όπως τον τύραννο τον νόμο).

Κτήσαι εν μεν νεότητι ευπραξίαν, εν δε τω γήρα σοφίαν. Έξεις έργῳ μνήμην, καιρώ ευλάβειαν, τρόπω γενναιότητα, πόνω εγκράτειαν, φόβω ευσέβειαν, πλούτω φιλίαν, λόγω πειθώ, σιγή κόσμον, γνώμη δικαιοσύνην, τόλμη ανδρείαν, πράξει δυναστείαν, δόξη ηγεμονίαν. (Ν’ αποκτάς στην νεότητά σου ευτυχία από τις σωστές πράξεις και στα γηρατειά σοφία. Με τα έργα σου θα αποκτήσεις μνήμη, με τις περιστάσεις σεβασμό, με τη συμπεριφορά σου γενναιότητα, με τον κόπο εγκράτεια, με τον φόβο ευσέβεια, με τον πλούτο φιλίες, με τον λόγο πειθώ, με τη σιωπή στολίδια, με το μυαλό δικαιοσύνη, με την τόλμη ανδρεία, με τις πράξεις σου δύναμη, με το καλό σου όνομα εξουσία.)

Λάλει καίρια. (Να μιλάς την ώρα που πρέπει).

Μανθάνων μη κάμνε. (Μην κουράζεσαι να μαθαίνεις).

Μήτε ευήθης ίσθι, μήτε κακοήθης. (Ούτε αγαθιάρης να είσαι, ούτε κακοήθης).

Μη ταχύ λάλει. Μανίαν γαρ εμφαίνει. (Να μην βιάζεσαι να μιλάς. Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο μανιακό).

Μίσει το ταχὺ λαλείν, μη αμάρτῃς· μετάνοια γαρ ακολουθεί. (Να μισείς να μιλείς γρήγορα, μην κάνεις λάθος. Γιατί ακολουθεί η μετάνοια).

Νόει το πραττόμενον. (Να κατανοείς αυτό που κάνεις, δηλαδή να έχεις συναίσθηση των πράξεών σου).

Νόσος ψυχής, το των αδυνάτων εράν, αλλοτρίων δε κακών αμνημόνευτον είναι. (Είναι αρρώστεια της ψυχής, το να επιθυμεί κανείς τα αδύνατα).

Ό αν έλη, βεβαίως τηρών διάμενε. (Εκείνο που έχεις εκλέξει να κάνεις, συνέχισέ το σταθερά).

Οι αγαθοί ευαπάτητοι.[6] (Οι καλοί εύκολα εξαπατώνται).

Οι πλείστοι άνθρωποι κακοί[7]. (Οι πιο πολλοί άνθρωποι είναι κακοί.)

Ό,τι αν αγαθόν πράττης, Θεούς μη σεαυτόν αιτιών. (Ό,τι καλό κάνεις, να το αποδίδεις στους θεούς όχι στον εαυτό σου).

Ό,τι αν αγαθόν πράττεις εις Θεούς ανάπεμπε. (Ό,τι καλό πράττεις να το αποδίδεις στους θεούς).

Πείσας λαβέ, μη βιασάμενος. (Να λαμβάνεις αφού πείθεις, χωρίς βία).

Πένης ων πλουσίοις μη επιτίμα, ην μη μέγα ωφελης. (Αν είσαι φτωχός, μη κατηγορείς τους πλούσιους, αν δεν ωφελείς πολύ).

Περί θεών λέγε, ως εισίν θεοί. (Για τους θεούς να μιλάς όπως τους αρμόζει).

Περί θεών λέγε ως εισίν. (Για τους θεούς να λες ότι υπάρχουν).

Τα εμά πάντα μετ’ εμού φέρω. (Ό,τι μου ανήκει το φέρω μαζί μου).

Τι γλυκύ ανθρώποις: Ελπίς. (Τί είναι γλυκύ για τους ανθρώπους: η Ελπίδα).

Τί δυσχερές: την επί το χείρον μεταβολήν ευγενώς ενεγκείν. (Τι είναι δύσκολο: να αντιμετωπίζει κάποιος με ευγένεια την μεταβολή στο χειρότερο).

Τι ποιών άνθρωπος τέρπεται: κερδαίνειν. (Τι χαίρεται να κάνει ο άνθρωπος: να κερδίζει).

Το γνώθι σαυτόν χρήσιμον εις νουθεσίαν των αλαζόνων, οι υπέρ την εαυτών δύναμιν φλυαρούσιν. (Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του είναι ωφέλιμο στους αλαζόνες, οι οποίοι φλυαρούν υπερβάλλοντες την δύναμή τους).

Το γήρας όρμον είναι των κακών. (Τα γηρατειά είναι λιμάνι όπου αράζουν όλα τα κακά, οι συμφορές).

Το μεν ισχυρόν γενέσθαι, της φύσεως έργον. Το δε λέγειν δύνασθαι τα συμφέροντα τη πατρίδι, ψυχής ίδιον και φρονήσεως. (Το να είναι κανείς ισχυρός είναι έργο της φύσεως. Το να μπορεί να λέει όμως αυτά που συμφέρουν την πατρίδα είναι γνώρισμα της ψυχής και της σύνεσης).

Των ζώων χαλεπώτατόν εστι, των μεν αγρίων ο τύραννος, των δε ημέρων ο κόλαξ. (Απ’ όλα τα ζώα τα χειρότερα είναι, από τ’ άγρια ο τύραννος και από τα ήμερα ο κόλακας).

Των θανάτων κακός εστίν ο από των νόμων επαγόμενος (Από τους θανάτους κακός είναι εκείνος, ο οποίος προκαλείται από την επιβολή του Νόμου).

Φίλει μεν ως ο μισήσων, μίσει δε ως φιλήσων. (Να αγαπάς, σαν να πρόκειται να μισήσεις, και να μισείς σαν να πρόκειται να αγαπήσεις).

Φρόνησιν αγάπα. (Να αγαπάς τη φρόνηση).

Ων η τύχη κυρία δούναι και αφελέσθαι, ου δεήσει ουδενός. (Δεν έχεις ανάγκη κανενός πράγματος, από εκείνα που η τύχη έχει το δικαίωμα να σου τα δίνει ή να σου τα αφαιρεί).


ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων.

Λεκάκης Γ. Αρχαίοι Έλληνες σοφοί, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία".

Berg “Poeta lyrici”.

Mullach “Fragm. Philos. Graec.”.

Orelli “Op. Graecorum veterum sententiosa et moralia”.

Στοβαίος Ιω., Ανθολόγιον.

ΓΝΩΜΙΚΟΛΟΓΙΚΟΝ, Quotationswikiquote.

(*) Η Ομιλία αυτή πραγματοποιήθηκε στο 3ο Επιστημονικό Συνέδριο της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας και της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών με τίτλο: "ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - Ο Άνθρωπος, η Κοινωνία και ο Κόσμος", Τετάρτη 6 και Πέμπτη 7 Απριλίου 2016, στην Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη, Ζωγράφου Αμφιθέατρο “AULA”, υπό την αιγίδα του του Τμήματος Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.4.2016.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] βλ. Διογένη Λαέρτιου, βιβλίο Α΄ (Ι,82). Και ο Σάτυρος τον κατανέμει ανάμεσα στους 7 σοφούς.

[2] βλ. Διογένη Λαέρτιου, βιβλίο Α΄.

[3] βλ. Διογένη Λαέρτιου, βιβλίο Α 84.

[4] βλ. Σάτυρο, και Διογένη Λαέρτιου, βιβλίο Β΄.

[5] Διογένης Λαέρτιος βιβλίο 1, 86-88

[6] βλ. Στοβαίος

[7] Ηράκλειτος σε Διογένης Λαέρτιος βιβλίο 1, 88.


ΛΕΞΕΙΣ: Βιας ο Πριηνευς, 7 Σοφοι, δικαστής 625 πΧ, 540 πΧ, Βεργου, Βιας Πριηνευς, Τευταμεως, Τευταμος, Τευταμιδης, επτα σοφοι της αρχαιας Ελλαδος, σοφος, ποιητης, 6ος αιωνας πΧ, αρχοντογενια, Πριηνη Ιωνιας, Καδμος, προσωκρατική φιλοσοφια, πολιτικος ηγετης, πολιτικη προσωπικοτητα, πατερας της ρητορικης, πατερας της συνηγοριας, ρητορικη, συνηγορια, ανιδιοτελης, δικαιος, εγκρατης, λιτοδιαιτος, ρητορας, δικαιοσυνη, δικαστηριο, αδικημενοι πολιτες, δικαιοκριτης, καλο, απονομη δικαιοσυνης, παροιμιωδης φραση, παροιμια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ