Του Γιώργου Λεκάκη
Τα χαλκιδικά
κράνη έχουν την πατρότητά (made in) τους στα εργαστήρια της Χαλκίδας (και όλης της Ευβοίας)
και παραλλαγές τους συναντάμε παντού, και κυρίως στα εργαστήρια της Χαλκιδικής
(και της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης).
Αντιπροσωπευτικά
κράνη χαλκιδικού τύπου ευρίσκονται και στην αττική κεραμική, ήδη από τον 5ο
π.Χ. αιώνα. Ένα όμορφο δείγμα είναι σε αττική ερυθρόμορφη κύλικα, που
αποδίδεται στον ζωγράφο του Χυτηρίου / Foundry painter, του 495 π.Χ. - 479 π.Χ.
Όλη η τυπολογία
αυτών των ελληνικών κρανών ήταν εξοπλισμένη με κορυθάλλη.
Μόνον οι
αριστοκράτες Θράκες ιππείς φορούσαν τέτοια κράνη. Τα κράνη τα προερχόμενα από
την βόρεια και νότια Θράκη είναι διαφορετικά. Τα βόρεια θρακικά κράνη έχουν μεικτό
στυλ. Κάποια έχουν και σκυθική επιρροή. Ενώ της νότιας Θράκης τα κράνη ήταν τα κλασσικά
γνωστά ελληνικά, αλλά διαμορφωμένα με το λεγόμενο θρακικό στυλ. Τέτοια κράνη, όταν
χρησιμοποιούνταν στην Μακεδονία και την λοιπή Ελλάδα, ήταν συχνάκις λοφιοφόρα. Μερικές
φορές είχαν επί πλέον λοφία ή πτερά ως πλαϊνά στολίδια. Το κεφάλι αυτού που τα
φορούσε, από μακριά, θα έμοιαζε με το τυποποιημένο κεφάλι Ινδιάνου, όπως το
γνωρίζουμε! Κάτι παρόμοιο συνέβαινε και με τις κεφαλές των αρχαίων Κρητών.
Πάντως υπάρχουν
πολύ λίγα ευρήματα από κράνη της Θράκης με ίχνη λοφίου / κορυθάλλης.
Ένα τέτοιο,
λοιπόν, αρχαίο κράνος χαλκιδικού τύπου, του 5ου - 4ου
π.Χ. αιώνα… ξεπουλιέται σε δημοπρασία από την Time Line Auctions, στις 23 Φεβρουαρίου 2021, στο Harwic του Essex του Ηνωμένου
Βασιλείου, και μέχρι στιγμής το θέλουν… 3.390 «επενδυτές»… Το ανεκτίμητον εκτιμάται
30.000 λίρες…
Σφυρήλατο,
σε ένα μόνο κομμάτι (μονόφυλλο) κασσίτερου, με ισχυρή κορυφογραμμή, προστασία
λαιμού, κόψιμο για αυτιά, προστατευτικό μύτης, παχειά φρύδια, αρθρωτά «μάγουλα»
(παραγναθίδες) με μεντεσέδες, τρύπα για την στερέωση ενός ιμάντα στο πηγούνι...
Το συγκεκριμένο
«greek tinned chalcidian helmet», ήταν, λένε, στην «ιδιοκτησία» ενός επιχειρηματία
του Λονδίνου, αποκτηθέν από την Piasa Auctions Παρισίων (13 Απριλίου 2005, αρ.
495)…
Άλλο
χαλκιδικού τύπου κράνος (βάρους 793 γραμμαρίων, και ύψους 24 εκατ.) επίσης του
5ου π.Χ. αιώνα, ξεπουλιέται πάλι από την Time Line Auctions στο
Harwich του Essex στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις 23 Φεβρουαρίου 2021… και το θέλουν…
3.390 «επενδυτές» (μάλλον οι ίδιοι προαναφερόμενοι)… Το ανεκτίμητον… εκτιμάται
17.000 λίρες…
Το χάλκινο «Greek
Chalcidian Helmet» - είναι παραλλαγή του χαλκιδικού κράνους τύπου 2 - με κορώνα,
ιμάντα στο πηγούνι, οπή προσάρτησης στην πίσω άκρη του «μάγουλου» (παραγναθίδα),
για στερέωση της επένδυσης, μικρό προστατευτικό μύτης, διακοσμητικές γραμμές,
κλπ.
Παλαιότερα ήταν
στην ιδιωτική συλλογή του κ. M. B. από το Mainz της Γερμανίας, από την δεκαετία
του 1990, και στην συλλογή του Axel Guttmann…
Παρόμοια «χαλκιδικού
τύπου» κράνη υπάρχουν και:
- στο
Βρετανικό Μουσείο (από το Μικρο-Καραμπουρνού της Μακεδονίας[1],
την Ολυμπία[2]), και
- στην
συλλογή Guttmann (δημοπρατήθηκε από τον Christie's, το 2002, σελ. 62-63)[3],
κ.α.
ΠΗΓΗ:
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.1.2021.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
- Ohly D. «Die Ägineten, Die Ostgiebelgruppe», Μόναχο, 1976.
- Pflug H. «Chalkidische Helme» στο Antike Helme, RGZM Monographien 14, Mainz, 1988, σελ.137-150.
- Chernenko E.V. «The Scythians 700-300 b.C.», Χονγκ Κονγκ, 1998.
- Jonovski «Trakits (The Thracians), 7th century BC-1st
century AD, Σόφια, 2010.
- Furtwängler A., Curtius, E, και Adler, F. «Olympia: die Ergebnisse der von dem
Deutschen Reich veranstalteten Ausgrabung (Tafelband 4): Die Bronzen und die
übrigen kleineren Funde von Olympia», Βερολίνο, 1890.
[1] Βλ. Pflug, 1988, σελ. 140.
[2] αρ. αριθ. 6385, βλέπε Furtwangler, 1890, 170 αρ. 1026, πλ. 63.
[3] Βλ. Christie's, The Axel Guttmann Collection of Ancient
Arms and Armour, α΄ μέρος, Λονδίνο, 2002 και στο β΄ μέρος, Λονδίνο, 2004.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook