Της Αγγελικής Κομποχόλη,
φιλολόγου, δρ.
Πανεπιστημίου Αθηνών
Κύριος του υγρού στοιχείου ο Διόνυσος συνέδεσε από νωρίς το όνομά του με τη θάλασσα και τις ιερές τελετουργίες της. Ήδη από τα χρόνια του Ομήρου το «ἁλμυρόν ὕδωρ» είχε το χρώμα του κρασιού («οἴνοψ πόντος»), ενώ η μεγαλοπρεπής πομπή του πλοίου του θεού στην πόλη συνδεόταν με την διονυσιακή εορτή των «Χοῶν», αφήνοντας εθιμικό κατάλοιπο την παρουσία του ολοφώτιστου καραβιού στις ελληνικές εορτές του Δωδεκαημέρου.
 |
| Ο θεός ΔΙΟΝΥΣΟΣ σε... λαϊκή τοιχογραφία στην ταβέρνα "Βαρέλια" στο Μαρούσι... |
Μέχρι και πριν λίγα χρόνια στην νότια Πελοπόννησο οι γεωργοί, ανήμερα των Φώτων ραντίζανε τα βαρέλια τους με αγιασμό, τα ασήμωναν κι ύστερα άνοιγαν το νέο κρασί, ενώ με ανάλογο εθιμικό συσχετισμό την ίδια ημέρα, στο ανατολικό Αιγαίο, «βαπτίζανε» ένα μπουκάλι κρασί στου «θεού τα νερά», στα κύματα, για να «δοξαστεί η χάρη του».
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΘΙΜΑ: Γ. Λεκάκης "Τάματα και αναθήματα".
Στην αρχαιότητα «θαλασσίτης» ονομαζόταν ένα ονομαστό κρασί, περιζήτητο στα συμπόσια, που είχε υποστεί ζύμωση σε δοχεία μέσα στη θάλασσα. Λίγες σταγόνες κρασιού, σαν θεία κοινωνία, για να μερώσουν τα νερά στάζανε οι ναυτικοί στην Σάμο, ενώ στη Μυτιλήνη βουτούσαν μία κούπα νερό σε μία καθαρή ακτή για να ραντίσουν τις αυλές των σπιτιών τους. Τα νερά των Φώτων, σε μία παράδοση που ξεκινά από πολύ παλιά, ήταν και είναι τα βαπτισμένα νερά, τα αγιασμένα νερά, κι η τελετή καθαγιασμού τους έδινε στους Έλληνες ναυτικούς της πατρίδας μας την ψυχολογική ασφάλεια για τα νέα τούς ταξίδια. Στην αρχαιότητα αυτά τα καθαγιασμένα νερά ονομάζονταν τα νάματα και τα φύλαγαν η Θέτιδα, η Λευκοθέα, οι Νηρηίδες, μαζί με τις άλλες Νύμφες των λιμνών, των πηγών και των ποταμών, ανταλλάσσοντας τις ευεργεσίες τους με τον Διόνυσο, σε φιλική συνύπαρξη μαζί του.
Αυτός ο θεός των πληθωρικών εκφάνσεων και των πολυάριθμων μεταμορφώσεων, που δεν παραγκώνιζε τον Ποσειδώνα (όπως και κανέναν άλλον θεόν), ήταν παρών μέσα στη θάλασσα, αλλά και σε κάθε υδάτινη δύναμη ζωής, ευφορικό γονιμοποιό στοιχείο. Φέρνοντας την χαρά και την έκσταση. Στα μέσα του αρχαίου Γεννάρη, στον αττικό μήνα Γαμηλιώνα, οι Αθηναίοι, προς τιμήν του γελαστού αυτού θεού, γιόρταζαν τα Λήναια, μια γιορτή το όνομα της οποίας συνδεόταν με τον «ληνό», το πατητήρι και την χαρά παρασκευής του κρασιού. «Σεμέλι΄ Ίακχε πλουτοδότα», φώναζαν, «μεθυσμένοι» από την χαρά της ζωής που ο Διόνυσος τους δίδασκε.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.1.2021.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook