Του Γιώργου Λεκάκη
Σχεδόν 80 χρόνια μετά την
ανακάλυψή του, ένα μεγάλο κογχύλι από το περίτεχνο σπήλαιο Marsoulas στα
Πυρηναία μελετήθηκε από μια διεπιστημονική ομάδα από το CNRS, το Μουσείο
Τουλούζης και το Πανεπιστήμιο Τουλούζης - Jean Jaurès και το Musée du quai
Branly - Jacques-Chirac και πλέον πιστεύεται ότι είναι το αρχαιότερο πνευστό όργανο
(wind instrument) του τύπου του!
Οι επιστήμονες αποκάλυψαν πώς ακούγεται σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΚΟΓΧΥΛΙΑ, ΕΔΩ.
Το αρχαίο κογχύλι έχει ύψος 31 εκατ., διάμετρο 18 εκατ. (στο ευρύτερο σημείο) και πάχος έως 0,8 εκατ. Μαρτυρά, δε, μια πιο κρύα θάλασσα!Το σπήλαιο Μαρσούλας, μεταξύ
Haute-Garonne και Ariège, ήταν το πρώτο «διακοσμημένο» σπήλαιο που βρέθηκε στα
Πυρηναία. Ανακαλύφθηκε το 1897. Μαρτυρεί την αρχή του πολιτισμού της Μαγδαληναίας εποχής, σε αυτήν την περιοχή, στο τέλος του Last Glacial Maximum. Κατά την
διάρκεια μιας απογραφής του υλικού από τις αρχαιολογικές ανασκαφές, οι
περισσότερες από τις οποίες φυλάσσονται στο Μουσείο της Τουλούζης, οι
επιστήμονες εξέτασαν και ένα μεγάλο κέλυφος Charonia lampas (χαρωνεία - θαλάσσιο
σαλιγκάρι), το οποίο είχε… παραβλεφθεί σε μεγάλο βαθμό, όταν ανακαλύφθηκε το
1931.
Το άκρο του κελύφους είναι
σπασμένο, σχηματίζοντας άνοιγμα διαμέτρου 3,5 εκατ. Δεδομένου ότι αυτό είναι το
πιο δύσκολο μέρος του κελύφους, το σπάσιμο δεν είναι προφανώς τυχαίο. Στο
αντίθετο άκρο, το άνοιγμα του κελύφους δείχνει ίχνη ρετουσαρίσματος (κοπή) και
μια τομογραφία με σάρωση αποκάλυψε ότι ένα από τα πρώτα πηνία είναι διάτρητο.
Τέλος, το κέλυφος έχει διακοσμηθεί με μια κόκκινη χρωστική ουσία (αιματίτης),
χαρακτηριστικό του σπηλαίου Marsoulas, το οποίο το καθιστά συμβολικό – ιερό –
αντικείμενο.
Για να επιβεβαιώσουν την υπόθεση ότι αυτό το κοχύλι μπήκε στην πειραματική αρχαιολογία: Χρησιμοποιήθηκε για να παράξει ήχο! Οι επιστήμονες ζήτησαν την βοήθεια ενός πνευστού μουσικού (παίκτη κέρατων), ο οποίος κατάφερε να παράγει τρεις ήχους, κοντά στις νότες:
- C, C-sharp και D.
Επόμενη εξερεύνηση θα επαληθεύσει εάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την
παραγωγή και άλλων φθόγγων…
Η πρώτη χρονολόγηση με άνθρακα-14
του σπηλαίου, που πραγματοποιήθηκε σε ένα κομμάτι ξυλάνθρακα και ένα θραύσμα
οστού αρκούδας από το ίδιο αρχαιολογικό επίπεδο με το κέλυφος, παρείχε
χρονολογία περίπου 18.000 χρόνων. Αυτό καθιστά το «Marsoulas conch» το αρχαιότερο
πνευστό όργανο του τύπου του: Μέχρι σήμερα, μόνο αυλοί έχουν ανακαλυφθεί σε αρχαιότερα
ευρωπαϊκά ανώτερα παλαιολιθικά περιβάλλοντα. Τα δε κογχύλια-πνευστά που ευρέθησαν
εκτός Ευρώπης, είναι πολύ πιο πρόσφατα… - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Μουσικής Μύησις".
Εκτός από την απόλαυση ήχων που παράγονταν από τους Μαγδαληναίους προγόνους μας, αυτό το κογχύλι ενισχύει την ιδέα ανταλλαγών (πληροφοριών και μηνυμάτων), μεταξύ των Πυρηναίων και των ακτών του Ατλαντικού, σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων… - ίσως γι' αυτό το βρίσκουμε συχνάκις και σε αρχαίους ελληνικούς τάφους (λ.χ. Βεργίνας): Διότι ήξεραν πως πέμπει το σήμα του μακρυά...
- Ακούστε τον ήχο του κογχυλιού Marsoulas, ΕΔΩ.
- Δείτε το μοντέλο σε 3D απεικόνιση, ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: C. Fritz, G. Tosello, G.
Fleury, E. Kasarhérou, Ph. Walter, F. Duranthon, P. Gaillard και J. Tardieu «First record of the sound produced by theoldest Upper Paleolithic seashell horn», Science Advances 10 Φεβρ. 2021, Vol. 7, αρ. 7, eabe9510, DOI: 10.1126/sciadv.abe9510, CNRS, 10 Φεβρουαρίου 2021. ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 11.2.2021.
Abstract
Anthropologists and ethnomusicologists assert that there is no society
without song, and more specifically, there is no ritual or celebration without
accompanying sound. The production of sounds in social contexts is very
ancient. Here, we report on the study of a seashell from the decorated cave of
Marsoulas and demonstrate that the Magdalenian occupants of this site
transformed this shell into a wind instrument. It is one of the very rare
examples, if not the only one for the Paleolithic period, of a musical instrument
fashioned from a large shell, and the first conch shell of this use thus far
discovered. We already know that prehistoric people transformed many shells
into portable ornaments and that they thus attributed substantial corporal
symbolism to them. This seashell horn, with its unique sonority, both deep and
strong with an enduring reverberation, sheds light on a musical dimension until
now unknown in the context of Upper Paleolithic societies.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook