Του αθλητικογράφου Ανδρέα
Γ. Λεκάκη
Το 1936 οι Ολυμπιακοί
Αγώνες επέστρεψαν στην Ευρώπη και από το Λος Άντζελες μεταφέρθηκαν στο
Βερολίνο, το οποίο ήταν να διοργανώσει και την Ολυμπιάδα του 1916 που δεν έγινε
ποτέ εξαιτίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Γερμανοί προετοιμάστηκαν εξαιρετικά
για τη διεξαγωγή των αγώνων και η οργάνωση κατά γενική ομολογία ήταν η καλύτερη
από όλες τις προηγούμενες Ολυμπιάδες, παίρνοντας τη σκυτάλη από το Λος
Άντζελες, το οποίο άφησε θετικότατες εντυπώσεις. Ωστόσο, οι Αγώνες αυτοί δεν
έμειναν στην ιστορία για αυτό το λόγο, αλλά δυστυχώς για τη μεγάλη ευκαιρία
προπαγάνδας που βρήκε το ναζιστικό καθεστώς του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος είχε
ανέλθει στην εξουσία της Γερμανίας τρία χρόνια πριν, το 1933.
Το εθνικιστικό κλίμα ήταν
ευδιάκριτο παντού στη γερμανική πρωτεύουσα. Όλο το Βερολίνο ήταν γεμάτο από
σβάστικες και τα μεγάφωνα αλλά και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί μετέδιδαν συνεχώς
στρατιωτικά εμβατήρια. Οι ιδέες περί της Άρειας Φυλής και των φυλετικών
διακρίσεων είχαν ήδη κάνει την εμφάνισή τους, ενώ ακουγόταν πως από τους Αγώνες
αυτούς οι Γερμανοί θα αποκλείσουν τους μαύρους και τους Εβραίους. Αυτό έκανε
πολλές χώρες να σκεφτούν σοβαρά το αν θα πάρουν μέρος, όμως οι διοργανωτές
διαβεβαίωσαν τους πάντες πως δε θα υπάρξουν ρατσιστικά φαινόμενα.
Χαρακτηριστικό για παράδειγμα είναι πως στις ΗΠΑ η απόφαση για συμμετοχή
πάρθηκε με μόλις δύο ψήφους διαφορά από τα μέλη της Αθλητικής τους Ένωσης. Παρ’
όλα αυτά, στη διοργάνωση πήραν μέρος 49 χώρες και πάνω από 4.000 αθλητές και
αθλήτριες, νέο ρεκόρ στην ιστορία των Αγώνων.
Από οργανωτικής πλευράς, όλα ήταν στην εντέλεια από τους Γερμανούς, με το Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου χωρητικότητας 100.000 θέσεων να δεσπόζει εξοπλισμένο με όλα τα τότε σύγχρονα μέσα. Άριστη χρονομέτρηση, πλήρης ενημέρωση φιλάθλων και δημοσιογράφων, εξαιρετικής ποιότητας στίβος και παράλληλα η πρώτη εμφάνιση της τηλεόρασης που άρχιζε δειλά δειλά να κάνει τα πρώτα της βήματα. Παράλληλα, κατασκευάστηκε ένα υπερσύγχρονο Ολυμπιακό χωριό.
Η Ολυμπιακή Φλόγα
Στους Αγώνες αυτούς για πρώτη
φορά μεταφέρθηκε με 3.000 δρομείς η Ολυμπιακή Φλόγα από την Αρχαία Ολυμπία στον
τόπο διεξαγωγής της διοργάνωσης, εν προκειμένω στο Βερολίνο. Η Φλόγα έφτασε
στον προορισμό της μετά από 11 μέρες και 12 νύχτες, διανύοντας συνολικά 3.069
χιλιόμετρα. Πρώτος Έλληνας λαμπαδηδρόμος ήταν ο Κώστας Κονδύλης.
Οι Γερμανοί πάντως από νωρίς έδειξαν τις εθνικιστικές τους διαθέσεις, όταν στη διάρκεια της τελετής έναρξης αποδοκιμάστηκαν όσοι αθλητές δεν χαιρέτησαν ναζιστικά κατά την παρέλαση των χωρών, ενώ καταχειροκροτήθηκαν όσοι το έπραξαν, όπως για παράδειγμα οι Αυστριακοί. Σύμφωνα με αναφορές μάλιστα, όταν ξεκίνησαν οι Αγώνες, ο Γκαίμπελς δεν ανέγραφε καθόλου στους καταλόγους Ολυμπιονικών τις νίκες των μαύρων αθλητών!
Ο Λούης προσφέρει κλαδί
ελιάς στον Χίτλερ!
Η κήρυξη της έναρξης των Αγώνων έγινε φυσικά από τον Χίτλερ. Κατά την τελετή, η ελληνική αποστολή παρέλασε πρώτη όπως είχε πια καθιερωθεί. Σημαιοφόρος της δεν ήταν άλλος από τον θριαμβευτή των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, Σπύρο Λούη, ο οποίος 63 ετών πια, 40 χρόνια μετά το χρυσό μετάλλιο που κέρδισε στον μαραθώνιο, μπήκε στο Στάδιο και προσέφερε ένα κλαδί ελιάς στον ηγέτη της Γερμανίας, χωρίς να καταφέρει να του μεταδώσει βέβαια το μήνυμα ειρήνης όπως απέδειξε η ιστορία. Ο Λούης πάντως παρέμεινε στο Βερολίνο καθ’ όλη τη διάρκεια των Αγώνων ως προσκεκλημένος του Χίτλερ και έτυχε άριστης φιλοξενίας και πολλών τιμών όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Η ελληνική συμμετοχή
Η ελληνική αποστολή πήγε στο Βερολίνο με 43 αθλητές, όμως μεγάλες διακρίσεις δεν είχε.
Οι σημαντικότερες
επιτυχίες ήταν η 4η θέση του Άγγελου Παπαδήμα στο πιστόλι ταχύτητας και οι δύο
6ες θέσεις του Νίκου Σύλλα στη δισκοβολία και του Χρήστου Μάντικα στα 400 μ. με
εμπόδια. Ο Στέλιος Κυριακίδης, μεγάλη μορφή του αθλητισμού μας, πήρε μέρος στον
μαραθώνιο και κατετάγη 12ος.
Ιδιαίτερη μνεία ωστόσο
πρέπει να γίνει στη Δόμνα Λανίτου Καβουνίδου, η οποία πήρε μέρος στον στίβο (100
μ.) και έφθασε μέχρι τα ημιτελικά όπου τερμάτισε 6η. Έγραψε ιστορία καθώς
υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα αθλήτρια που πήρε μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες.
 |
| Ένα από τα επίσημα επιστολικά δελτάρια (καρτ ποστάλ) που κυκλοφόρησαν για τους Αγώνες του 1936. |
Τζέσε Όουενς,
θρίαμβος-γροθιά στο ναζισμό
Στα αγωνίσματα του στίβου
κυριαρχούν για μια ακόμη φορά οι Αμερικανοί. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία
ωστόσο είναι ο ιστορικός θρίαμβος του Αμερικανού μαύρου δρομέα Τζέιμς Κλίβελαντ
Όουενς, ή Τζέσε Όουενς όπως είναι ευρέως γνωστός. Εγγονός σκλάβων από την
Αλαμπάμα, ο Όουενς υπήρξε ένας εξαιρετικός αθλητής, πρωταθλητής Αμερικής το
1933 στο άλμα εις ύψος και δημιουργός πέντε παγκόσμιων ρεκόρ πριν πάρει μέρος
στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.
Από πολύ νωρίς στη
διοργάνωση ο Όουενς βίωσε από πρώτο χέρι τη ρατσιστική αντιμετώπιση που είχαν
οι μαύροι αθλητές, με τον Γιόζεφ Γκαίμπελς να τον αποκαλεί χαρακτηριστικά
“Αφρικανό βοηθητικό της Αμερικής”. Η απάντησή του, εμφατική. Κατακτά τέσσερα
χρυσά μετάλλια, στα 100 και 200 μ., στη σκυταλοδρομία 4x100 μ. και στο άλμα εις
μήκος. Με τα σπουδαία αυτά επιτεύγματα ο Όουενς έκανε σμπαράλια τις θεωρίες
περί Άρειας Φυλής και εξευτέλισε τις ρατσιστικές ιδέες του ναζιστικού
καθεστώτος. Υπό το βλέμμα του Χίτλερ που βρισκόταν στις εξέδρες κατέκτησε την
κορυφή σε τέσσερα διαφορετικά αγωνίσματα και μάλιστα ο “Φύρερ” εκνευρίστηκε τόσο
πολύ με τις νίκες του αυτές, που αποχώρησε από το στάδιο για να μην υποχρεωθεί
να του απονείμει τα μετάλλια και να τον συγχαρεί.
Ο Όουενς είχε μια σύντομη καριέρα σαν αθλητής, όμως τα όσα πέτυχε σε εκείνους τους Ολυμπιακούς του Βερολίνου έμειναν μια για πάντα χαραγμένα στην ιστορία. Πέρα από την αθλητική του σταδιοδρομία, πρωτοστάτησε στη διεκδίκηση των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων στις ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας και την τεράστια φήμη του. Αξίζει να σημειωθεί πως στο Βερολίνο ένας δρόμος και ένα σχολείο φέρουν πια το όνομά του, στις ΗΠΑ εκδόθηκαν προς τιμήν του δύο γραμματόσημα ενώ μια ταινία το 2016 με τίτλο “Το χρώμα της νίκης” καταπιάνεται με τα κατορθώματά του στους Ολυμπιακούς του 1936.
 |
Όουενς και Λονγκ. |
Όουενς και Λονγκ, μια
δυνατή φιλία
Παρά το γεγονός πως o
Γερμανός Καρλ Λούντβιχ Λονγκ ήταν ο κύριος αντίπαλός του στο
άλμα εις μήκος, οι δυο τους δεν ένιωσαν ποτέ ανταγωνιστές και μεταξύ εκείνου
και του Όουενς αναπτύχθηκε μια πολύ ισχυρή φιλία. Ο Λονγκ μάλιστα, παρά το
γεγονός πως η Γερμανία στήριζε πολλά πάνω του και είχε την υποστήριξη του
Χίτλερ, ήταν αυτός που βοήθησε με τις συμβουλές του τον Αμερικανό να περάσει
στον τελικό του αγωνίσματος, όπου κατέκτησε βέβαια το χρυσό μετάλλιο, με τον
Γερμανό να αρκείται στο ασημένιο. Επτά χρόνια αργότερα, ο Λονγκ σκοτώθηκε στη μάχη
του Σαν Πιέτρο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι που συνέτριψε τον Όουενς. Ο
δεσμός μεταξύ τους όμως ήταν τόσο ισχυρός που έκτοτε εκείνος ταξίδεψε πολλές
φορές στη Γερμανία, ενίσχυσε οικονομικά την οικογένειά του και πάντρεψε τον γιο
του αδικοχαμένου φίλου του.
Μάρτζορι Γκέστρινγκ,
Ολυμπιονίκης ετών… 13!
Αν ψάχνετε για τη νεότερη
Ολυμπιονίκη στην ιστορία, δεν έχετε παρά να στρέψετε το βλέμμα σας στους αγώνες
καταδύσεων στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου. Η Αμερικανίδα Μάρτζορι Γκέστρινγκ,
μόλις 13 ετών τότε, κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στην κατάδυση από βατήρα 3 μ. και
το όνομά της χαράχτηκε μια για πάντα στην ιστορία των Αγώνων. Το ρεκόρ της
μάλιστα δε μπορεί να καταρριφθεί, αφού το όριο ηλικίας των αθλητών έχει οριστεί
στα 14 έτη.
Με τις ξανθιές της
μπούκλες, το παιδικό πρόσωπο και πάντα μαζί της το τυχερό της λούτρινο
αρκουδάκι που δεν αποχωριζόταν ποτέ, η Γκέστρινγκ εντυπωσίασε τους πάντες στη
διοργάνωση. Δυστυχώς η μεγάλη της επιτυχία δεν είχε συνέχεια, μιας και εξαιτίας
του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν διεξήχθησαν οι Ολυμπιακοί του 1940 και 1944. Η
ίδια προσπάθησε να προκριθεί στους Ολυμπιακούς του 1948, ήταν άλλωστε μόλις 26
ετών ακόμη, αλλά δεν τα κατάφερε.
Το αξιοσημείωτο είναι πως
στην προηγούμενη διοργάνωση είχαμε και το νεότερο αθλητή που παίρνει χρυσό, τον
Ιάπωνα Κουσούο Κιταμούρα στην κολύμβηση, που ήταν 14 ετών. Υπάρχουν επίσης και
δύο μικρότεροι που έχουν πάρει χάλκινο μετάλλιο, ένα Ελληνόπουλο, ο Δημήτριος
Λούνδρας που το κέρδισε σε ηλικία μόλις 10 ετών το 1896 και ο Νοέλ Βαντερνότ σε
ηλικία 12 ετών σε αυτούς τους Ολυμπιακούς, στο Βερολίνο.
-Η διοργανώτρια Γερμανία
βγήκε πρώτη στα μετάλλια με 89 συνολικά και 33 χρυσά.
-Οι Φινλανδοί συνέχισαν την
παράδοση στις μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις και κέρδισαν στα 3.000 μ. στιπλ,
στα 5.000 και στα 10.000 μ.
-Ο Κορεάτης Κιτέι Σον
νίκησε τον μαραθώνιο αλλά έτρεχε με τα χρώματα της Ιαπωνίας, η οποία είχε υπό
την κατοχή της τότε την πατρίδα του.
-Η Αμερικανίδα δρομέας
Μπέτι Ρόμπινσον είχε κατακτήσει το χρυσό στα 100 μ. στους Ολυμπιακούς του
Άμστερνταμ το 1928 και το ασημένιο στη σκυταλοδρομία 4x100 μ. To 1931 επέζησε
από ένα αεροπορικό δυστύχημα, παρόλο που όταν τη βρήκαν οι διασώστες νόμιζαν
πως ήταν νεκρή. Για έξι μήνες ήταν καθηλωμένη σε αναπηρικό καροτσάκι, ενώ
χρειάστηκε να περάσουν δύο χρόνια για να περπατήσει ξανά κανονικά. Δεν το έβαλε
όμως κάτω. Μπορεί το δυστύχημα να της στέρησε τη δυνατότητα να λάβει μέρος
στους Ολυμπιακούς της πατρίδας της (το 1932 στο Λος Άντζελες), όμως αγωνίστηκε
στο Βερολίνο και με την εθνική ομάδα των ΗΠΑ πήρε το χρυσό στη σκυταλοδρομία 4x100!
-Η Ολλανδή Ρι Μάστενμπροεκ
κέρδισε τρία χρυσά και ένα ασημένιο μετάλλιο στην κολύμβηση.
-Ο Αιγύπτιος αρσιβαρίστας
Καντρ Ελ Τούνι σήκωσε στο σύνολο 387,5 κιλά και πήρε το χρυσό μετάλλιο
σημειώνοντας παράλληλα ολυμπιακό και παγκόσμιο ρεκόρ. Ο Χίτλερ μάλιστα
εντυπωσιάστηκε τόσο με την επίδοσή του που διέταξε να ονομαστεί ένας δρόμος στο
ολυμπιακό χωριό του Βερολίνου προς τιμήν του.
-Στο ποδόσφαιρο η παγκόσμια
πρωταθλήτρια Ιταλία πήρε ξανά το χρυσό μετάλλιο, ενώ δυο χρόνια αργότερα θα
κατακτούσε ξανά το Μουντιάλ.
-Για πρώτη φορά είχαμε την
εμφάνιση του μπάσκετ, με τις ΗΠΑ να κατακτούν το χρυσό.
Η Ολυμπιάδα του Βερολίνου
έμεινε στην ιστορία ως άρτια οργανωτικά, όμως η άριστη οργάνωσή της
“σκεπάστηκε” από τα πολιτικά παιχνίδια, την προσπάθεια προπαγάνδας του
ναζιστικού καθεστώτος και τη ρατσιστική συμπεριφορά των Γερμανών απέναντι σε
συγκεκριμένους αθλητές. Η επόμενη Ολυμπιάδα, αυτή του 1940, είχε οριστεί αρχικά
να γίνει στο Τόκιο, όμως ο Σινοϊαπωνικός πόλεμος ανάγκασε τους Ιάπωνες να
δώσουν πίσω στη ΔΟΕ την εντολή. Η Φινλανδία πήρε τη σκυτάλη, αλλά ο
Ρωσοφινλανδικός πόλεμος απέτρεψε και αυτό το σχέδιο. Τελικά ούτε οι Αγώνες του
1940 αλλά ούτε και εκείνοι του 1944 θα διοργανώνονταν ποτέ, αφού ο κόσμος
έμπαινε σε μια ζοφερή περίοδο με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
ΠΗΓΕΣ-Βιβλιογραφία:
Λεκάκης
Γ. «Ναζί, οι βάρβαροι του 20ού αιώνα».
Μιχαηλίδης Τ.“
Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια του
Αθλητισμού”, εκδόσεις Δρακόπουλου, 1961.
Billioud Jean-Michel, “40 Πρωταθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων”, Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, 2020.
Νάτσιος Αντ. “Ένας αιώνας Ολυμπιακοί Αγώνες”, 1997.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook