του ΟΡΦΕΑ
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΡΩΤΟΚΚΛΗΣΙ
ΟΙ ΜΕΓΑΛΙΘΙΚΟΙ ΤΑΦΟΙ ΤΗΣ ΡΟΥΣΣΑΣ
ΟΙ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ ΓΟΝΙΚΟΥ,
ΠΟΥ ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ ΤΙΣ ΑΡΧΕΓΟΝΕΣ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
ΤΩΝ ΘΡΑΚΩΝ
Του Απόστολου Τσακρίδη
 |
Βραχογραφίες Ρούσσας (13,15,16 ) και χαράγματα σε βράχους της Cascina dei Laffranchi. ΠΗΓΗ: Αρχαιολογία και Τέχνες, Τεύχος 56, Σεπτέμβριος 1995, Νεολιθικό ακιδογράφημα στις όχθες της Χειμαδίτιδας λίμνης και το δίδυμο μενχίρ του Πελεκάνου, Νικόλαος Μουτσόπουλος. |
Ἡνίκα δ’ εἰς ἄντρον
πολυήρατον εἰσεπέρησεν,
μείλιχον ἐκ λασίων
στέρνων ἀνενείκατο φωνήν·
«Ὀρφεῦ, Καλλιόπης τε
καί Οἰάγρου φίλε κοῦρε,
Βιστονίῃ Κικόνεσσι
πολυρρήνοισιν ἀνάσσων,
χαῖρ’ ἐπεί Αἱμονίους ὀχέας
πρώτιστον ἱκάνω..»
Απόδοση: Καί μπαίνοντας στό
πολυαγαπημένο μου ἄντρο (σπήλαιο), μοῦ μίλησε μέ ἀποφασιστική φωνή πού ἔβγαινε ἀπό
τά δασύτριχά του στήθη.
«Ὀρφέα, ἀγαπητέ υἱέ τοῦ
Οἰάγρου καί τῆς Καλλιόπης,πού βασιλεύεις στούς Κίκονες
τῆς Βιστωνίας μέ τά πολλά ποίμνια, χαῖρε, διότι γιά πρώτη φορά ἔρχομαι στίς
βουνοκορυφές τοῦ Αἵμου..»
Συνεχίζοντας (στιχ. 80-84):
«..Στρυμονίας τε ῥοάς, ῾Ροδόπης τ' αἰπεινά (πρός) ἄγκη.
Εἰμί δ' ἐγώ Μινύῃσι πανένδοξον (πανέξοχον) αἷμα λελογχώς,
Θεσσαλός Αἰσονίδης· ξεῖνός δε σοι εὔχομαι εἶναι. (Χ.Β)
Ἀλλά φίλος, πρόφρων μ’ ὑποδέχνυσο καί κλύε μῦθον
μειλιχίαις ἀκοαῖς καί λισσομένῳ ὑπάκουσον..»
Απόδοση: «..στά ρεύματα τοῦ Στρυμόνα καί στά ὀρεινά φαράγγια τῆς Ροδόπης.
Ἔχω μέσα μου το ἔνδοξο αἷμα τῶν
Μινύων, εἶμαι ὁ Αἰσονίδης (ὁ
υἱός τοῦ Αἴσονος) ὁ Θεσσαλός
καί θά χαρῶ ἄν τύχω τῆς φιλοξενίας
σου. Μέ εὐμένεια λοιπόν δέξου
με σάν φίλος καί ἄκουσε εὐνοϊκά τά
λόγιά μου καί ἐμένα πού σέ ἱκετεύω νά μέ ἀκολουθήσεις...»
Στα Ορφικά του Ιωάννη Δ. Πασσα (σελ. 45), διαβάζουμε ότι ο Ορφεύς
εγεννήθη εις την Πίμπλεια της Πιερίας,
κοντά στους βορειοανατολικούς πρόποδες του Ολύμπου (Στράβων VIIΙ
330 και X47) και ελέγετο Θραξ, διότι η περιοχή αυτή
μέχρι και τον Ελλήσποντο ονομαζόταν τότε Θράκη. Κατά τον Ο. Τζέτζη, ο Ορφεύς
κατοικούσε περί τον Ελικώνα και το Λειβήθριον (Ι. Τζέτζης «Λυκόφρων», σελ.
276).
Σχετικά με τον τόπο της καταγωγής του, οι παραστάσεις στα αγγεία
εικονίζουν, κατά κανόνα, τον Ορφέα ντυμένο με θρακική ενδυμασία ή συνοδευμένο
από Θράκες. Μ’ αυτήν την άποψη για την Θρακική καταγωγή του, συμφωνεί και η
αρχαία παράδοση (Πάνος Λ. Φραγκέλλης,
1997, σελ. 17-18).
Από τα ανωτέρω αρχαία κείμενα των Αργοναυτικών (στιχ. 75-79 και
80-84), πληροφορούμαστε ότι ο Ορφεύς, είναι βασιλέας των Κικόνων της Βιστωνίας.
Υιός του βασιλέως Οιάγρου και της Μούσας Καλλιόπης. Ο τόπος καταγωγής
του, προσδιορίζεται πέραν των εκβολών του Στρυμόνα και στα Ορεινά φαράγγια της
Ροδόπης. Οι βουνοκορφές της Ροδόπης, καλύπτουν όλη σχεδόν τη σημερινή Θράκη. Η
λίμνη Βιστονίδα, είναι λίμνη της Θράκης, στα σύνορα μεταξύ Νομού Ξάνθης και Ροδόπης.
Η ονομασία της προέρχεται από την αρχαία περιοχή και πόλη της Βιστονίας (ή
Βιστωνίας) που ίδρυσε ο μυθικός Βίστων. Οι Κίκονες σύμφωνα με το λεξικό του
Αχιλλέα Θ. Σαμοθράκη, ήταν αρχαιότατος Θρακικός λαός που κατοικούσε στα Θρακικά
παράλια μεταξύ της Βιστονίδος λίμνης και των εκβολών του Έβρου ποταμού (Ηρόδ. VII,
59 – Πομπ. Μέλα, Β’ 28).
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΟΡΦΕΑ, ΕΔΩ.
Οι πηγές που έχουμε για τη καταγωγή του Ορφέα, προκύπτουν από τη
βιβλιογραφία, τους αρχαίους συγγραφείς και ιστορικούς. Συνεπώς κάθε ερμηνεία ή
κάθε γραπτή τοποθέτηση που μπορεί να επανεξεταστεί πάνω σε κάποια νέα δεδομένα
(γεωγραφικά στοιχεία) μπορεί να δώσει νέες εκτιμήσεις ή υποθέσεις που μπορούν
να επαναπροσδιορίσουν το αρχικό ζητούμενο της έρευνας. .
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η νέα έρευνα περί καταγωγής του Ορφέως, του καθηγητή Φιλοσοφίας της Παιδείας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.), Παναγιώτη Καρακατσάνη. Σύμφωνα με τον καθηγητή, ο Ορφεύς γεννήθηκε στη Λείβιθρα της Θράκης, που είναι το σημερινό χωριό Σουλτάνκιοϊ (Sultanköy), της Αν. Θράκης. Με τη τοποθέτηση του αυτή, ο καθηγητής ενισχύει την εκδοχή που θέλει τον Ορφέα να κατοικεί στη γεωγραφική περιοχή μεταξύ σημερινής Ανατολικής και Δυτικής Θράκης.
Οδοιπορικό στα Θρακικά
Όρη
Λίγα χιλιόμετρα από τη κοιλάδα του ποταμού Έβρου, (15 χλμ, ΒΔ από
την πόλη του Σουφλίου) στις απολήξεις των μακρών ορέων της Ροδόπης (ανατολικά
όρια) ανάμεσα σ’ ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον που εναρμονίζεται με τις
αραιοκατοικημένες παλαιές οικίες, βρίσκεται το χωριό Πρωτοκκλήσι (πρώτη-εκκλησία).
Εδώ υπάρχουν σημάδια από τη
ζωή του Ορφέα. Η ονομασία του χωριού συνδέεται με τη πρώτη εκκλησία του κόσμου. Σύμφωνα με τη παράδοση, όταν η Ευρυδίκη
έφυγε από τον Ορφέα απεγνωσμένα αυτός έψαχνε να την βρει. Την βρήκε σε αυτό το
ύψωμα, όπου πρέπει να υπήρχε οικισμός και έχτισε το ναό προς τιμήν της και προς
τιμή του Πλούτωνα. Όπως έχει αναφερθεί από παλαιότερους κατοίκους, η ύπαρξη του
ναού ήταν γνωστή στη περιοχή μέχρι και κατάληψη των Βουλγαρικών στρατευμάτων το
1913. Από τις θηριωδίες των βουλγάρων στη Θράκη δεν γλίτωσε ούτε ο ναός, που
λεηλατήθηκε. Πολλά από τα δομικά υλικά κλάπηκαν και μεταφέρθηκαν στη γείτονος
χώρα.
Λίγο πριν την είσοδο του οικισμού ,δεξιά στο ύψωμα σώζονται ακόμα
και σήμερα προϊστορικά και ιστορικά ερείπια, ενώ η γύρω περιοχή έχει δώσει κατά
καιρούς πολλά, αρχαία αντικείμενα. Εδώ εικάζεται ότι υπήρχε Ναός Ηλιακής
Θεότητας. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Δ.
Τριαντάφυλλο (Η προϊστορία στο χώρο της Δυτικής Θράκης, 1984), σε πολλά
υψώματα της Ροδόπης με ίχνη εγκατάστασης από την ύστερη εποχή του Χαλκού και
την πρώιμη εποχή του Σιδήρου, έχουν επισημανθεί δίσκοι λαξευμένοι σε βράχους
(ηλιακοί δίσκοι) και στραμμένοι προς την ανατολή, που μαρτυρούν ότι η λατρεία του Ηλίου, ήταν από τις πιο
παλιές λατρείες των Θρακών.
Παρόλο τις ενδείξεις αυτές, δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής
κάποια σοβαρή αρχαιολογική έρευνα που να τεκμηριώνει τη σημασία αρχαίου ιερού
κτίσματος. Δυστυχώς δεν υπάρχει, ούτε μία πινακίδα που να αναγράφει κάποιες
πληροφορίες για τη περιοχή και τον θρυλικό αυτό Ναό του Ορφέα.
Συνεχίζοντας απ’ το Πρωτοκκλήσι , μέσω της επαρχιακής οδού Μάνδρας -
Μικρού Δερείου που ενώνει το Σουφλί με τα Πομακοχώρια του Έβρου η διαδρομή
γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα καθώς οι κατάφυτοι ορεινοί όγκοι της Ροδόπης
ξεδιπλώνουν στα μάτια του επισκέπτη. Το αίσθημα ότι βρίσκεσαι πλέον ανάμεσα στα
πυκνά δάση που κάποτε έζησε ο μεγάλος λυρωδός και Μύστης της Θράκης γίνεται όλο
και πιο έντονο.
Το Μικρό Δέρειο είναι η
επόμενη στάση. Ο ερυθροπόταμος που βρίσκεται έξω από την είσοδο του χωριού
είναι παραπόταμος του Έβρου και πηγάζει από την ανατολική Ροδόπη. Το υγρό
στοιχείο υπάρχουν σχεδόν σ’ όλα τα βουνά της Ροδόπης.
Ο οικισμός ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ορφέα του Δήμου Σουφλίου. Στη
πλατεία και πάνω από μία παλιά βρύση υπάρχει μία ξεθωριασμένη ταμπέλα, που
καλώς ορίζει τους επισκέπτες του χωριού και αναγράφει το εξής:
«Καλώς ήρθατε στον τόπο όπου γεννήθηκε
και μεγάλωσε ο Ορφέας»
Το χωριό είναι όμορφο και φωλιάζει δίπλα στην Ελληνο-Βουλγαρική
οριογραμμή και στο καταφύγιο άγριας ζωής των μεγάλων πτηνών του Έβρου.
Βρίσκεται βορείως του Εθνικού Πάρκο Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου που είναι
μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και
διεθνές επίπεδο. Στο Εθνικό Πάρκο συναντώνται τρία από τα τέσσερα είδη γύπα της
Ευρώπης (Μαυρόγυπας, Όρνιο και Ασπροπάρης), ενώ φιλοξενεί τη μοναδική αποικία
Μαυρόγυπα στα Βαλκάνια. Εδώ πετούν οι άρχοντες των ουρανών της Ροδόπης, οι γύπες της Θράκης.
Οι Μεγαλιθικοί Τάφοι
της Ρούσσας
Σε απόσταση 10χλμ. περίπου απ’ το Μικρό Δέρειο, βρίσκεται η Ρούσσα. Πρόκειται για ένα ημιορεινό
χωριό της περιφερειακής ενότητας το Έβρου σε υψόμετρο 370 μέτρων. Ανήκει επίσης
στην ίδια Δημοτική ενότητα με το Μικρό Δέρειο και σύμφωνα με την απογραφή του
2011 έχει πληθυσμό 346 κατοίκους. Οι πομάκοι κάτοικοι είναι Κιζιλμπασήδες, μια
αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων και ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Ο οικισμός
είναι γνωστός για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των πλιθόχτιστων σπιτιών με τις
χαρακτηριστικές σκεπές. Ίσως κάποιος που έχει επισκεφτεί τα ορεινά χωριά της
Ηπείρου, να του φανεί γνώριμη η τεχνοτροπία αυτή, καθώς οι συγκεκριμένες στέγες
είναι φτιαγμένες από μεγάλες επίπεδες πλάκες που είναι τοποθετημένες σε σειρά.
Μεταξύ των δύο χωριών Μικρό Δέρειο και Ρούσσα ο επισκέπτης συναντά
τη πρώτη «καφέ» ταμπέλα της αρχαιολογίας, που ενημερώνει για τους Μεγαλιθικούς τάφους της περιοχής. Η
σήμανση οδηγεί στο ύψωμα με την ονομασία Σκοπιά. Εκεί ευρίσκεται μεγαλεπήβολο dolmen (μεγαλιθικό μνημείο) στο κέντρο περίπου τύμβου
διαμέτρου 20 μ.
Οι τέσσερις πλευρές βρίσκονται στις θέση τους. Χαρακτηριστική είναι
η κλίση που παρουσιάζουν προς το εσωτερικό και οι τέσσερις πλευρικές πλάκες. Το
μνημείο φέρει άνοιγμα στην ανατολική
πλευρά, ενώ κομμάτι της σπασμένης πλάκας έξω από την ανατολική πλευρά είναι
θεμελιωμένο κάθετα στην ανατολική πλάκα, πιθανόν να δηλώνει την ύπαρξη δρόμου (Μπακαλάκης 1961:
1136.1137. Τριαντάφυλλος 1973:241-243. Τριαντάφυλλος 1984: 15-17).
Σε άλλη θέση, όπου υπήρχε παλιότερα μουσουλμανικό νεκροταφείο,
σώζονται δύο μακριές πλευρές ταφικού μνημείου και η καλυπτήρια πλάκα, που έχει
πέσει εκτός αυτού και στηρίζεται στην άκρη της νοτιοδυτικής καθέτου πλάκας. Το
ταφικό μνημείο έχει ΒΔ-ΝΑ προσανατολισμό (Τριαντάφυλλος 1973:241-243.
Τριαντάφυλλος 2000: 42-46).
Στο χώρο του προαναφερθέντος μουσουλμανικού νεκροταφείου υπάρχει
ταφική θήκη – κύστη που συνεχίζει να συνυπάρχει με τα μουσουλμανικά ταφικά
μνημεία, γεγονός που δηλώνει τη διαχρονική ιερότητα του χώρου, το σεβασμό προς
το νεκρό, καθώς και την αποδοχή της διαφορετικότητας, που είναι πολιτισμική και
θρησκευτική.
Στη τοποθεσία Δίκελλα και Σκοπιά της Ρούσσας διενεργήθηκαν ανασκαφές
σε τύμβους που κάλυπταν μεγαλιθικά ταφικά μνημεία περιβαλλόμενα από λίθινο
κυκλικό ή ελλειψοειδή κρηπιδώματα, από σχιστόλιθο όπου το κάθε κρηπίδωμα
περιέβαλε ένα ή περισσότερα μεγαλιθικά μνημεία. (Τριαντάφυλλος 1973:243-24.
Τριαντάφυλλος 1984:15-17. Τριαντάφυλλος 1980/81: 61-62. Τριαντάφυλλος 2000:
42-46).
Ταφική αρχιτεκτονική που ομοιάζει με τους αντίστοιχους Κυκλικούς Τάφους στο Νεκροταφείο της
Αρχαίας Ζώνης στα παράλια του Έβρου.
Σ’ έναν από τους Τύμβους που ανασκάφηκαν στην τοποθεσία Δίκελλα
αποκαλύφθηκε κτιστός τάφος με θάλαμο και δρόμο, ένα παράδειγμα εντυπωσιακό και μοναδικό για τη περιοχή της Θράκης. Ο θάλαμος που έχει το σχήμα
ακανόνιστου τετράπλευρου ήταν καλυμμένος με πλάκες. Η είσοδος βρίσκεται λίγο
νοτιότερα από τον κεντρικό άξονα όπως και ο δρόμος. Ο τάφος περιβάλλεται από
λίθινο κρηπίδωμα (Τριαντάφυλλος 1980/81:63. Τριαντάφυλλος 1984:15-17).
Η έλλειψη κεραμικής δυσκολεύει την ακριβή χρονολόγηση του τάφου, που
πρέπει να κατασκευάστηκε προς το τέλος της εποχής των dolmens, αποτελώντας έναν μεταβατικό τύπο ανάμεσα σε dolmens και μεταγενέστερους θολωτούς ή κεραμωτούς τάφους (Στ. Κιοτσέκογλου,
«Μεγαλιθικά Μνημεία στην Αιγαιακή Θράκη. Μία Ανθρωπολογική Προσέγγιση, 2018, σελ. 200).
Διαπιστώθηκαν τρεις φάσεις των ταφών, όπως αναφέρει η αρχαιολόγος κ. Ε. Σκαρλατίδου (1980:432).
Τάφοι - dolmens με πλευρικό άνοιγμα που χρονολογούνται στον 9ο π.Χ. αι.
Τάφοι – κύστες με απλές καύσεις ή τεφροδόχα αγγεία που χρονολογούνται στον 8ο αι. π.Χ.
Καύσεις σε αβαθείς λάκκους ή σε τεφροδόχα αγγεία του τέλους του 7ου αι. π.Χ.
 |
| Πλακόστρωτη κρηπίδα με τάφους (Ρούσσα Έβρου) (Τριαντάφυλλος 1980-1981. Η προϊστορία στον χώρο της Δυτικής Θράκης, σελ. 12). |
Η κεραμεική της Ρούσσας
περιλαμβάνει διαφόρους τύπους μεγάλων τεφροδόχων αγγείων, κυρίως αμφορέων,
διακοσμημένων με ποικιλία γεωμετρικών σχεδίων, αλλά και μικρότερα αγγεία
(κάνθαροι). Η διακόσμηση είναι κυρίως εμπίεστη, ενώ η εγχάρακτη είναι πολύ
περιορισμένη.
Ένας αμφορέας του 8ου αι. π.Χ. με δύο λαβές και δύο
αποφύσεις, διακοσμείται στο λαιμό με οριζόντιες αυλακώσεις και στο σώμα με
εμπίεστα γεωμετρικά σχέδια, κύκλοι με διπλές εφαπτόμενες γραμμές, ρόμβους και
τρίγωνα . Σε τέσσερα σημεία του εμφανίζονται μορφές πτηνών, πιθανόν Πελαργών. (Τριαντάφυλλος 2000:44).
Η χαρακτηριστική κεραμική με τις κερατοειδείς αποφύσεις, τις ραβδώσεις και την εμπίεστη διακόσμηση γνωρίζει μεγάλη διάδοση από τον Δούναβη έως την περιοχή της Τροίας. Καλύπτει επομένως το μεγαλύτερο τμήμα του χώρου της αρχαίας Θράκης και ήταν φυσικό να συνδεθεί με τα θρακικά φύλα που αναπτύσσουν μεγάλη κινητικότητα αυτήν την εποχή, ώσπου να εγκατασταθούν οριστικά στις διάφορες περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας, της Ελληνικής Θράκης και της Ευρωπαϊκής Τουρκίας.
 |
| Τάφοι - dolmens, με πλευρικό άνοιγμα. Χρονολογούνται στον 9ο π.Χ. αι. ΠΗΓΗ: Χρ. Κηπουρός "Ορφέας", 2006, |
 |
| Αμφορέας του 8ου αι. π.Χ. από το νεκροταφείο Ρούσσας Έβρου. (Τριαντάφυλλος 2000:44). Σε τέσσερα σημεία του εμφανίζονται ομάδες Πελαργών. ΠΗΓΗ. |
Η γεωλογική σύνθεση του εδάφους, σε συνδυασμό με την χλωρίδα και την
πανίδα της περιοχής, λειτούργησαν ως πόλος έλξης για την εγκατάσταση
πληθυσμιακών ομάδων με βασικό μοντέλο οικονομίας αυτοεπιβίωσης την κτηνοτροφία,
παράλληλα με την γεωργία. Οι τύμβοι που σκέπαζαν κάποτε τους τάφους δεν
διατήρησαν μέχρι σήμερα την αρχική τους μορφή, καθώς το νερό της βροχής,
παρέσυρε σταδιακά το χώμα των τύμβων (Στ. Κιοτσέκογλου, «Μεγαλιθικά Μνημεία
στην Αιγαιακή Θράκη. Μία Ανθρωπολογική Προσέγγιση, 2018. Σελ 201).
Πλησίον του χωματόδρομου που οδηγεί στους Μεγαλιθικούς τάφους,
εντοπίζονται ερείπια πιθανόν αρχαίου
περιβόλου (μεγάλοι λίθοι χωρίς κονίαμα). Τα λείψανα πιθανόν οχύρωσης,
φαίνεται να καλύπτουν τη νότια πλευρά της περιοχής του νεκροταφείου ενώ σε άλλο
σημείο διακρίνονται προς την ανατολική πλευρά (Απ. Τσακρίδης).
Οι βραχογραφίες της
Ρούσσας
Βορειοδυτικά της Ρούσσας, ακολουθώντας τη κατεύθυνση προς το ύψωμα
«Χίλια» του Γονικού, ο επισκέπτης θα
δει την δεύτερη σήμανση της αρχαιολογίας στην ευρύτερη περιοχή. Το Γονικό είναι
πομάκικο χωριό του Έβρου, μετά από το Μικρό Δέρειο και τη Ρούσσα. Στη θέση
αυτή, υπάρχουν δυο βραχογραφίες του 1.100 π.Χ., που επιβεβαιώνουν με τις
εγχαράξεις τους τον μύθο που θέλει τους Ορφικούς
να έζησαν στην ίδια περιοχή.
Σε επιφάνεια βράχου (3,80 x 2,70 μ.), που έχει
κλίση και είναι στραμμένος προς την ανατολή, εικονίζονται εγχάρακτες μορφές
ανδρών και γυναικών σε διάφορες στάσεις αλλά και σε σκηνές χορού, ερπετά, πουλιά που μπορούν να ταυτιστούν με
χελιδόνια, αστρικά σώματα που συμβολίζουν πιθανόν τον Ήλιο και τη Σελήνη. Οι
παραστάσεις συνδέονται ασφαλώς με θρησκευτικές
δοξασίες της εποχής και έχουν μαγικό και αποτροπαϊκό χαρακτήρα.
Αναλυτικά, στις βραχογραφίες το σκάλισμα ήταν βαθύ, σαν εσώγλυφο και
με τα ανθρώπινα κεφάλια να δηλώνονται με μικρές κυκλικές κοιλότητες ή με
ημικυκλικό περίγραμμα που κλείνει προς τα πάνω με επίπεδη επιφάνεια. Τα χέρια
σχηματίζουν σταυρό με το σώμα. Ίσως
μια πρωτόγονη απεικόνιση της σταυρώσεως
του Ορφέα. Άλλες παραστάσεις είναι με τα χέρια λοξά προς τα πάνω (δέηση) ή
προς τα κάτω.
Τα δάκτυλα είτε λείπουν, είτε δηλώνονται μόνο με δυο γραμμές καμιά
φορά και με πέντε. Σε κάποιους ανθρώπους, με ευθεία γραμμή δηλώνεται και το
ανδρικό μόριο. Κάποιοι άνθρωποι των βραχογραφιών αυτών, ίσως και να χορεύουν.
Το σύνολο των βραχογραφιών της Ρούσσας μοιάζει με τη μορφές των
χαραγμάτων στους βράχους της Cascina dei Laffranchi.
Ίσως στις βραχογραφίες της Ρούσσας να αποδίδονται οι αρχαίες Ορφικές αντιλήψεις για τη μεταθανάτια ζωή. Οι βραχογραφίες μπορεί να μας ερμηνεύουν τον άνθρωπο τοποθετημένο στον έναστρο ουρανό. Σύμφωνα με τα διασωθέντα κείμενα των χρυσών Ορφικών πινακίδων, ο μύστης κατά τη μετάβαση του στον Άδη, θα πρέπει να επιλέξει να πιει από το κρύο νερό της πηγής της Μνημοσύνης που την φυλάνε φύλακες και όχι από το νερό της πηγής της λησμονιάς.
Μόλις φθάσει εκεί θα πρέπει να πει:
«Γῆς παῖς εἰμι καὶ Οὐρανοῦ ἀστερόεντος, αὐτὰρ ἐμοὶ γένος οὐράνιον»
«Είμαι παιδί της γης και του αστερόεντος ουρανού αλλά το γένος μου
είναι μόνο ουράνιο» ,πράγμα που γνωρίζουν μόνον οι φύλακες. Είναι πολύ
διψασμένος και ζητεί επίμονα να πιει νερό από τη πηγή της Μνημοσύνης. Κι αυτοί
αφού του δώσουν θα τον οδηγήσουν κοντά στους άλλους ήρωες, όπου θα βασιλεύει.
Με το νερό της Μνημοσύνης που πίνει ο μύστης, στο τέλος της σειράς των
παλιγγενεσιών, ξανά αποκτά την μνήμη του (Πάνος Λ. Φραγκέλλης, 1997, Σελ 75).
Από τα σύμβολα, διακρίνονται ακόμα, ένας κύκλος με 4 ακτίνες
(Ήλιος), κ.ά. κυκλικά ή ημικυκλικά άλλα σχήματα. Οι ανάγλυφες μορφές, πιθανόν
να είναι αρχέγονα αποτροπαϊκά, που συνέχισαν να σκαλίζουν οι άνθρωποι έξω από
τις οικίες τους (ή τις κρήνες) έως και τον περασμένο αιώνα.
Οι κοιλότητες, που σχηματίζουν ποικίλους συνδυασμούς, θυμίζουν τους αστερισμούς του ουρανού, χωρίς να
μπορούν να ταυτιστούν, εκτός από λίγες περιπτώσεις, που αναγνωρίστηκε το σχήμα
της Μεγάλης Άρκτου.
Οι κόγχες και οι δίσκοι δηλώνουν Ηλιακή λατρεία. Ως
υπαίθρια ιερά έχουν χαρακτηριστεί βραχώδεις κορυφές υψωμάτων, όπου είναι
συγκεντρωμένες πολλές λαξευτές κατασκευές, κόγχες, λεκάνες, βωμοί, δίσκοι κ.ά.
Η έρευνα και η μελέτη των μνημείων και ευρημάτων παρουσιάζει ιδιαίτερη σημασία
για το χώρο της Θράκης, γιατί αυξάνει συνεχώς τις γνώσεις μας γι’ αυτή την
εποχή, που χωρίς γραπτές πηγές ανήκει ουσιαστικά στην προϊστορία.
Η μετακίνηση, η διασπορά, η συγχώνευση ή διάσπαση και η εγκατάσταση
των θρακικών φύλων, η διαμόρφωση της θρησκείας και της μυθολογίας τους, η
οικονομική και κοινωνική τους εξέλιξη, καθώς και το επίπεδο του πολιτισμού
τους, είναι θέματα που θα απασχολούν για πολλά χρόνια την έρευνα, αφού οι
αποσπασματικές πληροφορίες των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων δεν μπορούν να συμπληρώσουν
τα μεγάλα κενά.
(Τριαντάφυλλος, 1994:
45-47).
Οι βραχογραφίες χρονολογούνται στην Ύστερη εποχή του Χαλκού ή στην Πρώϊμη
εποχή του Σιδήρου (1.100 - 900 π.Χ.), που ανήκει στην ίδια εποχή με τα
μεγαλιθικά μνημεία της Ρούσσας και μαρτυρούν την ύπαρξη υπαίθριων ιερών στις
βραχώδεις κορυφές υψωμάτων με συγκεντρωμένες λαξευτές κατασκευές (κόγχες,
λεκάνες, βωμοί, δίσκοι).
Δυστυχώς δεν έχουν ληφθεί μέτρα για τη συντήρηση των πολύτιμων
ευρημάτων και σε λίγα χρόνια θα έχουν αλλοιωθεί λόγω της φυσικής καταστροφής
από τα καιρικά και όχι μόνο φαινόμενα…
Εκμαγείο των βραχογραφιών υπάρχει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κομοτηνής.
Τελειώνοντας, θα ήταν σημαντικό να αναδημοσιευτούν και να
επανεξεταστούν όλα όσα έγραψε και επισήμανε ο Χρήστος Κηπουρός (Βουλευτής
Έβρου, 1993-1996 και 1996-2000) το 2006 (Ορφέας Copyright 2006, Σελ. 10).
Απαιτείται να γίνει ως προς το ζήτημα των συγκεκριμένων μνημειακών
έργων (βραχογραφίες, μεγαλιθικοί τάφοι), με αρχή μιαν εκ νέου επιστημονική
εξέταση.
Οι βραχογραφίες αποτελούν τον πρώτο
ζωγραφικό πίνακα του Ορφέα, ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους, σε όλη την
Οικουμένη. Τόσο ως προς το χρόνο της δημιουργίας, όσο το μέγεθος. Επίσης την επιβεβαίωση, για άλλη μια φορά, της
καταγωγής του.
Σε αντίστοιχο κείμενο του με τίτλο «Στον Έβρο του Ορφέα» (2005),
έγινε λόγος για πρόσκληση Ελλήνων και ξένων ζωγράφων ώστε να συνθέσουν έργα
τους επί του Ορφικού τόπου. Ακόμη και για τη μελέτη αναπαραγωγής της ξακουστής
ομώνυμης λύρας αναφέρθηκε. Σήμερα (2006), ιδίως μετά από την επανεξέταση των
προϊστορικών μνημείων ως προς τη σχέση τους με τα της λατρείας του Θράκα
αοιδού, σε προϊστορικούς επίσης χρόνους, το ζήτημα παίρνει διαφορετική
διάσταση. Από τοπικό πολιτισμικό, γίνεται διεθνές
Εννοείται ότι μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, το πρώτο που όφειλε η
πολιτεία ήταν να περιφράξει τις βραχογραφίες, χαρακτηρίζοντας εκ νέου το χώρο
που τις περιβάλει ως αρχαιολογικό. Γιατί αυτό που θυμίζει σήμερα την ύπαρξή του
είναι μια πινακίδα που γράφει απλά βραχογραφία, υπονοώντας μια. Και μια σχεδόν
σβησμένη πινακίδα «Βραχογραφίαι, Αρχαιολογικός χώρος». Ο οποίος βέβαια και δεν
βρίσκεται πουθενά. Γιατί απλούστατα, δεν υφίσταται.
Το επόμενο βήμα μπορεί να είναι η μελέτη και ανακήρυξη της αναγκαίας ζώνης, από το Χίλγια, το Γονικό και τη Ρούσσα, έως το Πρωτοκκλήσι και την όχθη του Έβρου, σε Ορφικό Πάρκο Θράκης, στο οποίο και θα μπορεί να επεκταθεί η κιβωτός του Θρακικού αμπελώνα. Αναφερόμενος στο σημερινό αμπελώνα του Σουφλίου. Κάτι που από κοινού με την υπόλοιπη ανάπτυξη δείχνει πως μπορούν να ανακαλυφθούν εκ νέου, οι βραχογραφίες του Έβρου.
ΠΗΓΕΣ: ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
9.9.2021.
- Κηπουρός Χρ. «Ορφέας», 2006.
- Κιοτσέκογλου Στ. διδακτορική Διατριβή «Μεγαλιθικά Μνημεία στην
Αιγιακή Θράκη. Μία Ανθρωπολογική Προσέγγιση», Μπλαγκόεβγκραντ, 2018.
- Μουτσόπουλος Ν. «Νεολιθικό ακιδογράφημα στις όχθες της Χειμαδίτιδας
λίμνης και το δίδυμο μενχίρ του Πελεκάνου», στο Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχος
56, Σεπτέμβριος 1995.
- Σοφιας Σ. «ΟΡΦΕΩΣ ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ - ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ», επιμ.
Αν. Γκαγιάννη εκδ. ΝΟΩΝ, 2010,
- Τριαντάφυλλος Διαμ. «Η προϊστορία στο χώρο της Δ. Θράκης», στο
Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 10-19, 1984.
- Τριαντάφυλλος Διαμ. «Αρχαία Θράκη», στο «Θράκη», έκδ. Γεν. Γραμματείας
Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 45-47, 1994.
- Τριαντάφυλλος Διαμ. ομιλία σε εκδήλωση της 10ης Γενικής Συνέλευσης Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», που πραγματοποιήθηκε στο Ίδρυμα Παπανικολάου της Κομοτηνής στις 9.9.2017. Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ, Ανατολική Μακεδονία, Θράκη, Πολιτιστική Διαδρομή Εγνατίας Οδού, Via Egnatia, Εγνατία οδός, μνημείο. ΔΕΙΤΕ την ΕΔΩ.
- Φραγκέλλης Π. Λ. «Ορφεύς ο Μεγάλος Μύστης και Μουσικός», εκδ. Ελεύθερη
Σκέψις, 1997.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook