ΠΟΛΥΓΝΩΤΟΣ ο ΘΑΣΙΟΣ, ο ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ της ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ! - του Πολ. Παπαοικονόμου

ΠΟΛΥΓΝΩΤΟΣ ο ΘΑΣΙΟΣ,

ο ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

της ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ!

Του Πολυγνώτου Παπαοικονόμου

Μια από τις μεγαλύτερες μορφές της αρχαίας ελληνικής τέχνης είναι αδιαμφισβήτητα ο ζωγράφος Πολύγνωτος. Γεννημένος στην Θάσο στα τέλη του 6ου αιώνα πΧ μυήθηκε στην ζωγραφική από τον επίσης ζωγράφο πατέρα του Αγλαοφώντα.

Έφυγε απ την πατρίδα του νωρίς και πήγε πρώτα στις Πλαταιές και μετά στους Δελφούς από 479 - 462 πΧ.

Το 462 πΧ οι Αθηναίοι καταλαμβάνουν την Θάσο. Ο Κίμων τον προσκαλεί στην Αθήνα και ο Πολύγνωτος συνδέεται φιλικά μαζί του καθώς και με την αδελφή του Κίμωνα, την Ελπινίκη.

Στην Αθήνα ο Πολύγνωτος ζωγράφισε στην Ποικίλη Στοά την Άλωση της Τροίας, στο ιερό των Διοσκούρων τους γάμους του Κάστορα και του Πολυδεύκη με τις Λευκιππίδες, ενώ στην Πινακοθήκη των Προπυλαίων υπήρχαν τρία έργα του - πιθανότατα σε ξύλινους πίνακες - με θέματα τον Αχιλλέα στην Σκύρο, τον Οδυσσέα με την Αθηνά στο νησί των Φαιάκων και την Πολυξένη.

Εκτός της Αθήνας, ο Πολύγνωτος εργάσθηκε και στον ναό της Αθηνάς Αρείας στις Πλαταιές, όπου ζωγράφισε μια σκηνή αμέσως μετά την μνηστηροφονία.

Ο Πλίνιος (Ν.Η. 35, 123) αναφέρει τοιχογραφίες του Πολύγνωτου στις Θεσπιές που ανακαινίστηκαν.

Το σπουδαιότερο έργο του όμως ο Πολύγνωτος το δημιούργησε χωρίς αμφιβολία στο Ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Εκεί, στην λεγόμενη Λέσχη των Κνιδίων ζωγράφισε 2 πολυπρόσωπες συνθέσεις που ονομάστηκαν "Ιλίου Πέρσις" και "Νέκυια".

Στην "Ιλίου Πέρσις" απεικονίζονταν οι τελευταίες στιγμές της καταστροφής της Τροίας και η προετοιμασία της αποχώρησης των Αχαιών, ενώ στην "Νέκυια"[1] μια σκηνή του κάτω κόσμου, με αφορμή την εκεί κάθοδο του Οδυσσέα, για να μάθει από τον Τειρεσία αυτά που του επιφύλασσε η τύχη για την συνέχεια της περιπέτειάς του.

Κάτω από τις συνθέσεις υπήρχε το ακόλουθο επίγραμμα:

«Γράψε Πολύγνωτος, Θάσιον γένο, Αγλαοφώντος υιός, περθομένην Ιλίου ακρόπολιν».

Η διακόσμηση αυτή της Λέσχης των Κνιδίων στους Δελφούς έχει τύχει της εκτενέστερης και λεπτομερέστερης περιγραφής από οποιονδήποτε άλλο ζωγραφικό έργο της ελληνικής αρχαιότητας από τον ίδιο τον Παυσανία (Ελλάδος περιήγησις Χ, 25 - 31).

Ο θαυμασμός του Παυσανία που εκφράζεται στο τέλος της περιγραφής του, για αυτό που αντίκρισε στους Δελφούς καθιστά το έργο αυτό του Πολύγνωτου το αρτιότερο, αλλά και ένα από τα σπουδαιότερα της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής.

Η μεγάλη φήμη του Πολυγνώτου οδήγησε την Αμφικτιονία να του παραχωρήσει δωρεάν στέγη στους Δελφούς, ενώ χάρη στο γεγονός ότι κάποτε προσέφερε τις υπηρεσίες του δωρεάν στην Αθήνα, κατάφερε να πάρει τον τίτλο του Αθηναίου πολίτη, ο οποίος συνήθως δεν δίνονταν σε ξένους.

Τι έδωσε ο Πολύγνωτος στην Ελληνική ζωγραφική:

Η χρήση διαφορετικών επιπέδων ώστε να αποδοθεί ρεαλιστικότερα η τρίτη διάσταση καθώς και η απόδοση μορφών σε 3/4 ή μερικώς κρυμμένων έδωσε άλλη προοπτική στην ζωγραφιά.

Ο Πλίνιος μας λέει ότι ο Πολύγνωτος πρώτος απεικόνισε μορφές με συσπάσεις στα πρόσωπα και ανοιχτά στόματα, τονίζοντας έτσι την εκφραστικότητά τους. Επίσης αναφέρει και άλλες καινοτομίες του Θάσιου, όπως ότι πρώτος αυτός ζωγράφισε γυναίκες με διαφανή ιμάτια και πολύχρωμα καλύμματα στο κεφάλι.

Η σημαντικότερη όμως προσφορά του Πολύγνωτου ήταν η αναλυτική χρήση των χρωμάτων με τα οποία δουλεύει τη φύση ως επί το πλείστον στο υλικό της μέρος (και όχι στο ψευδαισθησιακό).

Τα καθαρά και έντονα χρώματα π.χ. κόκκινο, κίτρινο, μπλε κλπ, υπάρχουν στο υλικό μέρος της φύσης σε αναλογία μικρότερη του 1/1000. Η ζωγραφική όφειλε να μιμείται τον χρωματικό τρόπο της φύσης. Πρόκειται για την περίφημη «Πολυγνώτεια τετραχρωμία». Τα χρώματα αυτά είναι: το άσπρο, το μαύρο, το κεραμιδί (χοντροκόκκινο), η ώχρα και όλα τα παράγωγά τους (το γκρι, το καφέ, το πράσινο, το κίτρινο, το πορτοκαλί, το ροζ, κλπ.).

Η προσφορά του Πολύγνωτου έγκειται στην μεγαλύτερη ανάλυση των χρωμάτων αυτών, δηλαδή στην παραγωγή περισσότερων χρωματικών διαβαθμίσεων πάνω σε αυτή την χρωματική κλίμακα.

Τα χρώματα αυτά, αποδίδουν την αίσθηση της συνέχειας και της ενότητας της συμφωνίας και της συνοχής και γι’ αυτό αποτελούν την αναγωγή στο Εν, στην συμπαντική ενότητα (το Εν ταυτίζεται με τον Δία, τον Θεό, τον Νου, την Ειμαρμένη, αλλά και με πολλά άλλα ονόματα επονομάζεται αυτή η ανώτατη θεότητα του παντός όπως μας λέει ο Ζήνων ο Κιτιεύς).

Ο Αριστοτέλης αποκαλεί τον Πολύγνωτο "αγαθόν ηθογράφον" (Ποιητική 1450α) και ηθικόν ( Πολιτικά 1340 α) και λέει ότι παρίστανε τους ανθρώπους καλύτερους ("κρείττους") από ο,τι είναι (Ποιητική 1448 α) ενώ ο Αιλιανός κάνει λόγο για το πάθος και το ήθος των έργων του.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 28.9.2021.

Βιβλιογραφία:

- Παπαευθυμίου-Παπάνθιμου Αικ. «Η Θάσος στην τροχιά των αιώνων», εκδ. Μεδεών.

- ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ.

- ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] Νέκυια ονομάζεται και η 11η Ραψωδία της Οδύσσειας με το ίδιο θέμα.

ΠΟΛΥΓΝΩΤΟΣ ο ΘΑΣΙΟΣ, ΖΩΓΡΑΦΟΣ της ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ, Παπαοικονομου, αρχαια ελληνικη τεχνη, Θασος 6ος αιωνας πΧ ζωγραφικη Αγλαοφωντας, Αγλαοφων, Πλαταιες Δελφοι, 479 462 πΧ, Αθηναιοι Κιμων Αθηνα Ελπινικη, Ποικιλη Στοα Αλωση της Τροιας, Τροια, ιερο Διοσκουρων γαμος Διοσκουροι Καστορας Πολυδευκης Λευκιππιδες, Λευκιππος, Πινακοθηκη Προπυλαια, ξυλινος πινακας Αχιλλεας Σκυρος, Οδυσσεας θεα Αθηνα Φαιακες Πολυξενη, ναος Αθηνας Αρειας Αρεια, Πλαταιαι, μνηστηροφονια, Πλινιος τοιχογραφια Θεσπιες ανακαινιση, Ιερο Απολλωνα Απολλωνος, θεος Απολλων, Λεσχη Κνιδιων, Κνιδος, πολυπροσωπη συνθεση Ιλιου Περσις Νεκυια, Ιλιον, Ιλιο, καταστροφη Τροιας Ελληνων, κατω κοσμος, καθοδο Οδυσσεα, Τειρεσια επιγραμμα, Θασιοι ακροπολις διακοσμηση Παυσανιας Ελλαδος περιηγησις αρχαια ελληνικη ζωγραφικη, Αμφικτιονια Αθηναιος πολιτης, επιπεδο, ρεαλισμος, τριτη διασταση μορφη, 3/4 προοπτικη, ζωγραφια, συσπαση προσωπο ανοιχτο στομα εκφραστικοτητα καινοτομια γυναικα διαφανες ιματιο, πολυχρωμο καλυμμα κεφαλι, χρωμα φυση χρωματα Πολυγνωτεια τετραχρωμια ασπρο, μαυρο, κεραμιδι χοντροκοκκινο, ωχρα χρωματικη διαβαθμιση χρωματικη κλιμακα, αισθηση συνεχεια ενοτητα συμφωνια, Εν, συμπαντικη ενοτητα Διας, Ζευς, Θεος, Νους, Ειμαρμενη, ανωτατη θεοτητα παντος παν, Ζηνων ο Κιτιευς, Κιτιον, Κιτιο, Αριστοτελης αγαθος ηθογραφος Ποιητικη, ηθικος, καλυτερος ανθρωπος κρειττος Αιλιανος παθος ηθος Παπαευθυμιου Παπανθιμου 11η Ραψωδια Οδυσσεια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ