Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι, Ίωνες από τη Θάσο και την Πάρο, ίδρυσαν στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. την αρχαία Νεάπολη στη χερσόνησο της Παναγίας της σύγχρονης πόλης της Καβάλας. Οι άποικοι αυτοί έφεραν και τη λατρεία της Παρθένου, μιας σπάνιας θεότητας στην αρχαίο ελληνικό κόσμο, η οποία έγινε η πολιούχος θεότητα της Νεάπολης. Η Παρθένος αποτελεί πιθανόν μια υπόσταση της Αρτέμιδος ή και της Ήρας. Παρόμοια λατρεία θεότητας με την ονομασία «Παρθένος» κατά την αρχαιότητα απαντάται και στην αρχαία ελληνική αποικία της Χερσονήσου στην Ταυρίδα (Κριμαία) και αλλού (Θρακικές Πόλεις).
Οι ανασκαφές του αρχαιολόγου Δημητρίου Λαζαρίδη αποκάλυψαν τη θέση του περιβόλου του ιερού της Παρθένου στην παλιά πόλη. Σήμερα υπάρχει ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σε βεβαιωμένη αντίστοιχα θέση μεταβυζαντινού αλλά και βυζαντινού ναού. Η πιθανή μετάβαση από τη λατρεία της Παρθένου σε αυτήν της Παρθένου Παναγίας θυμίζει την αντίστοιχη μετάβαση λατρείας στον Παρθενώνα της Αθήνας..
Η λατρεία της Παρθένου πρέπει
να άρχισε στη Νεάπολη ήδη από τους πρώτους χρόνους της ίδρυσής της. Ο αρχαϊκός
ναός της Παρθένου δεν βρέθηκε, βρέθηκαν ωστόσο οι αποθέτες του ιερού, δηλαδή οι
λάκκοι εναπόθεσης των αποσυρμένων αναθημάτων στη θεά. Μέσα στους αποθέτες
αυτούς βρέθηκαν πολλά γυναικεία ειδώλια που αναπαριστούν τη θεά. Η κεφαλή της
Παρθένου αναπαρίσταται και στη νομισματοκοπία της αρχαίας Νεάπολης από το 465
ως το 350 π.Χ. Μοναδική είναι η ανάγλυφη απεικόνιση της θεάς μαζί με τη θεά
Αθηνά σε τιμητικό ψήφισμα των Αθηναίων για τους Νεαπολίτες του έτους 356 /355
π.Χ. που βρέθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας.
Γύρω στο 500 π.Χ. ανεγείρεται
νέος ναός της Παρθένου από θασιακό μάρμαρο, από τον οποίο σώζονται επτά ιωνικά
κιονόκρανα. Ο ναός ήταν περίπτερος με πολλές ομοιότητες με το ναό της Αφροδίτης
στην αρχαία Αίνεια αλλά και του Ηρακλή της Θάσου. Φαίνεται πως καί οι τρεις
ναοί δέχτηκαν επιρροές από τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των ναών της Βορειοδυτικής
Μ. Ασίας και κυρίως της Ιωνίας και της περιοχής της Μιλήτου, στα πλαίσια μιας
καλλιτεχνικής κοινής, που διαμορφώθηκε από Ίωνες αρχιτέκτονες. Καθοριστικός
στην τελική διαμόρφωση και χτίσιμο των ναών φαίνεται πως ήταν ο ρόλος της
Θάσου.
Στο ιερό της Παρθένου βρέθηκαν ακόμη αναθηματικές επιγραφές στη θεά σε μαρμάρινες επιφάνειες και όστρακα αγγείων, καθώς και πολλά αγγεία από διάφορες περιοχές του ελληνικού κόσμου (Αθήνα, Λακωνία, Κόρινθος, Κυκλάδες, Ανατολικό Αιγαίο). Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας ο επισκέπτης μπορεί να δει όλα τα ευρήματα από το ιερό, τα αρχιτεκτονικά μέλη του, καθώς και άλλα τεκμήρια της λατρείας της Παρθένου.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
8.11.2021.
Και από κείμενο του Δημητρίου
Κουγιουμτζόγλου (εκπαιδευτικού / αρχαιολόγου / ξεναγού).
Λεκάκης Γ. "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook