Του μουσικού Χαράλαμπου Καρούσου,
Στα Κάλαντα έχουμε ποιητικά δημιουργήματα με
αντίστοιχο περιεχόμενο και ανάλογη χρήση. Στον τύπο αυτό τραγουδιών
καταχωρίζεται το παρακάτω:
1. ΤΟΥ
ΛΑΖΑΡΟΥ (Εις την έγερσιν του Λαζάρου)[1]
Ιστορία: Τα κάλαντα του Λαζάρου, η γνωστή
«Βηθανία» στη Νίσυρο, είναι συνυφασμένα με το νισύρικο έθιμο της καλαντήρας. Τα
κάλαντα αυτά είναι σε ποίηση του Νισύριου ποιητή και δασκάλου, απόφοιτου της
Μεγάλης του Γένους Σχολής, Ιωάννη Λογοθέτη[2].
Ψάλλονται σε κάθε σπίτι το Σάββατο του Λαζάρου από μικρά παιδιά που κρατούν
βάγια στα χέρια, ενώ μεγαλύτερα παιδιά επισκέπτονται και αυτά κάθε σπίτι
κρατώντας την καλαντήρα στολισμένη με λουλούδια, που είναι σαν τάφος του
Λαζάρου και ψάλλουν το απολυτίκιο του φίλου του Χριστού[3].
Το τραγούδι της καλαντήρας αρχίζει όταν οι δύο αυτές ανεξάρτητες ομάδες
συναντιούνται οπότε τα μικρότερα παιδιά το απαγγέλλουν ρυθμικά:
Καλαντήρα πέρασε
κι έκατσε και λάλησε
και πύργον εκονόμησε.
Κι όποιος δε μας δίει αυγό
Μέσα ψύλλος και κοριός
και μεγάλος φοβερός.
Κι ως την άλλη Κυριακή
τρώμε κόκκινο αυγό[4].
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΚΑΛΑΝΤΗΡΑ ΝΙΣΥΡΟΥ, ΕΔΩ.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΚΑΛΑΝΤΑ, ΕΔΩ.
 |
| Καλαντήρα της Νισύρου. |
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΝΙΣΥΡΟ, ΕΔΩ.
Μουσική: Τονικότητα με βάση το Ρε (τρόπος
του Ρε [χρωματικός])[5].
Ρυθμός: 4/4.
Ρυθμική
αγωγή: Μέτρια
γρήγορο.
Στίχοι: 15-σύλλαβα δίστιχα.
Προηγούμενες
μουσικές καταγραφές: S. Baud-Bovy, Χ.
Λαμπράκης.
Η παρούσα μουσική
καταγραφή: Στηρίχτηκε
στη φωνητική εκτέλεση της Α. Καρούσου.
Χρήση: Κάλαντα.
Παρατηρήσεις:
Παρατίθεται ένα
μουσικό κείμενο για φωνή.
Η Βηθανία σήμερον θαύματι προκηρύττει
την του Χριστού Ανάστασιν κι όλον το παν
εκπλήττει.
Διαπιστοί δ’ ο αναστάς εκ τάφου τεταρταίος,
ότι ο Άδης έπεσε και ενεκρώθη τέως.
Λάζαρος ην τις ασθενών από της Βηθανίας,
των Μυροφόρων αδελφός, της Μάρθας και Μαρίας
…
Τον Λάζαρον δε ασθενή αι αδελφαί ιδούσαι,
τον φίλον του τον Ιησούν έστειλαν
προσκαλούσαι,
λέγουσαι, Ίδε Κύριε, νυν ασθενεί βαρέως
ο αδελφός μας Λάζαρος, όν αγαπάς ηδέως.
«Αυτ’, είπεν, η ασθένεια προς θάνατον ουκ
έστι
αλλ’ ίνα δοξασθή υιός ο του Θεού επέστη» [6].
ΠΗΓΗ: Βιβλίο του μουσικού Χαράλαμπου
Καρούσου «Νίσυρος. Η μουσική και τα
τραγούδια της», εκδ. Παπαγρηγορίου-Νάκας, Αθήναι, 2016, σελ. 145-147. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.1.2022.
[1] Ο τίτλος από τον δημιουργό του
Ιωάννη Λογοθέτη. Βλ. σχετικά, Κουμέντου, Καλαντήρα, σ. 324.
[2] Για τον Ιωάννη Λογοθέτη, βλ.
Παπαδόπουλου, Περιγραφή, σσ. 46-47 και 50-51, Καζαβή Γ., σ. 70 και Κουμέντου,
Καλαντήρα, σ. 324.
[3] Περισσότερα για τα κάλαντα του
Λαζάρου και το έθιμο της Καλαντήρας, βλ. Κουμέντου, Καλαντήρα, σσ. 322-328.
Πρβλ. Καζαβή Γ., σσ. 84-85.
[4] Baud-Bovy Β΄, σ. 182. Στον Ν. Κουμέντο
(Καλαντήρα, σ. 327), συναντάμε τις εξής διαφοροποιήσεις σε σχέση με την
καταγραφή του S. Baud-Bovy: 1)
Προστίθενται οι παρακάτω δύο στίχοι (μετά τον 5ο στίχο της
καταγραφής Baud-Bovy):
«Βάγια-Βάγια των Βαγιών
τρώμε ψάρι και κωβιό»,
ενώ 2) παραλείπεται ο 6ος στίχος, δηλαδή το «και
μεγάλος φοβερός», της συγκεκριμένης καταγραφής.
Ο Γ. Καζαβής (σσ. 84-85), συμπεριλαμβάνει μία πιο εκτεταμένη
εκδοχή της Καλαντήρας (18 στίχοι), η οποία συμπεριλαμβάνει και τις
διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται στον Ν. Κουμέντο σε σχέση με τον S. Baud-Bovy.
[5] Ήχος Πλάγιος Β΄.
[6] Κουμέντου, Καλαντήρα, σσ.
324-326, όπου ολόκληρο το ποίημα (74 στίχοι). Πρβλ. Λαμπράκη, αρ. 1. Ο S. Baud-Bovy (Β΄, σ.
181) παραθέτει μόνον τους δύο πρώτους από τους παραπάνω στίχους. Ο Γ. Καζαβής
(σσ. 84-85), αναφέρει με τίτλο: «Η Ανάστασις του Λαζάρου» εντελώς διαφορετικούς
στίχους, οι οποίοι φαίνεται ότι χρησιμοποιούντο και αυτοί ως κάλαντα του
Λαζάρου:
«Λάζαρος απελυτρώθη
ανεστήθη κ’ εσηκώθη
ζωντανός σαβανωμένος
και με το κερί ζωσμένος …».
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook