Στον ορεινό όγκο της περιοχής
των Στύρων, πάνω από τον μικρό οικισμό Νημποριό της Ν. Εύβοιας (θέση
«Πυργάρι»), εκτείνεται ένα εντυπωσιακό πολιτιστικό τοπίο. Στην περιοχή
βρίσκονται τα λατομεία στυρίας λίθου της αρχαιότητας, που χρησιμοποιούνταν
μέχρι τα σύγχρονα χρόνια. Διάσπαρτα μέτωπα λατόμευσης, ημίεργοι κίονες και
λιθόπινθοι, οδοί λιθαγωγίας, λόφοι από λατύπες και άλλα υπολείμματα της
εξόρυξης και της μεταφοράς των λίθων, κυρίως των ρωμαϊκών χρόνων, εκτείνονται
σε μια ορεινή περιοχή με ανέγγιχτο φυσικό περιβάλλον και υπέροχη θέα στον
Ευβοϊκό κόλπο.
Πρόσφατα το Κεντρικό
Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε θετικά για την τοποθέτηση πέντε αιολικών
πάρκων και ενός υποσταθμού στην περιοχή των αρχαίων λατομείων. Οι κάτοικοι της
περιοχής και φορείς της Εύβοιας, με τη συμπαράσταση του Συλλόγου Ελλήνων
Αρχαιολόγων, του Συλλόγου Εκτάκτων Αρχαιολόγων και του Πανελλήνιου Σωματείου
Εκτάκτου Προσωπικού ΥΠΠΟ, αγωνίζονται για να παραμείνει αλώβητο το πολιτιστικό
και φυσικό τοπίο.
Την Κυριακή 20 Μαρτίου διοργανώνουμε ημερήσια εκδρομή με οδοιπορικό στα αρχαία λατομεία της περιοχής και κινητοποίηση για την προστασία τους.
Το ακριβές πρόγραμμα της εκδρομής (ώρα και μέρος αναχώρησης) για τους συμμετέχοντες από την Αθήνα, όπως και το κόστος, θα ανακοινωθούν προσεχώς
Στις 11 πμ συμμετέχουμε στην
κινητοποίηση των φορέων στα Ν. Στύρα και στη συνέχεια ξεκινάει το αρχαιολογικό
οδοιπορικό στα λατομεία. Σημείο συγκέντρωσης, η αρχή του μονοπατιού στον
επαρχιακό δρόμο Κάψαλα - Νημποριό. Η πρόσβαση στα λατομεία του Νημποριού γίνεται
από ομαλό πεζοπορικό μονοπάτι, διάρκεια πεζοπορίας μία ώρα περίπου. Συνολική
διάρκεια οδοιπορικού 3 ώρες περίπου. Είναι απαραίτητο οι συμμετέχοντες-ουσες να
φορούν μακρύ παντελόνι, κλειστά παπούτσια, να έχουν μαζί τους νερό και κάποια
στέρεη τροφή.
Με το πέρας της πεζοπορίας θα ακολουθήσει γεύμα σε ταβέρνα της περιοχής και μετά επιστροφή στην Αθήνα.
Όσοι και όσες ενδιαφέρονται, μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στο 210-32.52.214 και seaactivities@gmail.com.
Βασική βιβλιογραφία:
- Vanhove D, 1996, Roman Marble Quarries in Southern Euboea and the
Associated Road Networks, Brill, Leiden
- Χιδίρογλου Μ., 2012, Η αρχαία
Καρυστία. Συμβολή στην ιστορία και αρχαιολογία της περιοχής από τη γεωμετρική
έως και την αυτοκρατορική εποχή, Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθηνών
- Ζάππας Τ., 1981-82, Η Καρυστία και Στυρία λίθος, Αρχαία λατομεία και μάρμαρα, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών ΚΔ, Αθήνα.
Το κάλεσμα των φορέων της
Εύβοιας:
ΦΤΑΝΕΙ ΠΙΑ! ΟΧΙ ΑΛΛΕΣ
ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ.
ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ.
Κάλεσμα σε κινητοποίηση στο
Λιμάνι Ν. Στύρων στις 20.3.2022, 11 π.μ.
Θα ακολουθήσει οδοιπορικό στα
Ρωμαϊκά λατομεία του Νημποριού.
Διαδηλώνουμε ενάντια στην επικείμενη
εγκατάσταση πέντε αιολικών πάρκων και υποσταθμού στην περιοχή μας.
Για όλους εμάς, τους
κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής, καθώς και τους εργαζόμενους στον
Πολιτισμό, είναι απαραίτητο να εμποδίσουμε κάθε προσπάθεια περαιτέρω
υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος, της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και
συνολικά της ζωής μας. Ήδη μόνο στο Δήμο Καρύστου λειτουργούν περισσότερες από
415 ανεμογεννήτριες, ενώ σχεδιάζεται να φτάσουν τις 1.000. Πολλοί οικισμοί αλλά
και αρχαιολογικοί χώροι της περιοχής έχουν ήδη περικυκλωθεί ή και πληγεί από
Α/Γ. Τα υπό αδειοδότηση αιολικά πάρκα στην περιοχή θα δώσουν την χαριστική βολή
στον οικισμό των Στύρων και στον αρχαιολογικό χώρο του Αγ. Νικολάου, ενώ το νέο
αιολικό πάρκο στο Νημποριό (Θέση «Πυργάρι») κυριολεκτικά θα εκδιώξει τους
κατοίκους των γύρω οικισμών και θα εξαφανίσει μοναδικές ρωμαϊκές αρχαιότητες,
που αφορούν σε λατομικές δραστηριότητες σε όλη την έκταση του βουνού. Όλα τα
παραπάνω με το πρόσχημα της «πράσινης» ανάπτυξης, αλλά επί της ουσίας, μιας
ανάπτυξης που φέρνει τεράστια κέρδη σε λίγους μεγάλους επιχειρηματικούς
ομίλους, καταστροφή του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, ελάχιστες
κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας και πανάκριβο ρεύμα για το λαό.
Διαχρονικά οι ευθύνες των
κυβερνήσεων είναι τεράστιες, ενώ στον ρόλο των διεκπεραιωτών μπαίνουν υπουργεία
και υπηρεσίες δίνοντας θετικές γνωμοδοτήσεις σε καμένες εκτάσεις, περιοχές
NATURA και αρχαιολογικούς χώρους. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η εγκατάσταση
αιολικών πάρκων στα Στύρα Ν. Ευβοίας και κυρίως στον λόφο του Νημποριού.
Πέρα από την θετική
γνωμοδότηση του Δασαρχείου Αλιβερίου σε διπλά καμένη και διπλά αναδασωτέα έκταση,
την Τετάρτη 2/2/2022, εισήχθησαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, τόσο η
αρχαιολογική οριοθέτηση του λόφου «Πυργάρι» Νημποριού , όσο και η Μελέτη
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) των πέντε αιολικών σταθμών στα Στύρα. Με
διαδικασίες σούπα (αρχαιολογική οριοθέτηση και αιολικά πάρκα μαζί) και στη
λογική της «μικρότερης ζημιάς» για την εταιρεία, το ΚΑΣ κατέληξε σε μια
οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου στο «Πυργάρι» Νημποριού, κομμένη και ραμμένη στα
μέτρα του επενδυτή, ενώ παράλληλα έκοψε μόνο δύο από τις δεκατέσσερεις Α/Γ της
θέσης, πράγμα που θα οδηγήσει στην αλλοίωση και στον κατακερματισμό του
αρχαιολογικού χώρου.
Υπενθυμίζουμε ότι σε
προηγούμενη συνεδρίαση του ΚΑΣ επιχειρήθηκε από την πολιτική ηγεσία να
συζητηθεί η ΜΠΕ των αιολικών σταθμών χωρίς να έχει προηγηθεί η κήρυξη του
αρχαιολογικού χώρου των αρχαίων λατομείων στο Νημποριό, αποτελώντας ευθεία
παραβίαση του αρχαιολογικού νόμου, παρότι τα αρχαιολογικά κατάλοιπα
προστατεύονται αυτοδίκαια από αυτόν και ενώ είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες στη
βιβλιογραφία. Επιπλέον υπήρχε πρόταση κήρυξης-αναοριοθέτησης της περιοχής από
την αρμόδια ΕΦ.Α. Εύβοιας, η οποία σχεδιαζόταν να μείνει στο συρτάρι, αλλά τα
σχέδια τους τα χάλασε η άμεση αντίδραση και κινητοποίηση κατοίκων και φορέων
της περιοχής και εργαζομένων του ΥΠ.ΠΟ.
Οι υπό αδειοδότηση αιολικοί σταθμοί πρόκειται
να εγκατασταθούν στο άμεσο περιβάλλον μνημείων της κεντρικής και νότιας
Εύβοιας. Στην αιτούμενη περιοχή βρίσκονται η Ακρόπολη των αρχαίων Στύρων,
Δρακόσπιτα, και τα σημαντικά λατομεία ρωμαϊκών χρόνων, με λατομικά μέτωπα,
οδούς λιθαγωγίας και εγκαταστάσεις φόρτωσης στη θάλασσα, που αποτελούν ενιαίο
αρχαιολογικό, τεχνολογικό και πολιτιστικό σύνολο, το οποίο δεν μπορεί να
«διαταραχθεί» με την τοποθέτηση ανεμογεννητριών και συνοδών έργων. Αντιθέτως, μπορεί
να αναδειχθεί σε μια οικοαρχαιολογική διαδρομή ιδιαίτερης φυσικής και
πολιτιστικής αξίας. Στην ευρύτερη περιοχή, άλλωστε, έχει ήδη εγκατασταθεί
τεράστιος αριθμός ανεμογεννητριών, έχοντας ήδη πνίξει τα βουνά και τους λόφους
της περιοχής και αλλοιώσει το περιβάλλον των μνημείων και το φυσικό τοπίο.
Δε θα επιτρέψουμε ο
προβαλλόμενος νέος παράδεισος της «πράσινης ανάπτυξης» να γίνει οδοστρωτήρας
της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και συνολικά της ζωής μας.
Διεκδικούμε:
- Να μην επιτραπεί καμία
παρέμβαση στον λόφο του Νημποριού και γύρω από τον λόφο του Αγίου Νικολάου.
- Να ακυρωθεί τώρα η
εγκατάσταση του αιολικού πάρκου στο Νημποριό και στην ευρύτερη περιοχή των
Στύρων.
- Την ενιαία αρχαιολογική
κήρυξη συνολικά του λόφου «Πυργάρι» με ζώνες προστασίας, που θα προστατεύουν τα
μνημεία.
- Την συνεχή μέριμνα από την
αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΠΟ για την συντήρηση, τον καθαρισμό και την ανάδειξη των
χώρων.
- Να μη γίνει κανένας δασικός αποχαρακτηρισμός και αλλαγή χρήση γης πυρόπληκτων και προστατευόμενων περιοχών.
Καλούμε την Κυριακή 20/03/2021 και ώρα 11.00 σε κινητοποίηση στο λιμάνι των Ν. Στύρων και οδοιπορικό στα αρχαία λατομεία Νημποριού.
(Για το οδοιπορικό: Σημείο
συγκέντρωσης η αρχή του μονοπατιού στον επαρχιακό δρόμο Κάψαλα- Νημποριό. Η
πρόσβαση στα λατομεία του Νημποριού γίνεται από ομαλό πεζοπορικό μονοπάτι,
διάρκεια πεζοπορίας 1 ώρα περίπου. Συνολική διάρκεια οδοιπορικού 3 ώρες
περίπου. Είναι απαραίτητο οι συμμετέχοντες να φορούν μακρύ παντελόνι, κλειστά
παπούτσια, να έχουν μαζί τους νερό και κάποια στέρεη τροφή. Με το πέρας του
οδοιπορικού θα ακολουθήσει γεύμα σε ταβέρνα της περιοχής).
Καλούν: Σύλλογος Ελλήνων
Αρχαιολόγων (Σ.Ε.Α), Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.), Πανελλήνιο
Σωματείο Έκτακτου Προσωπικού στο ΥΠ.ΠΟ. (Π.Σ.Ε.Π.-ΥΠ.ΠΟ.), Εξωραϊστικός
Σύλλογος Νημποριού, Σύλλογος Οικιστών Δήλησου, Σύλλογος Ξενοδόχων Στύρων,
Εμπορικός Σύλλογος Στύρων, Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Νότιας Καρυστίας
(Σ.Π.ΠΕ.Ν.Κ.), Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Χαλκίδας (Ε.Ο.Σ. Χαλκίδας),
Εταιρεία Περιβάλλοντος Κύμης.
Με τη στήριξη των Τοπικών - Κοινοτικών Συμβουλίων Στύρων και Νέων Στύρων.
Λίγα λόγια για την θέση στην
οποία πρόκειται να περιηγηθούμε:
Στους λόφους «Πυργάρι» Νημποριού
Στύρων, «Αγ. Νικολάου» και «Πόρτο Λάφια» Στύρων - σε μια μεγάλη έκταση,
εντοπίζονται αναρίθμητες ομάδες Ρωμαϊκών/Αυτοκρατορικών λατομείων. Πολλοί από
τους αρχαίους συγγραφείς έχουν γράψει για μάρμαρα και λατομεία, ο Στράβωνας, ο
Πλίνιος, ο Θεόφραστος, ο Παυσανίας κ.α. ενώ τα λατομεία αυτά είναι γνωστά από
τους περιηγητές της Εύβοιας, ήδη από τον 18ο αιώνα, αλλά και μελετητές όπως ο
Ι. Παπαγεωργάκης, Τ. Ζάππας, Α. Λαμπράκη, D. Vanhove κ.α.
Η Στυρία ή Καρυστία λίθος (cipollino,
από τη σύσταση του που θυμίζει κρεμμυδάκι) εξαγόταν υπό τη μορφή κιόνων, πεσσών
και κυβολίθων σε όλα τα σημεία της ισχυρής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στην Ιταλική
χερσόνησο, στη Μικρά Ασία και σε πολλά αστικά κέντρα σε όλη την έκταση της
Μεσογείου. Κίονες από Στυρία λίθο απαντούν στη βιβλιοθήκη του Αδριανού, στις
αυτοκρατορικές αγορές (Fora) της Ρώμης, όπως στο Forum του Αυγούστου, στην
Αιμιλία Βασιλική κ.α., αλλά και στις ρωμαϊκές ιδιωτικές επαύλεις. Οι μέχρι
σήμερα μαρτυρίες δείχνουν ότι εξ αιτίας της φλεβωτής υφής της η Καρυστία και
Στυρία λίθος δεν χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή αγαλμάτων και αναγλύφων, αλλά
μόνο ως οικοδομικό και διακοσμητικό υλικό όπως για παράδειγμα ένα σιντριβάνι σε
μορφή θεάτρου σε ρωμαϊκή έπαυλη στην Παλαιοχώρα Καρύστου. Εξαίρεση αποτελεί το άγαλμα
ενός κροκόδειλου στην έπαυλη του Αδριανού στο Τίβολι. Χρησιμοποιήθηκε επίσης
για την κατασκευή βάσεων, βάθρων και κιονοκράνων ενώ παρατηρείται ευρεία χρήση
του ιδίου υλικού με τη μορφή πλακιδίων σε μαρμαροθετήματα δαπέδων ρωμαϊκών
κτιρίων και βυζαντινών εκκλησιών.
Στους μεσαιωνικούς χρόνους αρχιτεκτονικά μέλη
από τα λατομεία ή αρχαίοι κίονες σε δεύτερη χρήση έφτασαν ως την
Κωνσταντινούπολη - στην Αγ. Σοφία, την Αίγυπτο, τη Γαλατία, τη Γερμανία, τη
Βρετανία, αλλά και στον Αγ. Δημήτριο Θεσσαλονίκης, τη μονή του Οσίου Λουκά, την
Καπνικαρέα κ.α. όπου χρησιμοποιήθηκαν κυρίως ως οικοδομικό υλικό.
Τα λατομικά συγκροτήματα από
όπου προέρχεται το μάρμαρο αυτό εντοπίζονται τόσο στους ορεινούς όγκους της
Καρύστου και του Μαρμαρίου, όσο και στην περιοχή των Στύρων και αποτελούσαν
ιδιοκτησία του εκάστοτε Ρωμαίου αυτοκράτορα, υπό την επίβλεψη εντεταλμένων
αυτοκρατορικών αξιωματούχων, καθ΄ όλη τη διάρκεια των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών
χρόνων.
Η εξόρυξη του μαρμάρου με τα μέσα της εποχής,
ήταν εργασία σκληρή και επίπονη. Η αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι ήταν εργασία
κυρίως των δούλων. Στα πολυάριθμα ρωμαϊκά λατομικά μέτωπα της περιοχής η
εργασία της λατόμευσης γινόταν επιφανειακά και κλιμακωτά, σε βάθος, με τη χρήση
σιδερένιων εργαλείων, όπως οι λατομίδες ή τυπίδες , οι κοπείς και το
χειροπρίονο, εργαλεία τα οποία έχουν αφήσει ευδιάκριτα ίχνη στα λατομικά
μέτωπα.
Κάθε συγκρότημα λατομείων
αριθμεί περίπου 15 με 20 μέτωπα, που ορισμένα φτάνουν σε ύψος και τα 20 μέτρα
περίπου. Στα μέτωπα διακρίνονται τα ίχνη κατεργασίας, τεράστιοι σωροί από
λατύπες, δρόμοι λιθόστρωτοι και λαξευμένοι στον βράχο, κυβόλιθοι, λαξευμένες
λεκάνες για το πλύσιμο των σιδερένιων εργαλείων, επιγραφές κ.α. ενώ
εντυπωσιάζουν με το μέγεθος τους αρκετοί ημίεργοι ή κατεστραμμένοι μονολιθικοί
κίονες, ορισμένοι ενεπίγραφοι στη βάση τους, όπως αυτοί που εκτίθενται στον
προαύλιο χώρο του Γιοκαλείου ιδρύματος, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καρύστου και
προέρχονται από τα λατομεία στη θέση «Νημποριό» των Στύρων.
Αξίζει να αναφερθεί ότι τόσο στο
Νημποριό όσο και στο Πόρτο Λάφια η εξόρυξη των μαρμάρων συνεχίστηκε μέχρι και
τους νεώτερους χρόνους, καθώς περί το 1890 ξεκίνησε την εκμετάλλευση η αγγλική
εταιρεία ΜΑΡΜΟΡ η οποία σταμάτησε τις δραστηριότητες της το 1938 στο Νημποριό
και αντίστοιχα το 1941 στο Πόρτο λάφια. Σε σχετικά καλή διατήρηση έχουν σωθεί
τα κτήρια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της εταιρείας, οι οδοί καταβίβασης ενώ
μέχρι σήμερα είναι σε χρήση η προβλήτα της στην παραλία του Νημποριού η οποία
σε ένα μέρος επαναχρησιμοποιεί τον αρχαίο μώλο.
Τα λατομεία στον λόφο
«Πυργάρι» Νημποριού καταλαμβάνουν μια μεγάλη έκταση του λόφου, από την κορυφή
μέχρι το παραλιακό μέτωπο. Έχουν εντοπιστεί περισσότερες από 7 ομάδες λατομικών
μετώπων και αναρίθμητα μεμονωμένα μέτωπα. Στην περιήγηση- οδοιπορικό, από το
πεζοπορικό μονοπάτι, θα επισκεφτούμε το μεγαλύτερο και εντυπωσιακότερο λατομικό
συγκρότημα που δεσπόζει στην κορυφή του λόφου «Πυργάρι» Νημποριού. Στο
συγκεκριμένο λατομικό συγκρότημα διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα λατομικά
μέτωπα, κίονες και κυβόλιθοι, σωροί από λατύπες, αναθηματική κόγχη κ.α., ενώ
από αυτή τη θέση διακρίνονται οι οδοί καταβίβασης που οδηγούσαν στον όρμο του
Νημποριού, ο σημερινός οικισμός, αλλά και το νεώτερο λατομικό συγκρότημα της
ΜΑΡΜΟΡ που γειτνιάζει με το ρωμαϊκό. Η επικείμενη εγκατάσταση του αιολικού
πάρκου στον λόφο «Πυργάρι» Νημποριού, με δεκατέσσερεις ανεμογεννήτριες,
συνολικού ύψους 180 μέτρων, οικίσκο ελέγχου και οδοποιία 10 χιλιομέτρων
περίπου, θα επιφέρει έμμεση καταστροφή στις αρχαιότητές που εντοπίζονται
χαμηλότερα από τη θέση εγκατάστασης του αιολικού σταθμού, αλλοίωση του
πολιτιστικού και φυσικού τοπίου, κατακερματισμό του ενιαίου αρχαιολογικού χώρου
και οπτική όχληση. Πολύ περισσότερο όμως θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη άμεση καταστροφή
των λατομικών μετώπων, των οδών καταβίβασης και άλλων αρχαιοτήτων που
εντοπίζονται στο διάσελο του λόφου ή και πολύ κοντά σε αυτό. Αντίστοιχη
καταστροφή έχουν υποστεί τα λατομικά συγκροτήματα στον λόφο «Πόρτο λάφια» όπου
ήδη λειτουργεί αιολικό πάρκο και που εξίσου με το Νημποριό η περιοχή παραμένει
ακήρυχτος αρχαιολογικός χώρος.
ΠΗΓΗ: Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". Γ. Λεκάκης "Πόλεις και τοπωνύμια της αρχαίας Ευβοίας". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook