Η υπερ-χιλιετής ελιά του Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου! - του Γ. Λεκάκη

Η υπερ-χιλιετής ελιά του Γαλουβά

Λουσακιών Κισσάμου!

Του Γιώργου Λεκάκη

Οι Λουσακιές / Λουσακιαί είναι χωριό του Κισσάμου Χανίων Κρήτης. Περιλαμβάνει και τους οικισμούς: Γαλουβάς, Ζαχαριανά, Μεράδα, Μετόχι και Φτερόλακκα.

Η ελιά του Γαλουβά.

Οι Λουσακιές είναι η μουσικομάνα της Κρήτης.

Στον Γαλουβά ευρίσκεται μια υπεραιωνόβια κυρία Ελιά, για την ακρίβεια, άνω των χιλίων χρόνων. Μόνο που για να επιβεβαιωθεί χρειάζεται περαιτέρω έρευνα από γεωπονικά πανεπιστήμια… Γάλλοι την χρονολόγησαν ως 3.000 χρόνων και το ΤΕΙ Κρήτης 2.500. Η διάμετρός της είναι 18 μέτρα!

Όπως ξέρουμε, η Ελιά και το αμπέλι είχαν ευρεία διάδοση στην προϊστορική Κρήτη, ήδη από την παλαιολιθική εποχή 9.000 χρόνια πριν από σήμερα.

Σήμερα στην Κίσσαμο απαντώνται η Oleaceae Olea europaea (Ελιά) και η Oleaceae Olea europaea. subsp. oleaster (αγριελιά).

Η παρουσία του δένδρου στην Κρήτη, πιστοποιείται και στη Μέση Νεολιθική περίοδο:

- από τον Τερσανά / Ταρσανά στο Ακρωτήρι Χανίων,

- πιο πρόσφατα από «καρότα» ληφθέντα από τον παραπόταμο Δέλφινο (νότια της Λίμνης Κουρνά),

- από χρωματογραφική μελέτη οργανικών υπολειμμάτων από αγγεία του Σπηλαίου του Γερανίου,

Τέλος,

- στο «Μωσαϊκό του Διονύσου», που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καστελλιού και το οποίο παρουσιάζει σκηνές κυνηγιού, όπου εντοπίζεται Ελιά (μάλλον Olea europaea, λόγω της φυσιογνωμίας του κορμού της που είναι χοντρότερος στην βάση). Ενδιαφέρον είναι το ότι ο καλλιτέχνης αποδίδει και την σχετική διάβρωση του εδάφους, όπως φαίνεται στην βάση του κορμού. Άλλωστε το ιερόφυτο του Διονύσου, ο κισσός, έδωσε όνομα στην Κίσσαμο.

Σίγουρα, λοιπόν, στην περιοχή της Κισσάμου θα πρέπει να υπήρχαν μεγάλοι ελαιώνες στην αρχαιότητα και μάλιστα στις Βούβες Κισσάμου (όπου δημιουργήθηκε και Μουσείο Ελιάς) και αναδεικνύεται μία υπεραιωνόβια ελιά, ηλικίας η οποία υπολογίζεται ότι ανάγεται στα αρχαϊκά χρόνια. - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.

Η εντατικοποίηση της καλλιέργειας της Ελιάς, επιβλήθηκε κατά την κατοχή των Ενετών.

Η Ελιά (Olea europaea) διατηρείται σε πολλά υψόμετρα της Κρήτης.

Στην Κίσσαμο τα πιο συχνά αναφερόμενα αυτοφυή φυτά, που χρησιμοποιούνται για κατασκευές είναι, εκτός από την Ελιά και την αγριελιά, το καλάμι, η λυγαριά, το σκίνο (για καλάθια), τα βούρλα (για πλέξιμο, αθάνατο για σχοινιά), η δρυγιά, η καστανιά, το κυπαρίσσι και ο πλάτανος (για ξύλα).

Από τα καλλιεργούμενα φυτά που χρησιμοποιούνται για κατασκευές τα πιο γνωστά είναι η καρυδιά, η μουριά, η Ελιά (για ξύλα) και το λινάρι και το βαμβάκι (για ίνες).

Στην Κίσσαμο η Ελιά, εκτός από βασικό διατροφικό προϊόν, όπως και το λάδι της, χρησιμοποιείται και ο κατσίγαρος (δηλ. τα υπολείμματα του ελαιοτριβείου) για την απομάκρυνση των παρασίτων από το δέρμα των αιγοπροβάτων. Δίνεται σαν φάρμακο σε δηλητηριάσεις και αποτελεί το διαλυτικό μέσον για πολλά φαρμακευτικά παρασκευάσματα (κοκκινόλαδο, λιακονόλαδο). Η δε Ελιά είναι απαραίτητη στο μαγιάτικο στεφάνι, «για να απομακρύνει το ‘κακό μάτι’»…

Γιατροσόφια

Η Ελιά υπάρχει και στα γιατροσόφια της Κισσάμου:

Με το χαμομήλι / χαμόμηλο (Matricaria chamomilla L.), που φύεται σε παράκτια αλατούχα εδάφη, στις άκρες των δρόμων, και τα χωράφια, από τα άνθη του φτιάχνουν αφέψημα, που ηρεμεί το στομάχι. Βρασμένο σε λάδι Ελιάς χρησιμοποιείται για δερματικές παθήσεις ακόμα με σε μωρά.[1]

Με το δε βαλσαμόχορτο / κοκκινόχορτο (Hypericum perfoliatum L.), των βραχωδών και των χωραφιών, φτιάχνουν εκχύλισμα των λουλουδιών του σε λάδι Ελιάς (το κοκκινόλαδο), που χρησιμοποιείται εξωτερικά ενάντια στους ρευματισμούς και στο δέρμα για επούλωση από κάψιμο.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ, ΕΔΩ.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.7.2022.

- Βαλλιάνου-Χατζή ∆. «Ελαιοκαλλιέργεια και ελαιοπαραγωγή στην Κρήτη κατά την αρχαιότητα», σελ. 86-104 στο «Ελιά και Λάδι στην Κρήτη», επιμ. Ν. Μιχελάκης, ΣΕ∆ΥΚ, 2022.

- Σαρπάκη Α. «Ανιχνεύοντας την παρουσία της ελιάς στην προϊστορική Κρήτη: Τα αιωνόβια δένδρα ζητούν προστασία», σελ. 44-52 στο «Ελιά και Λάδι στην Κρήτη», επιμ. Ν. Μιχελάκης, ΣΕ∆ΥΚ, 2003.

- Σκουλά Μελπ. Δρ. δρ. Ανάγια Σαρπάκη, Costanza Dal Cin D’Agata, δρ. Παναγιώτης Γεωργιακάκης, δρ. Πέτρος Λυμπεράκης, «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά και Βιοποικιλότητα: Εθνοβιολογική μελέτη στην περιοχή του Κίσσαμου στην Κρήτη».

(*) Ευχαριστώ τον φίλο μου Ά. Γκολφίδη για την βοήθεια.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] Επίσης, βρασμένο σε κρασί δίδεται στα αιγοπρόβατα για προβλήματα του πεπτικού. Το αφέψημα χρησιμοποιείται για να ξανθαίνει τα μαλλιά των γυναικών.

υπερχιλιετης ελια Γαλουβας Λουσακιων Κισσαμου Λουσακιες / Λουσακιαι χωριο Κισαμου Χανιων Κρητης οικισμος Γαλουβα, Ζαχαριανα, Μεραδα, Μετοχι Φτερολακκα, Φτερολακα μουσικη Κρητη υπεραιωνοβια κυρια Ελαιοδενδρο, Ελαιοδεντρο ελιες αμπελι προιστορικη παλαιολιθικη εποχη προιστορια Κισσαμος Κισαμος Oleaceae Olea europaea Oleaceae Olea europaea. subsp. oleaster αγριελια δενδρο Μεση Νεολιθικη περιοδο Τερσανας Ταρσανας Ακρωτηρι Χανια καροτο παραποταμος Δελφινος Λιμνη Κουρνα χρωματογραφικη μελετη οργανικα υπολειμματα αγγειο Σπηλαιο Γερανιου γερανι, Μωσαικο του Διονυσου Αρχαιολογικο Μουσειο Καστελλιου Καστελιου κυνηγι κορμος διαβρωση του εδαφους, ιεροφυτο θεος Διονυσος, κισσος, ιερο φυτο ελαιωνας αρχαιοτητα Βουβες Ελιας αρχαικα χρονια εντατικοποιηση καλλιεργεια ενετικη κατοχη Ενετοι βενετια αυτοφυη φυτα, καλαμι, η λυγαρια, σκινο καλαθι βουρλα πλεξιμο, σχοινι δρυγια, κατσανια, κυπαρισσι πλατανος ξυλα ξυλεια, καλλιεργουμενα φυτο καρυδια, η μουρια, λιναρι βαμβακι ινες διατροφη κατσιγαρος ελαιοτριβειο παρασιτα δερμα αιγοπροβατα φαρμακο δηλητηριαση διαλυτικο φαρμακα παρασκευασμα κοκκινολαδο, λιακονολαδο μαης μαγιατικο στεφανι, κακο ματι μαιος, γιατροσοφια χαμομηλι / χαμομηλο Matricaria chamomilla L., παρακτια αλατουχα εδαφη, χωραφια,ανθος αφεψημα, στομαχι λαδι ελαιολαδο δερματικες παθησεις μωρο βαλσαμοχορτο / κοκκινοχορτο Hypericum perfoliatum L. βραχωδη εδαφη χωραφια εκχυλισμα λουλουδια κοκκινολαδο ρευματισμοι επουλωση καψιμο Ελαιοκαλλιεργεια και ελαιοπαραγωγη αιωνοβια δενδρα προστασια αυλη Πολιτιστικη Κληρονομια και Βιοποικιλοτητα Εθνοβιολογικη κρασι αιγα προβατο πεπτικο ξανθη ξανθα μαλλια ξανθια ξανθεμα γυναικα βασκανια γητεια χιλιοχρονη υπερχιλιοχρονη 9.000 3.000 2.500 χρόνια πριν διαμετρος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ