Στη νομισματική συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ανήκει ένα χάλκινο νόμισμα που στην μπροστινή πλευρά του φέρει ένα οκτάκτινο αστέρι μέσα σε κυκλικό κοκκιδωτό πλαίσιο και στην πίσω τη μορφή του Ουρανού ή της Αφροδίτης Ουρανίας - σ.σ. το όνομα της οποίας φέρει έως και σήμερα η πόλις της Χαλκιδικής - ή του Ήλιου, καθισμένη πάνω σε σφαίρα, με σκήπτρο στο δεξί της χέρι. Δεξιά και αριστερά της μορφής, η επιγραφή ΟΥΡΑΝΙΔΩΝ ΠΟΛЄΩΣ. Το νόμισμα, με αριθ. ευρετ. Ν 2557/822, είναι άγνωστης προέλευσης και χρονολογείται στα 325-300 π.Χ.
Το σχέδιο ενός αρχαίου χάλκινου νομίσματος που φέρει ίδια εικονογραφία με αυτήν του νομίσματος Ν 2557/822 απεικονίζεται στο φύλλο 8 της Χάρτας του Ρήγα (1797), το οποίο περιλαμβάνει την κεντρική και βορειοανατολική Μακεδονία, τη δυτική Θράκη και τη Μοισία. Πρόκειται για έναν από τους συνολικά 162 ιχνογραφημένους τύπους «Ελληνικών νομισμάτων» που εμπλουτίζουν τη Χάρτα, «ερανισθέντων εκ του αυτοκρατορικού ταμείου της Αουστρίας προς αμυδράν ιδέαν της Αρχαιολογίας», σύμφωνα με τον Ρήγα. Τον συγκεκριμένο νομισματικό τύπο, ειδικότερα, «ερανίσθη» ο Ρήγας από ένα νομισματικό εγχειρίδιο του J. Eckhel, διευθυντή του Αυτοκρατορικού Μουσείου της Βιέννης, δημοσιευμένο το 1775.
Ειδικότερα, στο φύλλο 8 της Χάρτας, στην περιοχή του Στρυμονικού κόλπου, δυτικά ακριβώς της χερσονήσου του Άθω, υπάρχει το σχέδιο ενός νομίσματος που χαρακτηρίζεται από τον Ρήγα ως χάλκινο («Χαλ.») και η παράστασή του περιγράφεται από τον ίδιο ως «Γυνή επί σφαίρας. – Άστρον.». Αποδίδεται δε στο νομισματοκοπείο «του Άθωνος», δηλαδή της Ουρανούπολης, όπως προκύπτει από την επιγραφή ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΠΟΛΕΩΣ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύντομο επεξηγηματικό σχόλιο του Ρήγα δίπλα ακριβώς στο νόμισμα: «Κτίσμα Αλεξάρχου του Κασσάνδρου Μακεδ. βασιλ. αδελφού». Με το ιστορικό αυτό σχόλιο ο Ρήγας αναφέρεται, ουσιαστικά, στην ίδρυση της Ουρανούπολης ή Οὐρανιδῶν πόλεως το 315 π.Χ. από τον Αλέξαρχο, αδελφό του βασιλιά της Μακεδονίας Κασσάνδρου, στην οποία και λατρευόταν ο Ήλιος ως κύρια θεότητα της νεοσύστατης πόλης.
Τα σχέδια αρχαίων νομισμάτων πάνω στη Χάρτα του Ρήγα δεν είχαν μόνο διακοσμητικό χαρακτήρα, αλλά εξυπηρετούσαν και τον παιδευτικό, εθνεγερτικό και προπαγανδιστικό χαρακτήρα της. Η εικόνα ενός αρχαίου νομίσματος ήταν οικεία σε όλους: όχι μόνο στους εγγράμματους της εποχής αλλά και στους απλούς αγράμματους ανθρώπους που συχνά έβρισκαν νομίσματα κατά τις αγροτικές εργασίες τους. Τα ιχνογραφημένα νομίσματα αποτελούσαν, επομένως, για τον Ρήγα ένα κατάλληλο (συν)οπτικό μέσο επικοινωνίας για την εύκολη και αποτελεσματική μετάδοση γνώσεων, μηνυμάτων και ιδεών. Τα αρχαία νομίσματα ήταν απτά τεκμήρια της συνεχούς ελληνικής παρουσίας στη γεωγραφική περιοχή που απεικονίζεται στη Χάρτα, αναδεικνύοντας έτσι «το προγονικό μεγαλείο», την ιστορική συνέχεια αλλά και την προοπτική μιας οικονομικής αναγέννησης και εθνικής ανεξαρτησίας από τον οθωμανικό ζυγό.
Το αρχαίο χάλκινο νόμισμα Ν
2557/822, όπως και ένα αντίγραφο του φύλλου 8 της Χάρτας του Ρήγα από τη
Συλλογή Χαρακτικών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, μπορείτε να δείτε στην
τρέχουσα περιοδική έκθεση «Για μια φλόγα που καίει. Αρχαιότητες και Μνήμη,
Θεσσαλονίκη – Μακεδονία [1821-2021]», η οποία κλείνει τις πύλες της για το
κοινό στις 31 Αυγούστου 2022.
ΠΗΓΗ: Αρχαιολογικό Μουσείο
Θεσσαλονίκης, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.8.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook