Ο ναός της Αρτέμιδος στις Σάρδεις με την ανορθόδοξη αρχιτεκτονική - του Γ. Λεκάκη

Ο ναός της Αρτέμιδος στις Σάρδεις

με την

ανορθόδοξη αρχιτεκτονική…

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο ναός της Αρτέμιδος στις Σάρδεις, είναι ο 4ος μεγαλύτερος ιωνικός ναός στον κόσμο!

Οι Σάρδεις (παραφρ. τουρκ. Sart), πόλις των Ηρακλειδών, ήταν η πρωτεύουσα της Λυδίας.

Ευρίσκεται στις δυτικές πλαγιές της Ακρόπολης, κάτω από τον όγκο της οροσειράς του Τμώλου, σε μια ευρεία κοιλάδα, που ανοίγει ο ποταμός Πακτωλός (*).

Όπως και με τα άλλα δύο Αρτεμίσια της Μικράς Ασίας, τον μεγάλο αρχαϊκό-ελληνιστικό ναό στην Έφεσο και τον ναό του Ερμογένη της Αρτέμιδος Λευκοφρύνης στη Μαγνησία Μαιάνδρου, η κύρια πρόσοψη του ναού ήταν προς τα δυτικά. Η περιοχή ήταν ιερή για την Άρτεμη από τις πρώτες ημέρες, όπως μαρτυρείται από έναν μεγάλο αρχαϊκό βωμό από ασβεστολιθικούς λίθους, που βρίσκεται στο δυτικό άκρον του ναού.

Ευρισκόμενος σε γη που κατηφορίζει φυσικά από την Ακρόπολη, από ανατολικά προς τα δυτικά, ο ναός θάφτηκε βαθύτερα και ως εκ τούτου διατηρήθηκε καλύτερα στο ανατολικό άκρο του. Δύο από τις στήλες του διασώθηκαν άθικτες μέχρι τις ημέρες μας. Η καθαρότητα της δομής του και οι καλοδιατηρημένες λεπτομέρειες καθιστούν τον Ναό της Αρτέμιδος των Σάρδεων αξιόλογο δείγμα για την μελέτη της διαδικασίας κατασκευής ενός μεγάλου αρχαίου ελληνικού κτηρίου. Ωστόσο, ορισμένα τμήματα, όπως ολόκληρο το δυτικό άκρο, η βόρεια και νότια κιονοστοιχία του περιστυλίου και η κατασκευή της στέγης, έχουν εξαφανιστεί εντελώς, έχουν αλλοιωθεί ή δεν είχαν τελειώσει ποτέ. Έχουμε ένα ολόκληρο και μερικά αποσπασματικά επιστύλια, αλλά κανένα από την ζωφόρο, το γείσο ή το αέτωμα. Αυτό καθιστά δύσκολη την κατανόηση του αρχικού σχεδίου και τις διαδοχικές ανακαινίσεις του. Επί πλέον, φαίνεται ότι η αρχιτεκτονική του ναού της Αρτέμιδος στις Σάρδεις ήταν άκρως ανορθόδοξη, καθιστώντας δύσκολη την κατάταξη σε μια παραδοσιακή κατηγορία ελληνικού σχεδιασμού ναών.

(*) Ο ποταμός Πακτωλός (τουρκ. Sart Çayı) είναι παραπόταμος του Έρμου, που στην αρχαιότητα διέρρεε την πρωτεύουσα τις Σάρδεις. Ήταν χρυσοφόρος, γεμάτος με ψήγματα χρυσού[1], επειδή σε αυτόν ξεπλύθηκε ο Μίδας - ΔΕΙΤΕ ομιλία του Γ. Λεκάκη για την ΜΙΔΑ, ΕΔΩ. Σ’ αυτόν οφειλόταν ο μυθικός πλούτος του βασιλιά των Λυδών, Κροίσου. Γι’ αυτό ελέγετο και Χρυσορρόας. Το όνομα του ποταμού έμεινε παροιμιώδες έως και την σύγχρονη ελληνική γλώσσα γι’ αυτό και σήμερα όταν οι Έλληνες λένε «πακτωλό» δεν εννοούν τον ποταμό, αλλά μια πληθώρα χρημάτων…

ΠΗΓΕΣ: Ηρόδοτος 5.101, Πλούταρχος, Στράβων 13.4.05.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ: F. K. Yegül «TheTemple of Artemis at Sardis», στο Journals of Un. Chicago.

ΠΗΓΗ: Sardis Expedition, Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μικρά Ασία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.8.2022.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] συνέῤῥεον ἔς τε τὴν ἀγορὴν καὶ ἐπὶ τὸν Πακτωλὸν ποταμόν, ὅς σφι ψῆγμα χρυσοῦ καταφορέων ἐκ τοῦ Τμώλου διὰ μέσης τῆς ἀγορῆς ῥέει καὶ ἔπειτα ἐς τὸν Ἕρμον ποταμὸν ἐκδιδοῖ, ὁ δὲ ἐς θάλασσαν – Ηρόδ.

ῥεῖ δ' ὁ Πακτωλὸς ἀπὸ τοῦ Τμώλου, καταφέρων τὸ παλαιὸν ψῆγμα χρυσοῦ πολύ, ἀφ' οὗ τὸν Κροίσου λεγόμενον πλοῦτον καὶ τῶν προγόνων αὐτοῦ διονομασθῆναί φασι – Στρ.

ναος της Αρτεμιδος Σαρδεις ανορθοδοξη αρχιτεκτονικη ναος Αρτεμης Σαρδεων, θεα Αρτεμις Αρτεμη, μεγαλυτερος ιωνικος ναος στον κοσμο σαρτ Sart, πολις Ηρακλειδεις, πρωτευουσα Λυδια Ηρακλειδες Ηρακλης Ακροπολη οροσειρα Τμωλος, κοιλαδα, ποταμος Πακτωλος Αρτεμισια Αρτεμισιο Αρτεμισιον Μικρα Ασια αρχαικος ελληνιστικος Εφεσος Ερμογενης Λευκοφρυνη Μαγνησια Μαιανδρου, Μαιανδρος προσοψη ναου δυτικα ιερη βωμος ασβεστολιθος λιθος, Ακροπολις, στηλη αθικτη δομη κατασκευη αρχαιο ελληνικο κτηριο κιονοστοιχια περιστυλιο στεγη ατελειωτα επιστυλια, ζωφορος, γεισο αετωμα σχεδιο ανακαινιση αρχαια αρχιτεκτονικη ανορθοδοξος ελληνικο ελληνικος σχεδιασμος ναων Temple of Artemis at Sardis τουρκικα Sart Çayı cayı παραποταμος Ερμος αρχαιοτητα χρυσοφορος, ψηγματα χρυσου χρυσος Μιδας μυθικος πλουτος βασιλιας Λυδων, λυδοι Κροισος Χρυσορροας Χρυσοροας Πλουταρχος παροιμια ελληνικη γλωσσα Ελληνες πακτωλο χρηματα Ηροδοτος Στραβων αγορη ψηγμα χρυσο αγορη Ηροδοτος στραβων πλουτος προγονοι

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ