Ὁ φρενιτιώδης
φαῦλος κύκλος τῆς καλπάζουσας καὶ συνεχοῦς δημιουργίας ἀναγκῶν μέσω
κατευθυνομένης διαφήμισης ὁδηγεῖ ἀναπότρεπτα στὴν καταστροφὴ τοῦ οἰκοσυστήματος
τοῦ πλανήτη γῆ καὶ κατὰ συνέπεια στὴν καταστροφὴ τῆς ἰδίας τῆς ἀνθρωπότητας.
Δὲν ἀρκεῖ πλέον νὰ
ντύνεσαι τοῦ συρμοῦ (τῆς μόδας), πρέπει νὰ τρῶς, νὰ πίνεις, νὰ διασκεδάζεις, νὰ
συμπεριφέρεσαι, νὰ μιλᾶς, καὶ δυστυχῶς, νὰ σκέπτεσαι ὅπως ἀκριβῶς προτάσσει τὸ
σύστημα.
Εἴμεθα πλέον ὑποχρεωμένοι
νὰ ἀνταποκρινόμεθα στὴν μορφή, στὴν ὄψη καὶ στὴν σκέψη μὲ τὰ πρότυπα
(μοντέλλα), εἰ δὲ ἄλλως ἀποβαλλόμεθα καὶ περιθωριοποιούμεθα τῆς κοινωνίας ὡς
ἄχρηστα ἀπόβλητα καὶ μὴ λειτουργικὰ ἐξαρτήματα τοῦ ἐπιβεβλημένου συστήματος.
Πρέπει ἡ σκέψη μας
νὰ εἶναι ἑστιασμένη στὴν κατευθυνομένη κατὰ τὸ δοκοῦν ἐπικαιρότητα καὶ ὅτι
εἶναι τοῦ συρμοῦ (τῆς μόδας) γιὰ τὰ ὑπόλοιπα. Αὐτὴ ἡ διαδικασία μᾶς μετατρέπει
εὐκολώτερα σὲ καταναλωτικὰ ἐνεργούμενα, τὰ ὁποία ὀφείλουν διαρκῶς νὰ
καταναλώνουν ἀκολουθώντας λεπτομερῶς τὶς κατευθυντήριες προσταγὲς τῆς
διαφήμισης.
Ὅλα τὰ μέσα
ἐπικοινωνίας μὲ καταιγισμοὺς μηνυμάτων μᾶς παρακινοῦν νὰ εἰσέλθουμε στὸν
ἀτέρμονο φαῦλο κύκλο τοῦ καταναλωτισμοῦ. Ὀφείλουμε διαρκῶς νὰ καταναλώνουμε,
γιατὶ ἂν δὲν λειτουργεῖ ἡ ξέφρενη κατανάλωση σταματᾶ ἡ παραγωγὴ καὶ ἐπέρχεται ἡ
ἀνεργία λένε. Ἐπὶ πλέον, χωρὶς κατανάλωση καὶ παραγωγὴ παύει νὰ ὑπάρχει
ἀνάπτυξη. Κάτι, βεβαίως, ποὺ κανεὶς δὲν ἀμφισβητεῖ. Εἶναι ὅμως ἐφικτὴ ἡ ἐπ’
ἄπειρον ἀνάπτυξη; Εἶναι δυνατὸν νὰ διατηρηθεῖ καὶ ὡς πότε αὐτὸς ὁ φαῦλος κύκλος
διαφήμισης, κατανάλωσης, παραγωγής, ἀνάπτυξης; Ὄχι βεβαίως. Κάποτε θὰ σπάσει
προκαλώντας μεγάλο πάταγο.
Ὅποιος δὲν
καταναλώνει ἀντιμετωπίζεται μὲ μιὰ ὁρισμένη καχυποψία, ὄχι τόσο ἀπὸ τὴν ἄποψη
κάποιας ἀρετῆς, ἂς ποῦμε κάποιας νηφάλιας συμπεριφορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον ἀπὸ τὴν
σκοπιὰ τῆς φιλαργυρίας ἐπειδὴ καταναλώνει πράγματα ἀλλὰ τὰ χρησιμοποιεῖ
ἀντισυμβατικῶς μέχρι νὰ μὴν τοῦ κάνουν πιά. Αὐτὸ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ συμβαίνει,
γιατὶ πρέπει νὰ φορὰ π.χ. τὰ ροῦχα τῆς κατανάλωσης, δηλαδὴ τοῦ συρμοῦ (τῆς
μόδας) καὶ ὄχι τὰ προηγούμενα μέχρι νὰ λιώσουν. Ὄχι, ἐκεῖνα τὰ πετᾶμε καὶ ἂς
εἶναι γερά. Τὸ ἴδιο κάνουμε καὶ μὲ τὸν νέον σὲ κυκλοφορία ὑπολογιστὴ, τὸ νέο
κινητὸ καὶ πάει λέγοντας, γιατὶ διαφορετικὰ περιθωριοποιούμεθα. Παύουμε δηλαδὴ νὰ
εἴμεθα ἐπίκαιροι.
Ἂν τὸ ἀντιλαμβανόμεθα
κάπως, ζοῦμε κάτω ἀπὸ τὴν δαμόκλειο σπάθη τῆς ἀνάπτυξης ἡ ὁποία, σὲ μάκρος
χρόνου, εἶναι μιὰ παράλογη προσταγὴ καὶ διαδικασία. Δὲν ξέρω πὼς γίνεται νὰ τὴν
ἀκολουθοῦμε. Ἀλλὰ ἐπειδὴ λειτουργοῦν μόνον οἱ ἰδέες ποὺ διαδίδονται καὶ μάλιστα
χωρὶς λογικὰ ἐπιχειρήματα, ὁ συλλογισμὸς καὶ ἡ ἐπιχειρηματολογία ἐπὶ κάποιου
θέματος καθίσταται δύσκολη ὑπόθεση, καὶ μᾶλλον ἐμεῖς δὲν εἴμεθα οἱ κατάλληλοι.
Γι’ αὐτὸ καὶ ἐγκαταλείπουμε νὰ σκεπτόμεθα.
Ὁπότε ἀρκούμεθα στὸ
νὰ λέμε ὅτι πρέπει νὰ ἀναπτυχθοῦμε, μάλιστα ἡ ἀνάπτυξη ἐμφανίζεται ὡς θετικὴ
διάσταση. Ἀλλὰ ἕως πότε θὰ συμβαίνει κάτι τέτοιο καὶ σὲ τί ὕψος; Ζοῦμε σὲ μιὰ
γῆ ποὺ εἶναι περιχαρακωμένη καὶ σὲ συγκεκριμένες διαστάσεις καὶ κατὰ συνέπεια
σὲ δυνατότητες ἐκμετάλλευσης ἄνευ σοβαρῶν συνεπειῶν.
Ἐπικρατεῖ ἡ ἄποψη
ὅτι γιὰ νὰ ἀναπτυχθῆς πρέπει νὰ καταναλώσεις, γιατὶ ἂν δὲν καταναλώσεις τότε
ὅτι παράγεις συσσωρεύεται. Ἀλλὰ τί στὴν κυριολεξία συσσωρεύουμε; Καταστροφή. Τί
σημαίνει νὰ καταναλώνω; Ἐκμηδενίζω τὰ πράγματα ὅσο τὸ δυνατὸν γρηγορότερα,
γιατὶ ἂν δὲν καταστραφοῦν δὲν χρειάζεται ἄλλη παραγωγὴ καὶ τότε τὸ πᾶν σταματᾶ.
Καὶ δὲν ἔχουν ἡμερομηνία λήξης μόνον τὰ τρόφιμα, ἀλλὰ τὰ κινητὰ τηλέφωνα, οἱ
ὑπολογιστὲς καὶ τόσα ἄλλα ποὺ ἔχουμε στὴν τσέπη μας καὶ γενικῶς σὲ χρήση μας
ποὺ ἂν χάσουν τὶς ἐνημερώσεις τους θὰ πεταχτοῦν ὡς μὴ συμβατὲς πλέον μὲ τὸ
σύστημα συσκευές, προγράμματα καὶ ψηφιακὲς ἐφαρμογές.
Λέγεται μάλιστα ὅτι
πολλὲς συσκευὲς, ἤδη ἀπὸ τὸν κατασκευαστὴ τους φέρουν ἕναν μηχανισμὸ ἐντός τους
ὁ ὁποῖος σὲ συγκεκριμένο χρονικὸ διάστημα ἐνεργοποιεῖται καὶ τὶς θέτει ἐκτὸς λειτουργίας.
Ἔχουν μέσα τους, δηλαδή, τὸ κύτταρο τῆς αὐτοκτονίας ὅπως οἱ ζῶντες ὀργανισμοὶ
ποὺ δὲν διαρκοῦν ἐπ’ ἄπειρον.
Πρέπει δηλαδὴ ὅλα
τὰ βιομηχανικὰ προϊόντα σὲ κάποια σχετικὰ σύντομη χρονικὴ στιγμὴ νὰ
παροπλιστοῦν καὶ νὰ πᾶνε γιὰ πέταμα ἢ γιὰ ἀνακύκλωση. Μὰ ἂν παρ΄όλα αὐτὰ ἡ
παραγωγὴ τῶν ἀγαθῶν ἔχει ἤδη κορεστεῖ, ἀκόμη καὶ σὲ περιόδους κρίσης, ἀκόμη καὶ
ἂν δὲν πεινᾶμε ἢ καὶ ἂν δὲν πεινᾶνε κάποιοι; Ἔ! Τότε, δρᾶ ἡ ἐπιστήμη τῆς
ψυχολογίας καὶ τίθεται σὲ λειτουργία ἡ μηχανὴ παραγωγῆς ἀναγκῶν καὶ ἀντὶ νὰ παράγονται
ἐξ ἀρχῆς τὰ ἀγαθὰ παράγονται πρῶτα οἱ ἀνάγκες ποὺ πείθουν τοὺς διαμορφωμένους
καταναλωτὲς νὰ ζητήσουν τὰ ἀγαθά, τὰ ὁποῖα μέχρι πρότινος οὔτε κὰν εἶχαν
σκεφθεῖ ὅτι ὑπάρχουν.
Καὶ φθάνουμε στὸ
σημεῖο, νὰ εἴμεθα κατὰ μία ἔννοια, εὐγνώμονες τῆς διαφήμισης, γιατὶ πληρώνει
τὴν πληροφορία καὶ τὴν ἐνημέρωση, συστατικὰ τῆς δημοκρατίας μας μὲ τὶς γνωστὲς
προαναφερόμενες συνέπειες ὅταν λειτουργεῖ καθ’ ὑπερβολή.
Κάποτε, στὴν ἐποχὴ
τῶν γονιῶν μας, ἢ καὶ ἡμῶν τῶν κάπως μεγαλυτέρων, τὰ πράγματα ποὺ φορούσαμε ἢ χειριζόμαστε
ἀποκτοῦσαν ψυχή, γιατὶ ὅλοι εἴμεθα λίγο ἀνιμιστές. Τὰ ροῦχα ποὺ φορᾶμε ἔχουν
ψυχὴ ἔχουν μνήμη ἔχουν ἱστορία. Ἴσως, δὲν εἶμαι βέβαιος. Ὑπῆρχε στοργὴ γιὰ τὰ
ἀντικείμενα, εἴμαστε δεμένοι μὲ αὐτά, ἀποκτοῦσαν συμβολικὴ ἀξία καθὼς καὶ μὲ
τὴν δραστηριότητά τους. Σήμερα ἂν προσκολλᾶσαι σὲ κάτι θεωρεῖσαι γλίσχρος
(τσιγγούνης) ἂς χάνεις τὴν εὐχαρίστηση νὰ τὸ ἔχεις. Σήμερα πετᾶμε ἀπὸ ἄνθος σὲ
ἄνθος χωρὶς ὅμως νὰ προφτάνουμε νὰ μαζέψουμε τὸ ἄρωμά του. Ἂν δὲν προφθάσει νὰ
αὐτοκτονήσει τὸ πράγμα, ἡ συσκευή, πρέπει νὰ τὴν ἀντικαταστήσουμε μὲ τὴν νέα
τοῦ συρμοῦ.
Συνεχίζοντας ὅμως
νὰ καταναλώνουμε μὲ φρενώδεις ρυθμοὺς γεμίζουμε τὰ δάση, τὶς πεδιάδες, τοὺς
ποταμοὺς καὶ τὶς θάλασσες μὲ ἀπόβλητα, ὅλη τὴν γῆ μὲ σκουπίδια. Ἀνεβαίνει ἡ
θερμοκρασία τῆς γῆς, λιώνουν οἱ πάγοι, καίγονται τὰ δάση καὶ ὁδηγούμεθα σὲ μία
συλλογικὴ αὐτοκτονία.
Οἱ φιλόσοφοι
κρούουν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου πρὸ πολλοῦ. Ὁ Γκύντερ Άντερς (Günther Anders
1902-1992) ἔλεγε ὅτι μιὰ ἀνθρωπότητα ποὺ ἀντιμετωπίζει τὴν γῆ ὡς πράγμα
ὑποδεέστερο καὶ μηδαμινὸ ποὺ εἶναι γιὰ πέταμα, τελικῶς, θὰ συμπεριφερθεῖ μὲ τὸν
ἴδιο τρόπο καὶ στὴν ἴδια τὴν ἀνθρωπότητα ποὺ πρέπει νὰ πεταχτεῖ. Μήπως ἤδη
ἔχουμε φθάσει ἐκεῖ;
Γιὰ ἕνα μεγάλο
σύγχρονο πολὺ διαδεδομένο κακό, ἀπότοκο τῆς ἐποχῆς, εἶχε μιλήσει καὶ ὁ Φρίντριχ
Νίτσε (Friedrich Nietzsche 1844- 1900) στὸν Ζαρατούστρα, καὶ αὐτὸ εἶναι ὁ
κομφορμισμός ἤτοι νὰ εἶσαι σὰν ὅλους τοὺς ἄλλους. Μιὰ συνήθης, ἄκριτη, ἐπίπεδη
προσκόλληση καὶ σεβασμὸς πρὸς τὶς ἀπόψεις καὶ τὶς ὀρέξεις τῆς πλειοψηφίας ἢ τὶς
ὁδηγίες τῆς ἐξουσίας. Ὁ ἴδιος ἀποφεύγεις τὶς εὐθύνες, δὲν ἀπαιτεῖται νὰ
σκέφτεσαι πολύπλοκα θέματα τῆς ἴδιας τῆς ὕπαρξης καὶ ἔτσι ἔχεις τὸ κεφαλάκι σου
ἥσυχο. Ἁπλῶς ἀκολουθεῖς τυφλὰ τὸν συρμὸ.
Κατὰ τὸν Νίτσε
ὑπάρχουν τὰ ἀνθρωπάκια, οἱ ἀστοὶ, ποὺ μὲ λίγα λόγια ἔχουν τὰ δικά τους
προστατευμένα σπίτια, τὰ λεφτά τους, ἔχουν ὄμορφες ὀργανωμένες οἰκογένειες.
Ἔχουν αὐτὴ τὴν λίγη μόρφωση γιὰ νὰ μποροῦν ἀκόμη καὶ νὰ βγάζουν λόγο ἀνάμεσα
στοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους ποὺ εἶναι σὰν ὅλους. Καὶ ὅσοι τυγχάνει νὰ σκέφτονται
διαφορετικὰ πᾶνε αὐθόρμητα σὲ ἄσυλο γιατὶ δὲν ὑπάρχει σωτηρία ἀπὸ τὸν
κομφορμισμό.
Ὁ Μάρτιν Χάιντεγκερ
(Martin Heidegger, 1889-1976) στὸ «Εἶναι καὶ Χρόνος» λέει ὅτι πλέον ζοῦμε κάτω
ἀπὸ τὴν δικτατορία τοῦ ἀπροσώπου Ναί. Αὐτὸ τὸ ἀπρόσωπο Ναί ποὺ μᾶς κάνει νὰ
νοιώθουμε σὰν στὸ σπίτι μας χωρὶς ἀνησυχία καὶ σὲ μιὰ κατάσταση ἀπόλυτης
ἠρεμίας. Γίνε ὅπως ὅλοι. Καὶ αὐτὸ ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἦταν τρόπος ὕπαρξης ἔχει
γίνει πλέον ὑποχρέωση ὕπαρξης. Ζοῦμε πιὰ στὴν ἐποχὴ τῆς πλήρους τεχνικῆς ἢ
τεχνολογικῆς ἐπικράτησης ὁπότε ὁ καθένας μας δὲν εἶναι πλέον τόσο ἕνας ἄνθρωπος
ὅσο μᾶλλον ἕνας λειτουργὸς τοῦ συστήματος, ἕνα λειτουργικὸ ἐξάρτημα ἑνὸς
τεράστιου μηχανισμοῦ. Ὀφείλουμε κατὰ συνέπεια νὰ πραγματοποιοῦμε τοὺς στόχους
τοῦ συστήματος μέσω προδιαγεγραμμένων καὶ ἄκρως περιγραφομένων ἐνεργειῶν. Οὔτε
μποροῦμε νὰ ἐφεύρουμε κάτι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι γιατὶ στὸ διασυνδεδεμένο σύστημα τῶν
ἐξαρτημάτων τοῦ μηχανισμοῦ ποὺ ἀνήκουμε δὲν εἶναι ἀποδεκτὸ νὰ μᾶς γεννηθεῖ μιὰ
δημιουργικὴ ἰδέα.
Τί γίνεται ὅμως
ὅταν ἐγὼ ἢ ἐσὺ ἔχουμε διαφορετικὲς ἰδέες; Τότε οἱ ψυχολόγοι θὰ ἔρθουν νὰ μᾶς
βοηθήσουν καὶ νὰ μᾶς καταστήσουν ἀκόμη πιὸ συμμορφωμένους πρὸς τὸ σύστημα. Καὶ
πὼς ἔρχονται; Μέσα ἀπὸ ἐκείνους τοὺς σύγχρονους μηχανισμοὺς ποὺ εἶναι τοῦ
συρμοῦ, καὶ αὐτοὶ οἱ μηχανισμοὶ λέγονται γνωστικισμὸς καὶ συμπεριφορισμός.
Ἐντοπίζουν τοὺς χαρακτῆρες οἱ ὁποῖοι εἶναι λίγο πιὸ δημιουργικοὶ ἢ ὅτι ἔχουν
κάποια διαφορὰ σὲ σχέση μὲ τὸν μέσο τρόπο σκέψης καὶ δράσης.
Διαγιγνώσκεται αὐτὴ
ἡ συμπεριφορὰ ὡς κάτι τὸ ὁποῖον παθολογικὰ ὀνομάζεται γνωστικὴ ἀσυμφωνία,
δηλαδὴ δὲν σκέφτεσαι ὅπως ὅλοι, ἄρα ἐνοχλεῖς λίγο μὲ τὴν πηγαία σου σκέψη, δὲν
συμπεριφέρεσαι ἀκριβῶς ὅπως ὅλοι καὶ νοιώθεις ἄσχημα καὶ ἐσὺ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο
γιατὶ κανεὶς δὲν σὲ ἀντιμετωπίζει ὡς φίλο, κανεὶς δὲν σὲ ἐμπιστεύεται ἂν εἶσαι
λίγο διαφορετικός, ἢ ἂς ποῦμε παράξενος. Κάτι σὰν ξένος καὶ διαφορετικὸς ἀπὸ
τοὺς ἄλλους.
Βεβαίως παράξενοι
εἶναι καὶ οἱ τρελοί καὶ φυσικὰ προκαλοῦν ἀνησυχία ἂν μείνουν στὰ πέριξ
ἐλεύθεροι. Παράξενος, ξένος, παράφρων, ἢ ἁπλῶς ὁ δημιουργικὸς ποὺ ἡ
προσωπικότητα σου δὲν ταιριάζει ἀκριβῶς μὲ τοὺς ἄλλους ποὺ τὸ σύστημα ὅμως σὲ
θέλει καὶ σὲ παρακινεῖ νὰ γίνεις σὰν ὅλους τοὺς ἄλλους. Ἀφοῦ νοιώθεις ἄσχημα,
ἂν εἶσαι λίγο διαφορετικὸς, καὶ δὲν μπορεῖς νὰ ἀλλάξεις λίγο τὶς ἰδέες σου ἢ νὰ
ἀλλάξεις τὴν συμπεριφορά σου, πρέπει νὰ προσαρμοστεῖς στὴν προδιαγεγραμμένη
μέθοδο, ὥστε νὰ γίνεσαι ἔμπιστος, νὰ δημιουργεῖς φιλίες, νὰ μὴν νοιώθεις
περίεργα, διαφορετικά, μόνος.
Στὴν πράξη ὁ
Γνωστικισμὸς καὶ ὁ Συμπεριφορισμός ἔχουν ἐξοβελίσει ἀκόμη καὶ τὴν ψυχανάλυση,
γιατὶ κάποιος ποὺ θέλει νὰ γνωρίσει τὸν ἑαυτόν του θεωρεῖται τρελός. Τί
σημαίνει νὰ γνωρίζω ἑαυτόν, νὰ προβαίνω σὲ διερεύνηση τοῦ ἑαυτοῦ μου;
Ὁ Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος (~ 544-484 π.Χ.) ἔλεγε: «ἐδιζησάμην
ἐμεωυτόν». 1118C «Εξέτασα τον εαυτόν μου».
Μὰ ἀστειευόμεθα ὅτι
ὑπάρχουν πράγματα ποὺ μπορεῖτε νὰ κάνετε σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο; Τί λέτε; Σᾶς ἐνδιαφέρει
νὰ ἐρευνήσετε τὸν ἑαυτόν σας; Μὰ θὰ περιέλθετε σὲ στεναχώρια καὶ κατόπιν θὰ
πέσετε σὲ κατάθλιψη. Ὁ κομφορμισμὸς τελικῶς εἶναι μιὰ κακὴ μηχανὴ γιατὶ εἶναι ἡ
βάση τοῦ φασισμοῦ. Ὁ φασισμὸς δὲν εἶναι μόνο ρόπαλα καὶ ρετσινόλαδο. Ὁ φασισμὸς
εἶναι ἕνας ἑνιαῖος τρόπος σκέψης μὲ συγκεκριμένες μορφές.
Κάτι παρόμοιο
συμβαίνει μὲ μεγάλη δεξιοτεχνία καὶ στὰ περισσότερα ΜΜΕ. Βρισκόμαστε σὲ ἕνα
πλαίσιο ὅπου δὲν ἀσχολούμαστε πλέον μὲ τὴν πραγματικότητα ἀλλὰ μὲ τὴν περιγραφὴ
τῆς πραγματικότητας. Λένε ψέματα; Μᾶλλον ὄχι. Τὰ ΜΜΕ λένε τὴν ἀλήθεια, ἔτσι
νομίζω, ἀκόμα καὶ ἂν μοῦ λένε τὸ ἕνα ἀντὶ τοῦ ἄλλου.
Λένε τὴν ἀλήθεια
ἀλλὰ ἀναδεικνύουν ἕνα πράγμα γιὰ τὸ ὁποῖο μιλᾶνε ὅλοι γιὰ πέντε ἕξι ἡμέρες καὶ
μετὰ φθάνει, πᾶμε σὲ ἄλλο θέμα.
Ποιὰ εἶναι αὐτὴ ἡ
ἐπικαιρότητα; Καὶ γιατὶ πρέπει σώνει καὶ καλὰ νὰ εἴμαστε καλὰ ἐνημερωμένοι γιὰ
ὁτιδήποτε στὸν κόσμο καὶ αυτοστιγμή;
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.9.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook