Αρχαιολογική έκπληξη από την
Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων με την ανακάλυψη ενός ναού του 4ου αιώνα π.Χ. στην (όχι στα) Φαλάσαρνα και τη βεβαιότητα για ύπαρξη και ναού της Αρτέμιδας στην ίδια
περιοχή!
Χθες το μεσημέρι δεκάδες
πολίτες της περιοχής ξεναγήθηκαν στο χώρο όπου τους τελευταίους δύο μήνες
γίνονταν η ανασκαφή από την υπεύθυνη αρχαιολόγο κα Ελπίδα Χατζηδάκη που δέχθηκε
πολλά συγχαρητήρια για το έργο της. Οι εργασίες έγιναν κάτω από δύσκολες
συνθήκες καθώς «χρειάστηκε να κατασκευάσουμε το μονοπάτι που οδηγεί στο χώρο
και να σκάβουμε με μεγάλες προφυλάξεις γιατί από πάνω είναι ο βράχος και
κινδυνεύαμε από πτώσεις πετρών. Θέλαμε να γίνει αυτή η ξενάγηση για την τοπική
κοινωνία που ζει σε αυτόν τον τόπο και θέλω να ξέρει για την ιστορία της
περιοχής, να συμβάλλει στο έργο αυτό και να το προστατεύσει. Πρέπει να είναι
υπερήφανοι για τις αρχαιότητες που βρήκαμε εδώ!» τόνισε η κ. Χατζηδάκη.
Όταν ξεκίνησε η ανασκαφή ο
χώρος όπου βρέθηκε ο ναός ήταν μπαζωμένος από βράχια, τα οποίας σπάστηκαν με
λοστούς! Δύο μεγάλοι βράχοι παρέμειναν και αν κριθεί πως θα πρέπει να
μετακινηθούν η κ. Χατζηδάκη σημείωσε πως θα ζητηθεί η βοήθεια του στρατού.
Οι αρχαιολόγοι Ελπίδα Χατζηδάκη και Μιχάλης Μηλιδάκης μίλησαν στους πολίτες για τα ευρήματα. Μικροί και μεγάλοι είδαν από κοντά πώς γίνεται η ανασκαφή….
Ο ναός που βρέθηκε ήταν
αφιερωμένος στη θεά Δήμητρα και υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα
π.Χ. την εποχή μετά το 330 π.Χ. (τα χρόνια μετά τον Μεγ. Αλέξανδρο).
«Ο ναός που βρήκαμε αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο για την τοποθεσία του. Συζήτησα με άλλους φίλους αρχαιολόγους που μου έλεγαν πως δεν υπάρχει άλλο ανάλογο μνημείο στην Κρήτη! Είναι ναός δωρικού ρυθμού, με δύο κίονες, κιονόκρανα, μετόπες, πύλη, αέτωμα. Το ύψος του ήταν 8 μ., το πλάτος 5 μ. και 5 μ. το βάθος. Το πάτωμα ήταν λιθόστρωτο και πάνω σε αυτό οι αρχαίοι άφηναν τις προσφορές τους στους θεούς. Ο συνάδελφος ο κ. Μηλιδάκης βρήκε 5 θήκες μέσα στις οποίες οι αρχαίοι είχαν αποθέσει τα ιερά τους ευρήματα. Αυτά ήταν κυρίως ειδώλια, υδρίσκες, λυχνάρια, όπλα σε ένα αγγείο μάλιστα βρήκαμε 30 υδρίσκες. Γιατί υδρίσκες; Γιατί η θεά Δήμητρα ήταν θεά όχι μόνο της γεωργίας αλλά και της δύναμης που έχει το νερό στη ζωή μας. Για αυτό και υπήρχαν υδρίσκες» είπε η αρχαιολόγος τονίζοντας πως πολλά ευρήματα ήταν αφιερωμένα στη θεά και σε ένα από αυτά αναφέρονταν οι λέξεις «ακεστόη δάματρη» η Ακεστόη αφιερώνει στη θεά Δήμητρα (Δάματρη η δωρική ονομασία της Δήμητρας).
Το επόμενο διάστημα με μεσολάβηση του βουλευτή κ. Β. Διγαλάκη η κ. Χατζηδάκη θα έχει συνάντηση με την Υπουργό Πολιτισμού κ. Μενδώνη στην οποία και θα υποβάλλει το αίτημα αναστήλωσης του ναού του 4ου αιώνα π.Χ. καθώς τα βασικά του τμήματα έχουν βρεθεί, έχουν αριθμηθεί και είναι έτοιμα να συναρμολογηθούν, ενώ για τα κομμάτια που λείπουν θα κοπεί πέτρα από το παλιό, ανενεργό λατομείο.
ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΚΙΣΣΑΜΟΥ
Στο χώρο βρέθηκαν πάνω από 500 ευρήματα τα οποία στόχος είναι να εκτεθούν στο “Αρχαιολογικό Μουσείο Κισσάμου”. Χαρακτηριστικά η κ. Χατζηδάκη δήλωσε πως άνθρωπος με μεγάλη οικονομική επιφάνεια (εφοπλιστής) δήλωσε την πρόθεση να χρηματοδοτήσει τις προθήκες όπου θα φιλοξενηθούν τα εκθέματα. Η αρχαιολόγος έδειξε και εικόνες με πολλά από τα εκθέματα, ενώ ερωτηθείσα για το αν υπήρχαν σημάδια σύλησης απάντησε πως υπήρχαν και παλαιότερα αλλά και πιο πρόσφατα και κατά καιρούς στις επισκέψεις της έβλεπε ευρήματα κρυμμένα στις σχισμές των βράχων τα οποία μάζευε.
ΠΡΙΝ ΤΟΝ 4ο ΑΙΩΝΑ
Δίνοντας περισσότερες
πληροφορίες για την ίδια περιοχή πριν τον 4ο αιώνα η κ. Χατζηδάκη σημείωσε ότι
στο σημείο της ανασκαφής υπήρχε σπήλαιο. «Μέσα στο σπήλαιο λατρευόταν η θεά.
Αυτό πρέπει να ήταν και πριν το 650 π.Χ. Δεν το ξέρω με ακρίβεια γιατί δεν
έχουμε σκάψει ακόμα τα κατώτερα στρώματα. Κάποια στιγμή η σπηλιά έπεσε. Τον 6ο
αιώνα έκτισαν ένα ναό από τον οποίο βρήκαμε μια πέτρα, τίποτα άλλο! Γκρεμίζεται
ο ναός αυτός από σεισμό, ξανακτίζεται άλλος ναός, ξαναγκρεμίζεται τον 5ο αιώνα
και αυτός και έχουμε τον 4ο αιώνα τον ναό που βρήκαμε τώρα» σημείωσε η
αρχαιολόγος.
Η ίδια ευχαρίστησε όλους τους συνεργάτες της, το εργατικό και το τεχνικό προσωπικό, τους αρχαιολόγους Μιχάλη Μηλιδάκη, Κούλα Μπορμπουδάκη, Γιώργο Αποστολάκη. Επίσης τους Έλενα Κατσουλάκη, Κατερίνα Νικολακάκη, Δημήτρης Χισάνι, Γιάννη Χαραλαμπάκη , τον καθ. Αρχιτεκτονικής κ. Θανάση Νακάση και τον κ. Mike Benton, τον μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιο, το Υπ. Πολιτισμού και την κ. Μενδώνη την κ. Παπαδοπούλου από την Εφορία Αρχαιοτήτων Χανίων και τον κ. Παντελή Κατάκη για τη μεγάλη προσωπική του βοήθεια. Τον παρών χθες έδωσαν δεκάδες κάτοικοι της περιοχής, εκπαιδευτικοί, φίλοι των αρχαιοτήτων, ο επίσκοπος κ. Αμφιλόχιος, ο βουλευτής κ. Β. Διγαλάκης, ο δήμαρχος Κισσάμου κ. Γ. Μυλωνάκης που τόνισε την πρόθεση του Δήμου να συμβάλλει με όποιον τρόπο μπορεί στην ανάδειξη των αρχαιοτήτων, ο αντιδήμαρχος κ. Γ. Χαχλάκης κ.ά.
Πού βρίσκεται ο ναός της Αρτέμιδας;
Ένας από τους δύο λόφους που
είναι πιθανόν να βρίσκεται ο ναός της θεάς Αρτέμιδας.
Η αρχαιολογική έρευνα
ξεκίνησε για τον εντοπισμό ναού της Αρτέμιδας ωστόσο αυτός που βρέθηκε ήταν της
θεάς Δήμητρας. Η κα Χατζηδάκη εξηγεί: «Οι αρχαίοι γεωγράφοι έγραφαν ότι στο σημείο
αυτό βρίσκεται ο ναός της Αρτέμιδος. Ήταν της Δήμητρας, αλλά ο ναός της
Αρτέμιδας πρέπει να βρίσκεται σε έναν από τους δύο διπλανούς βράχους».
Η κ. Χατζηδάκη σημείωσε πως
σε ένα από του δύο υπάρχει κτήριο καλοδιατηρημένο όμως η πρόσβαση είναι πάρα πολύ
δύσκολο καθώς ο αρχαίος δρόμος έχει καταστραφεί. Ωστόσο θα μπορούσε να γίνει
και εκεί αρχαιολογική ανασκαφή, όπως επίσης και στο διπλανό λόφο - βράχο,
ωστόσο θα πρέπει να υπάρξει η ανάλογη οικονομική στήριξη. Στην ίδια περιοχή
βρίσκεται και το θέατρο της Φαλάσαρνας για την ακριβή χωροθέτηση του οποίου η
κ. Χατζηδάκη δήλωσε τη σιγουριά της.
ΠΗΓΗ: Γ. Κώνστας «Αρχαιολογικοί
θησαυροί στα Φαλάσαρνα», εφημ. Χανιώτικα Νέα, 24.10.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
25.10.2022.
Αποτελέσματα της αρχαιολογικής έρευνας
στην Ακρόπολη της Φαλάσαρνας
Ευρήματα κυρίως των αρχαϊκών
χρόνων έφερε στο φως η ανασκαφή του κεντρικού χώρου του αρχαίου ναού της
Δήμητρας στην ακρόπολη της Φαλάσαρνας. Ο ναός βρισκόταν πάνω σε βραχώδη λοφίσκο
στο διάσελο δύο ψηλών βουνοκορφών σε φυσικό σπήλαιο με άφθονο νερό, που όμως
κάποτε κατέρρευσε. Μετά την καταστροφή του σπηλαίου ολόκληρος ο βραχώδης
λοφίσκος λειτουργούσε ως υπαίθριος ιερός χώρος λατρείας χθόνιας θεότητας, που
σχετιζόταν με τη γη, το νερό, την γονιμότητα και εν γένει τη δύναμη του νερού
ως πηγή ζωής. Αυτό συμπεραίνεται από τα εκατοντάδες πήλινα ειδώλια γυναικείων
μορφών, ένθρονων θεοτήτων, κεφαλών με πόλο που ομοιάζουν με την θεά Δήμητρα,
μικρογραφικών υδριών και υδριαφόρων γυναικών, όλα χαρακτηριστικά ευρήματα στα
ιερά της πανάρχαιας θεάς Δήμητρας.
Το αρχιτεκτονικό οικοδόμημα
του ναού που σώζεται σήμερα, επαναχτίστηκε με λίθους σε δεύτερη χρήση στα τέλη
4ου/αρχές 3ου αι. π.Χ. πάνω στον ίδιο βράχο, όπου προϋπήρχε το σπήλαιο και η
πρωιμότερη λατρεία. Το τέμενος ορίζεται από περίβολο που διασώζεται στο
μεγαλύτερο μέρος του, εκτός από ένα τμήμα που φαίνεται να έχει καταστραφεί από
ένα τεράστιο ογκόλιθο.
Μία μνημειώδης κλίμακα
οδηγούσε σε δύο μονόχωρα κτήρια με κοινό ενδιάμεσο τοίχο, και κοινό
αναλημματικό τοίχο στη βόρεια πλευρά. Το ανατολικό κτήριο ήταν το κυρίως ναϊκό
οικοδόμημα , ενώ το δυτικό χρησίμευε πιθανά ως βοηθητικό πρόκτισμα. Μία θύρα
στο ανατολικό μέρος του αδύτου οδηγούσε σε υπαίθριο χώρο, όπου ετελούντο οι
θυσίες.
Το άδυτο του ναού είχε
πλακόστρωτο δάπεδο, όπως και τα υπόλοιπα δάπεδα του ναού. Πάνω στο δάπεδο
υπήρχαν πέντε θήκες απόθεσης προσφορών, στο εσωτερικό των οποίων αποκαλύφθηκαν
αγγεία καλής ποιότητας με κομψά σχήματα, ορισμένα τελετουργικού χαρακτήρα, ένα
εκ των οποίων ήταν ενεπίγραφο με χαραγμένο στη δωρική διάλεκτο το όνομα της
θεάς στην οποία ήταν αφιερωμένος ο ναός: ΑΚΕΣΤΩΙ ΔΑΜΑΤΡΙ, η Ακεστώ αφιερώνει
στη θεά Δήμητρα.
Οι βραχώδεις περιοχές και οι
αρχαίες αποθέσεις σε λάκκους που ανασκάφτηκαν, αποκάλυψαν ευρήματα κυρίως των
αρχαϊκών χρόνων. Η δαιδαλική τέχνη φαίνεται να κυριαρχεί στην πρώιμη αρχαϊκή
περίοδο (650 π.Χ.) με την μορφή γυμνών γυναικείων μορφών με δαιδαλική κόμμωση
και υψηλό πόλο. Από τα ευρήματα του 6ου αι. π.Χ. ξεχωρίζουν αντικείμενα από
αιγυπτιακό και φοινικικό γυαλί, πήλινα περίαπτα πουλιών και ζώων, αιχμές βελών
και δοράτων, μικρογραφικά αγγεία, ένθρονες γυναικείες μορφές, καθώς και ένα
γυναικείο ειδώλιο που κρατά παπαρούνα και ρόδι. Όσον αφορά στα ευρήματα του 4ου
και 3ου αι. π. Χ. ξεχωρίζουν οι υδρίσκες, μία ραμφόστομη τελετουργική πρόχους
με ερυθρόμορφη παράσταση ιπτάμενου έρωτα, σιδερένιες αιχμές και αλαβάστρινα
αγγεία.
Οι γεωφυσικές διασκοπήσεις
πραγματοποιήθηκαν από τους καθηγητές Γ. Τσόκα και Γ. Βαλλιανάτο με ομάδες του
Μεσογειακού Πανεπιστημίου Κρήτης. Οι τομογραφίες απεικόνισαν στο υπέδαφος
αρχιτεκτονικά λείψανα και το σχήμα τους στο κάτω μέρος φάνηκε να είναι
ημικυκλικό. Εν τούτοις στο ανώτερο τμήμα η εικόνα δεν έδειξε με σαφήνεια την
ημικυκλική διάταξη για την αναγνώριση των ερειπίων ως ανήκοντα σε πάλαι ποτέ
δημόσιο κτήριο, π.χ. θέατρο ή βουλευτήριο. Μόνο οι ανασκαφές θα συμπληρώσουν
την εικόνα που έδωσε η γεωφυσική διασκόπηση και θα οδηγήσουν στην πλήρη
ερμηνεία της.
Η ανασκαφή έγινε με την
εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και υπό τη διεύθυνση της Δρ.
Ελπίδας Χατζηδάκη, με την υποστήριξη της Διευθύντριας της Εφορείας Χανίων Δρ.
Ε. Παπαδοπούλου, ενώ συμμετείχε ο αρχαιολόγος της Εφορείας Δρ. Μιχάλης
Μιλιδάκης και ο αρχιτεχνίτης Κ. Μουντάκης. Ελαβαν μέρος επίσης οι αρχαιολόγοι
Δρ. Μάικλ Μπέντον, Κ. Μπορμπουδάκη, Π. Ζερβουδάκης, και Γ. Αποστολάκης και οι
αρχιτέκτονες Θ. Νακάσης και Ν. Μιχαηλίδης. Στη συντήρηση εργάστηκαν οι Ε.
Κατσουλάκη, και Κ. Νικολακάκη. Ως εργατοτεχνίτες ήταν οι Σ. Χισένι, Η.
Κουνελάκης, Μ. Μαρκάκης, Ε. Σελίμι, Χ. Μούσα, Γ. Χαραλαμπάκης και Ε. Παρτάλι.
Το έργο πραγματοποιήθηκε με τις ευγενικές χορηγίες του ιδρύματος ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ
(Θανάσης και Μαρίνα Μαρτίνου), του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (Γενική
Γραμματεία Αιγαίου) με προσωπικό ενδιαφέρον του Υπουργού κ. Ι. Πλακιωτάκη και
του Συλλόγου Φίλων Αρχαίας Φαλάσαρνας.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, 11.11.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook