ΕΛΕΟΣ!!! Έκτισαν χριστιανικό προσκυνητάρι πάνω στο αρχαίο ιερό του Διονύσου, στην Δράμα! - του Γ. Λεκάκη

ΕΛΕΟΣ!!!

Έκτισαν χριστιανικό προσκυνητάρι

μέσα σε αρχαίο ιερό του Διονύσου,

στην Δράμα!

Του Γιώργου Λεκάκη

Στην Μικρή Τούμπα Καλής Βρύσης Δράμας (2,5 χλμ. ΒΑ. από το χωριό) ανακαλύφθηκε αρχαίο μνημειώδες κτήριο, του 4^ου αι. π.Χ., πιθανότατα ιερόν του θεού Διονύσου.

Σήμερα είναι προστατευμένο (;) και περιφραγμένο και δεν μπορεί κανείς να εισέλθει σε αυτό… πλην των συγχρόνων βανδάλων, οι οποίοι όχι μόνον εισέβαλαν, αλλά έκτισαν και εντός αυτού, και πάνω στα αρχαία κατάλοιπα, ένα… χριστιανικό προσκυνητάρι – εικονοστάσι… Άρα γε εν γνώσει της τοπικής Εφορείας Αρχαιολογίας;

Τα σχόλια δικά σας…

Το νεοκτισθέν προσκυνητάρι - εικονοστάσι, στα αριστερά...

Μοναδικό δείγμα μνημειακού οικοδομήματος,

ίσως διονυσιακής λατρείας 

Της Βασιλικής Πουλιούδη 

Στην εύφορη κοιλάδα του Αγγίτη ανάμεσα στο Μενοίκιο και το Φαλακρό σε τεχνητό γήλοφο αποκαλύφθηκε το σημαντικό αυτό πυργόσχημο κτίριο του τέλους του 4ου π.Χ. αιώνα διαστάσεων 43 Χ 16 μ.

Η πρώτη δοκιμαστική ανασκαφή στο χώρο πραγματοποιήθηκε από αρχαιολόγους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής κατά τη διετία 1921-1922. Η συστηματική ανασκαφή του κτιρίου πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1991 και 1994 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας.

Πρόκειται για μνημειακό διώροφο κτίσμα με λιθόκτιστους τοίχους στο ισόγειο και με πλινθόκτιστο όροφο. Το κτίριο με την εντυπωσιακή του τοιχοδομία είναι μοναδικό δείγμα μνημειακού οικοδομήματος του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ. στην περιοχή της Δράμας.

Η είσοδος βρίσκεται στη βόρεια πλευρά. Στο ισόγειο διαμορφώνεται επιμήκης ορθογώνιος χώρος κατά μήκος της νότιας πλευράς και δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους πτέρυγες δωματίων κατά μήκος της βόρειας πλευράς.

Το κτίριο καταστράφηκε από ισχυρή πυρκαγιά που μπορεί να αποδοθεί σε επιδρομή των Γαλατών μετά την ήττα τους στη μάχη της Λυσιμάχειας το 277 π.Χ. από τον Αντίγονο Γονατά. Ωστόσο, πίθοι, μικρότερα αγγεία και ειδώλια που βρέθηκαν στους χώρους του μαρτυρούν ότι πριν από την πυρκαγιά είχε προηγηθεί καταστροφή και λεηλασία του κτίσματος. Τα νομίσματα χρονολογούν την καταστροφή του στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.

Ο χαρακτήρας του κτιρίου δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί. Ένα πήλινο σφράγισμα με παράσταση Διονύσου, είναι ίσως ένδειξη παρουσίας δημόσιου αρχείου σε κάποιον από τους χώρους του. Η ανεύρεση ενός κανθάρου με φαλλόσχημη προχοή στο δυτικό δωμάτιο της ανατολικής πτέρυγας, ίσως υποδεικνύει την τέλεση διονυσιακής λατρείας στο δωμάτιο αυτό, στο κέντρο του οποίου εντοπίστηκε «εστία-εσχάρα». Η έλλειψη όμως επιγραφών και αναθημάτων σε συνδυασμό με την πυργόσχημη μορφή του οικοδομήματος τοποθετεί τη σύνδεσή του με τον Διόνυσο σε επίπεδο ιδιωτικής λατρείας.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας (κρατήθηκε η ανορθογραφία του υπ. Πολιτισμού), Τ.Κ. 66200, Καλή Βρύση, Δράμα (Νομός Δράμας), τηλέφωνο: 2521 031365, φαξ: 2521 031365, email: efadra@culture.gr

Σήμερα το παραπάνω αρχαίο κτήριο, είναι γνωστό ως ιερόν του Διονύσου. Επιβίωση της λατρείας του Διονύσου, τα «Μπαμπούγερα» (οι αρχαίοι σάτυροι, ακόλουθοι του θεού), αρχαίο μακεδονικό έθιμο με διονυσιακές ρίζες (*) - γίνεται και αλλαχού στην Μακεδονία - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Τάματα και αναθήματα"). Γιορτάζονται επί τριήμερο (6,7 και 8 Ιανουαρίου). Οι άνδρες μεταμφιεσμένοι ζωόμορφα, ζωσμένοι με βαρειά κουδούνια, με σακκίδιο στάχτης, κτυπούν τον κόσμο «για να ξορκίσουν το κακό». Το προσωπείο που φορούν γίνεται από δέρματα ζώων, έχει την μορφή τράγου, που συμβολίζει την δύναμη για ζωή. Τα κουδούνια που ζώνονται στην μέση, βγάζουν έναν οξύ ήχο για να ξυπνήσουν την φύση.

Στην ευρύτερη περιοχή έχουν ανακαλυφθεί αρχαιότητες που χρονολογούνται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

Στην Μεγάλη Τούμπα της Καλής Βρύσης εντοπίστηκε οικισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου (1500 - 700 π.Χ.). Βρέθηκαν αγγεία, λίθινα εργαλεία, δύο ακτέριστες ταφές, υστερορωμαϊκών χρόνων και λατινική επιγραφή με το όνομα της κώμης VICANI CI.

Και επιγραφές ρωμαϊκών χρόνων. Και χάλκινα βυζαντινά νομίσματα (324 – 1057 μ.Χ.).

Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 στο χωριό (τότε Γκόρνιτσα) λειτουργούσε ελληνικό σχολείο με 80 μαθητές.

Το 1905 ήταν ένας αποκλειστικά χριστιανικός οικισμός με 120 σπίτια[1]. Την ίδια χρονιά, οι Βούλγαροι κομιτατζήδες εσκότωσαν τον πρόεδρο του χωριού, Δημήτριο Μάρτζιο και το 1906 τον μακεδονομάχο ιερέα Ιωάννη Παπαεμμανουήλ ή Παπαοικονόμου. Αρκετοί κάτοικοι της Γκόρνιτσας, όπως οι Ιωάννης Μάρτζιος (**), Βασίλειος Κάλλιας, η οικογένεια Λιόκα, κ.ά., που έδρασαν ως αντάρτες και στις Επιτροπές Αμύνης, κατά τον Μακεδονικό Αγώνα (Ιωάννης Νόκας, πρόεδρος, Άγγελος Παπαεμμανουήλ, γραμματέας και Βασίλειος Καλλίας, ταμίας).

Το χωριό Καλη Βρύση στις υπώρειες του Μενοίκιου Όρους, ανήκει στον Δήμο Προσοτσάνης, νομού Δράμας Ανατολικής Μακεδονίας.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». 

- Σύντομο ιστορικό Καλής Βρύσης», ΚΕΠΑΑΜ.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

---

[1] Έλληνας σχολικός επιθεωρητής Γ. Χατζηκυριακού.

(*) Τα γράφω επειδή τα έζησα: Την ημέρα των φώτων στο χωριό Καλή Βρύση γίνονται γιορτές που έστω και καλυμμένα είναι αφιερωμένες στον Διόνυσο. Νεαροί ντύνονται σαν ΣΑΤΥΡΟΙ με προβιές και κουδούνια και με ένα σακουλάκι στάχτη σταχτώνουν τις γυναίκες στους δρόμους του χωριού. Το πρωί πήγαιναν όλοι στον αρχαίο ναό του Διόνυσου με συνοδεία οργάνων (νταγερέδες) και ανάγκαζαν και τον παππά του χωριού να προπορεύεται. Κάποτε ο παππάς διαμαρτυρήθηκε: «Ρε σεις τους είπε εσείς τα έθιμα σας, αλλά εμένα θα με αφορίσει ο δεσπότης». Τότε κι αυτοί έχτισαν ένα παρεκκλήσι εκεί στον αρχαίο ναό και έγραψαν «ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ». «Έλα τώρα παππά έχεις δικαιολογία προχώρα λοιπόν μπροστά, και λέγε τις ψαλμωδίες σου κι εμείς το τραγούδι μας». Το τραγούδι που ακουγόταν σε όλην την διαδρομή από το χωριό μέχρι τον ναό άρχιζε ως εξής: «ΕΥΛΟΓΑ ΜΑΣ ΒΑΚΧΕ ΘΕΕ ΠΑΤΕΡΑ ΜΑΣ...». Μπροστά ο παππάς και πίσω ο χωρικοί με τα όργανα και το τσίπουρο να ρέει άφθονο. Εκεί κοντά στον ναό κατά την χάραξη του αγροτικού δρόμου βρέθηκαν τάφοι, πήλινα αγγεία και κούκλες. Επίσης σε μια εξερεύνηση στην ρεματιά βρήκα πανάρχαια κλήματα με μαύρο σταφύλι. Υπ’ όψιν ότι εκεί όλη η πλαγιά ήταν αρχαίοι αμπελώνες. Η αγροτική πολιτική ανάγκασε τους χωρικούς να καταστρέψουν τα αμπέλια και να βάλουν καπνά, κάτι που τους έστειλε μετά μετανάστες στην Γερμανία. Σήμερα η περιοχή ξαναέγινε ένας τεράστιος αμπελώνας από τους Λαζαρίδη, Γεροβασιλείου, Κυριακίδη - Παπαδόπουλο. Όλοι τους άξιοι οινοπαραγωγοί που αποκατέστησαν το φυσικό περιβάλλον. Στον ναό βρέθηκε επίσης ένα περίεργο ποτήρι ολόχρυσο. Ήταν ένας φαλλός μα τους δύο όρχεις με μικρό άνοιγμα επάνω και έπιναν το κρασί από τον φαλλό. Το εύρημα είχε μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό μουσείο της Καβάλας γιατί τότε η Δράμα δεν είχε. - ΠΗΓΗ: καθηγητής ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ.

(**) Μακεδονομάχος που πολέμησε στο αντάρτικο σώμα του Καπετάν Δούκα (Γαϊτατζή Ζέρβα) στο Μενοίκιον όρος.

χριστιανικο προσκυνηταρι αρχαιο ιερο του Διονυσου, Δραμα Μικρη Τουμπα Καλης Βρυσης μνημειωδες κτηριο, 4ος αιωνας πΧ ιερον θεος Διονυσος, νομος Δραμας, χριστιανοι μοναδικο μνημειακο οικοδομημα διονυσιακη λατρεια Πουλιουδη ευφορη κοιλαδα ποταμος Αγγιτης Μενοικιο Φαλακρο ορος τεχνητος γηλοφος πυργοσχημο κτιριο δοκιμαστικη ανασκαφη αρχαιολογος Γαλλικη Αρχαιολογικη Σχολη 1921 1922 συστηματικη ανασκαφες 1991 1994 Εφορεια Αρχαιοτητων Καβαλας διωροφο λιθοκτιστος τοιχος ισογειο πλινθοκτιστος οροφος τοιχοδομια αρχιτεκτονικη επιμηκης ορθογωνιος χωρος πτερυγες δωματιων δωματιο δωματια πυρκαια πυρκαγια φωτια επιδρομη Γαλατες ηττα μαχη της Λυσιμαχειας Λυσιμαχεια 277 Αντιγονος Γονατας πιθος αγγειο ειδωλιο καταστροφη λεηλασια νομισματα 3ος πηλινο σφραγισμα σφραγιδα παρασταση πηλος δημοσιο αρχειο κανθαρος φαλλος φαλλοσχημη προχοη εστια εσχαρα επιγραφη αναθημα πυργοσχημη οικοδομημα ιδιωτικη λατρεια επιβιωση Μπαμπουγερα αρχαιος σατυρος, ακολουθος αρχαιο μακεδονικο εθιμο διονυσιακα 6, 7 και 8 Ιανουαριου Ιανουαριος ανδρες μεταμφιεση ζωομορφο, ζωσμενος κουδουνι, σακκιδιο σταχτη κτυπημα ξορκι κακο αποτροπαικο κακα προσωπειο δερμα ζωο τραγος, συμβολο δυναμη ζωη κουδουνια οξυς ηχος ξυπνημα φυση αρχαιοτητες υστερη Εποχη του Χαλκου, Μεγαλη Τυμβος οικισμος Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου 1500 - 700 3.500 2.700 χρονια πριν αγγεια λιθινο εργαλειο ακτεριστη ταφη υστερορωμαικα κτερισμα κτερισματα λατινικη επιγραφες ονομα κωμη Βικανι VICANI CI ρωμαικα χαλκινο βυζαντινο νομισμα 324 – 1057 μΧ 1890 Γκορνιτσα ελληνικο σχολειο μαθητης 1905 χριστιανικος σπιτι Βουλγαροι κομιτατζηδες βουλγαρια προεδρος Μαρτζιος 1906 μακεδονομαχο ιερεας ιερευς Παπαεμμανουηλ ή Παπαοικονομου μακεδονομαχοι Καλλιας, οικογενεια Λιοκα, Λιοκας ανταρτης Μενοικιον δημος Προσοτσανης, Προσοτσανη Ανατολικη Μακεδονια ελληνας σχολικος επιθεωρητης Χατζηκυριακου ανταρτες ανταρτικο Επιτροπη Αμυνης, Αμυνας Μακεδονικος Αγωνας αγων Νοκας σωμα Καπεταν Δουκας Γαιτατζης Ζερβας Γκαιτατζης φωτων φωτα γιορτες νεαρος ΣΑΤΥΡΟΙ προβια κουδουνι σακουλακι σακκουλακι σταχτωμα γυναικες γυναικα μουσικη οργανα νταγερες νταερες νταγιερες παππα παπας αφορισμος δεσποτης παρεκκλησι ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ψαλμωδια τραγουδι ΕΥΛΟΓΙΑ ΒΑΚΧΟΧ ΘΕΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ χωρικος τσιπουρο ταφοι, ταφος πηλινο αγγειο πηλος κουκλα πλαγγονα αρχαιο κλημα μαυρο σταφυλι αρχαιος αμπελωνας αγροτικη πολιτικη αμπελια καπνα, καπνος μεταναστης Γερμανια αμπελι Λαζαριδης, Γεροβασιλειου, Κυριακιδης Παπαδοπουλος οινοπαραγωγος απακατασταση φυσικο περιβαλλον περιεργο χρυσο ποτηρι ολοχρυσο φαλλος ορχεις κρασι κρασοποτηρο ευρημα Αρχαιολογικο μουσειο Καβαλας καβαλα οινοπαραγωγοι οινοπαραγωγη

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ