Του Γιώργου Λεκάκη
Η Γαλλούρα[1] ανήκει στην επαρχία Ολβία-Τέμπιο (Provincia di Olbia-Tempio), της ΒΑ. Σαρδηνίας, με έδρες την Ολβία[2] και το Τέμπιο (της Παυσανίας[3] - Tempio Pausania)[4]. Κοντά και η Αρσακηνή[5], με τα ερείπια του, ίσως αρχαιότερου μεγαλιθικού μνημείου, στην Σαρδηνία, στο Li Muri / Μουρι, με φημισμένη νεκρόπολι - «πρωτομεγαλιθισμός» - βλ. Jean Guilaine.
Η πρώτη ανθρώπινη παρουσία
την περιοχή έγινε πριν 700.000 χρόνια. Οι πρώτοι ανθρώπινοι οικισμοί στην
Gallura χρονολογούνται περίπου πριν από 30.000 χρόνια, στην Λίθινη Εποχή. Αρχαίοι
Έλληνες κ.ά. αποίκισαν την Gallura, λόγω των πολυάριθμων φυσικών της πόρων. Ο
πολιτισμός της μεσαίας ύστερης νεολιθικής επιβίωσε σχεδόν αποκλειστικά σε αυτήν
την περιοχή της Σαρδηνίας.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΣΑΡΔΗΝΙΑ, ΕΔΩ.
Αρχαία νεολιθική κεραμική και
μεγάλη ποσότητα αγγείων και οψιδιανού (*) από το όρος Αρχή / Arci ευρέθη στο
Aglientu στην περιοχή Lu Littaroni και στο Cala Corsara στο νησί Σπάργη / Spargi.
Άρα η Gallura ήταν υποχρεωτικό πέρασμα για τον «μαύρο και λευκό χρυσό» στην
αρχαιότητα. Στην Χαλκολιθική εποχή υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για τον πολιτισμό της,
στο Monte Claro, το Abealzu-Filigosa και των κωδωνόσχημων αγγείων - γενικά
διαδεδομένων στο νησί -
«Στο τέλος της Μέσης Νεολιθικής εξαπλώνεται ο πολιτισμός της Archachena, ο οποίος χαρακτηρίζεται από λίθινες κιβωτιόσχημες ταφικές κατασκευές, οι οποίες περιβάλλονται από κάθετα τοποθετημένες πέτρες σε κυκλική διάταξη, όπως στη Li Muri (Cicilloni 2012, σελ. 122). [...] Οι θαλαμοειδείς τάφοι της Gallura (Coddu Vecchiu και Li Lolghi στην Arzachena, Monte des Ape στην Olbia), που κατασκευάστηκαν στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (φάση Corona Moltana), και αργότερα, κατά τη νουραγκική Μέση Εποχή του Χαλκού, ενσωματώθηκαν στους μεγαλιθικούς «τάφους των γιγάντων» με την προσθήκη μιας κεντρικής στήλης και μιας εξέδρας από ορθοστάτες, πιθανόν αποτέλεσμα μιας φυσικής εξέλιξης αυτών των τάφων». (**)
Η ιστορική περίοδος που
ξεκινά από το 1700 π.Χ. είναι γνωστή στην Σαρδηνία ως Νουραγική Εποχή. Νουράγες
λέγονται τα μεγαλύτερα μεγαλιθικά οικοδομήματα που έχουν βρεθεί ποτέ στην
Ευρώπη, τα οποία ακόμη και σήμερα αντιπροσωπεύουν ένα μυστήριο σύμβολο για την
Σαρδηνία.
Οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την
Ολβία μόλις το 238 π.Χ.
Κεφαλή ταύρου, μήτρα ή ανδρικό αιδοίο; |
Στην Αγία Τερέζα / Santa Teresa di Gallura στο Lungoni (**), υπάρχουν δύο απίστευτες τοποθεσίες, ένα nuraghe και
ένας τάφος «των γιγάντων», όπως συνηθίζουν να τους λένε εδώ.
Το μνημείο χτίστηκε λίγο υψηλότερα
από τον διάδρομο, πίσω από έκρηξη πράσινου με τους πλούσιους σε γρανίτη λόφους,
που λάμπουν στον ήλιο. Ο τάφος είναι πραγματικά εξαιρετικός. Τρεις διαφορετικοί
τύποι πέτρας χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του: Ασβεστόλιθος, γρανίτης και
ψαμμίτης, κάτι που τον χαρακτηρίζει.
Ο αρχαίος τάφος των γιγάντων, στο νουραγκικό συγκρότημα του Lu Brandali, στην Santa Teresa di Gallura, Sassari, 14ος-10ος αι. π.Χ. |
- με κεφαλή μινωικού ταύρου - ίσως
γι’ αυτό ο τύπος του να λέγεται torreane = ταυρικός. Απαντάται και στην Κορσική
–
- κατ’ άλλους με μήτρα. Έτσι
εκτός από σπήλαια-μήτρες (που συναντάμε και στην κυρίως Ελλάδα – σε Θράκη,
Κρήτη, Κέρκυρα), βλέπουμε να υπάρχουν και μητρόσχημοι τάφοι! (****)
- κατ’ άλλους με ανδρικό αιδοίο.
Ή μήπως η κεφαλή του ταύρου σχετίζεται ή ταυτίζεται με την μήτρα και το ανδρικό αιδοίον; Όλα εκφράζουν και δύναμη και γονιμότητα;
ΠΗΓΗ: Sardegna Cultura - Gruppo Archaic Sardinia. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.11.2022.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Puglisi S. «Villaggi sotto roccia e sepolcri megalitici della Gallura», στο «Bullettino di Paletnologia italiana», 60-61, n.s. V-VI, 1941- 1942, σελ. 123-141.-
- Rubens F. - D’Oriano G. «Olbia greca: il contesto di via Cavour».
- Gallura Oggi.it.
- (**) «Σαρδηνία – μεγαλιθικό νησί», επιμ. Federica Doria, Stefano Giuliani, Elisabetta Grassi,
Manuela Puddu και Maria Letizia Pulcini, εκδ. Skira, έκθεση
στο Αρχ. Μ Θεσσαλονίκης, 2022.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Baddula, Gaddura, Gaddhura, Caddura [σχετικό
τοπωνύμιο τα Γάδειρα] > Gallura. Ρίζα γαλ > Γαλάτες > gal / kal, Κέλτες
> Γαλλία, Γάλλοι < gallo = γαλοπούλα, κόκορας, κλπ.
[3] Το όνομα «Παυσανία» προσετέθη τον 19ο αιώνα για να
υποδηλώσει την Φαυσανία / Phausania, την πρώτη επισκοπή στην Γαλλούρα.
[4] Τέμπιο < ρ. τέμνω, κόβω > Τέμπη Θεσσαλίας, tempo, κλπ.
Η τυπική αρχιτεκτονική του Τεμπίου, από γρανίτη παρουσιάζει
πολλές ομοιότητες με τις πόλεις της Νότιας Κορσικής. Εδώ υπάρχουν τα νουραγικά Nuragic
/ Nuraghe / Naracu Maiori (μεικτού τύπου διαδρόμου-θόλου), και Polcu (thòlos -
θόλος), από το 1800 π.Χ. που έδωσαν το όνομα στην περιοχή "lu Naracu".
Ευρέθησαν εργαλεία από πυριτόλιθο και οψιδιανό (που χρονολογούνται από την
Νεολιθική και την Ενεολιθική), κεραμικά δοχεία (πιθανής ποιμενικής χρήσης) στις
πλαγιές του όρους Λιμπάρα / Limbara (1,362 μ.), του πολιτισμού «Abealzu-Filigosa».
Το υπόγειο χωριό Monte Lu Finocchiu, οι τάφοι του όρους του Δία / Monte di Deu και Izzana (με «διαδρομο»,
ως επί το πλείστον τυπικοί της Gallura). Ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην νυν
Piazza Gallura αποκάλυψαν τα ερείπια ενός νουραγικού χωριού.
[5] Αρζακηνή, Arzachena.
(*) Μαρτυρά σχέσεις Σαρδηνίας - Κορσικής - Νότιας Γαλλίας και την Καταλανία Ιβηρικής.
(***) Lungone, αρχαία Τίβουλα, Tibulati, Tibulates, Tibulatii – οι κάτοικοι
Τιβουλάτιοι – βλ. Κλ. Πτολ. iii.3.6.
(****) Αυτό το «πεταλοειδές» μνημειακό κτήριο, είναι όμοιο με το μνημείο των Υπερβορείων Παρθένων, δύο κτήρια της Ολυμπίας, ένα στο Λευκαντί Ευβοίας, των οποίων ο καθηγητής κ. Ξεν. Μουσάς, έχει μελετησει τον αστρονομικό προσανατολισμό.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook