Περιγραφή της αρχαίας Όχρας ή Χωριστής - μετέπειτα Τσατάλτζας Δράμας, του 1910...

Του Γιώργου Λεκάκη

Στην θέση της υπήρχε "Δήμος" προ ρωμαϊκής εποχής.[1] Σώζεται επιγραφή σε αρχαίο ανάγλυφο Θράκα ιππέα, στον περίβολο του ΙΝ των Εισοδίων της Θεοτόκου, με το πιθανό όνομα Όχρα (*).

Από τον 12^ο αιώνα αναφέρεται πλέον ως Χωριστή[2], πιθανόν από τον χείμαρρο, που την «χώριζε», σε δύο άνισα μέρη - κατά παράδοσιν για τον ίδιο λόγο ελέγετο Χωριστιανή.

Όταν την κατέλαβαν οι Τούρκοι (1383) την μετονόμασαν σε Τσατάλτζα.[3]

Το 1878 στην Τσατάλτζα ζούσαν 2.100 Έλληνες.

Το 1900 ζούσαν στο χωριό 1.750 Έλληνες χριστιανοί και 300 Τούρκοι.[4]

Το 1905 ο χριστιανικός πληθυσμός της Τσατάλτζας αποτελούνταν από 1.800 Έλληνες. Λειτουργούσε ένα γυμνάσιο και ένα δημοτικό ελληνικό σχολείο, με τρεις δασκάλους και 180 μαθητές!

Από την Χωριστή κατάγονταν ο μακεδονομάχος Γεώργιος Δόδου.

Ο ΙΝ των Εισοδίων της Θεοτόκου χτίστηκε το 1906. Ελειτούργησε για πρώτη φορά του 1907, μέριμνη του Μητροπολίτη Δράμας, Χρυσοστόμου. Τρίκλιτη βασιλική, σε σχέδια του Αυστριακού αρχιτέκτονα Konrad Jacob Joseph von Vilas. Τέμπλο έργο τέχνης του 1842 - 1844. Με εικόνες από τον 18^ο αιώνα και έργα του Έλληνα ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη.

Από το 1915 εγκαθίστανται Έλληνες πρόσφυγες από το Ορτάκιοϊ της Βόρειας Θράκης. Ακολουθούν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο (φτιάχνουν νέους οικισμούς - Θρακιώτικα και Λαζαίικα αντίστοιχα - πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, την Καππαδοκία…

Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1916 – 1918) κατελήφθη από βουλγαρικά στρατεύματα. Οι εντόπιοι άνδρες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Βουλγαρία. Από κακοποίηση, πείνα και ασθένειες από τους 525 ομήρους της Χωριστής λιγότεροι από 50 κατάφεραν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Συνολικώς κατά τις τρεις βουλγαρικές κατοχές, θυσιάστηκαν 800 Χωριστινοί. Για τον λόγο αυτόν με το ΠΔ 140/5.8.2005, η Χωριστή ανακηρύχθηκε ως Μαρτυρική κωμόπολη.

Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι δυνάμεις του Άξονα κατοχής εκτέλεσαν στην Χωριστή άνδρες ως «τρομοκράτες» ή «αντιστασιακούς» ή συμπαθούντες τους - γνωστή ως «Εξέγερση ή Σφαγή της Χωριστής». Ο 17χρονος Θεοχάρης Τσερπίσταλης, εκ Χωριστής, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την εξέγερση και σφαγή της Δράμας, θεωρείται ως ο πρώτος νεκρός αντάρτης επί Κατοχής, σε περιοχή της βουλγαροκρατούμενης ζώνης. - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΚΑΤΟΧΗ στα βιβλία του Γ. Λεκάκη, ΕΔΩ.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.5.2019.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Kanchov V. «Macedonia, Ethnography and Statistics», Σόφια, 1900.

- Κελεκίδης Λ. Μ. «Τα Φάρασα της Καππαδοκίας. Μνήμες Φαρασιωτών γερόντων», εκδ. Ι. Ησυχαστηρίου Μοναζουσών «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Βασιλικά Θεσσαλονίκης, 2005.

- Κολιόπουλος Ιω. Σ. (επιμ.) «Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι», εκδ. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008.

- Κώδικας της Τσατάλτζας (1842 - 1915).

Mazower M. «After the War was Over Princeton University Press», New Jersey, ISBN 0-691-05842-3, 2000.

- Michal B. «Histoire Secrète des Maquis Étrangers» εκδ. de Crémille, Γένοβα, OCLC 22123318, 1971.

- Χατζηαναστασίου Τ. «Αντάρτες και Καπετάνιοι - Η Εθνική Αντίσταση κατά της βουλγαρικής κατοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης 1942 – 1944», εκδ. Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2003.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Επιγραφές και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα.

[2] Βλ. κώδικα της ΙΜ Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Δράμας.

[3] Tsataltza, Tchataldja, Chataldzha. Έως το 1927, οπότε με το Δ της 1.4.1927 (ΦΕΚ 76/1927 Τ.Α) ξανα-μετονομάζεται με το βυζαντινό όνομα Χωριστή.

            Με το όνομα Τσατάλτζα είναι γνωστή η αρχαία ελληνική πόλος Εργίσκη, στην Θράκη, στην περιοχή της Προποντίδος, από τον Εργίσκο (υιό του Ποσειδώνος και της ναϊάδος νύμφης Άβας, κόρης του ποταμού Έβρου - βλ. ΣΟΥΔΑΣ), η οποία μετονομάσθηκε σε Μέτραι.

[4] Al. Sinve «Les Grecs de l'Empire Ottoman», Etude Statistique et Ethnographique.

(*) Σχετικό τοπωνύμιο η Οχρίδα.

αρχαιος Δημος προ ρωμαικη εποχη επιγραφη αρχαιο αναγλυφο Θρακας ιππεας, θραξ περιβολος ΙΝ Εισοδιων της Θεοτοκου, οχρα ωχρα 12ος αιωνας μΧ Χωριστη χειμαρρος, Χωριστιανη Τουρκοι 1383 Τσαταλτζα Τσιαταλτζα 1878 Ελληνες 1900 χριστιανοι 1905 χριστιανικος πληθυσμος γυμνασιο δημοτικο ελληνικο σχολειο, δασκαλος μαθητες μακεδονομαχος Δοδου ναος Εισοδια της Θεοτοκος 1906 1907 1906 1910 γυμναστηριο γυμναστικη γυμναστικες επιδειξεις αρρεναγωγειο αθλητισμος μαθητικος αθλητικος αγωνας Μητροπολιτης Δραμας, αγιος Χρυσοστομος Σμυρνης τρικλιτη βασιλικη, σχεδιο αυστρια Αυστριακος αρχιτεκτονας Konrad Jacob Joseph von Vilas φον βιλας Τεμπλο εργο τεχνης 1842 - 1844 εικονα 18ος αιωνας εργα Εληνας ζωγραφος Παρθενης 1915 προσφυγες Ορτακιοι Βορεια προσφυγας Ανατολικη Ποντος οικισμος - Θρακιωτικα και Λαζαιικα Μικρα Ασια Καππαδοκια Α Παγκοσμιος Πολεμος 1916 – 1918 βουλγαροι βουλγαρικα στρατευματα στρατοπεδο συγκεντρωσης Βουλγαρια κακοποιηση, πεινα ασθενεια ομηρος βουλγαρικη κατοχη θυσια Χωριστινος 2005, Μαρτυρικη κωμοπολη Β Αξονας κατοχη εκτελεση ανδρες τρομοκρατης αντιστασιακος Εξεγερση ή Σφαγη της Χωριστης Τσερπισταλης, Δραμας, πρωτος νεκρος ανταρτης Κατοχη, βουλγαροκρατουμενη ζωνη Φαρασα Καππαδοκιας Μακεδονομαχοι Κωδικας της Τσαταλτζας 1842 - 1915 Καπετανιοι Εθνικη Αντισταση 1942 – 1944 επιγραφη αρχαιολογικα ευρηματα ΙΜ Παναγιας Εικοσιφοινισσης Εικοσιφοινισσας Εικοσιφοινισσα 1927, βυζαντιο Τσαταλτζας Τσαταλτζης Οχριδα αρχαια ελληνικη πολις Εργισκη Θρακης, Προποντιδος, Προποντιδας Προποντιδα Προποντις Εργισκος Ποσειδωνας Ποσειδων ναιαδα ναιας νυμφης Αβας, ποταμος Εβρος ΣΟΥΔΑΣ μετονομασια Μετραι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ευεργεσια μποζ νταγ μποζνταγ παγγαιο λεκανοπεδιο αμμολιθος λιμνη Φιλιππων, φιλιπποι καβαλας υδρομυλος 12ος τσιφλικι βεης μπεης αρχαια ηθη εθιμα δημοτικο ασμα δημοτικα ασματα τραγουδι τραγουδια καρυδια εικονοστασι 1849 ναρθηκας σχολειο αρρενων θηλεων 1902 1901 φιλοπτωχος αδελφοτης αδελφοτητα αγιος γεωργιος αναγνωστηριο μιχαηλιδης εμπορος σμυρνη ευεργετης δραματικος μουσικος ομιλις ερασιτεχνων Ο απολλων, εκπαιδευτηριο πενταταξιο νηπιαγωγειο γυμναστηριο σχολη τραπεζα αθηνων φορολογια καπνου φιλομουσος φιλομουσοι

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ