Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Άννων (> Annōn, Hanno) ο
θαλασσοπόρος ήταν εξερευνητής ή/και βασιλιάς της Χαλκηδόνος (> Καρχηδόνος) του
6ου - 5ου αιώνα π.Χ., που εξερεύνησε την δυτική ακτή της
Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό. Το ταξείδι – εκστρατεία του, γνωστό ως «Περίπλους»
σώζεται στα αρχαία ελληνικά[1].
Η άποψις του Gosselin στο «Recherches
sur la Geogr. des Anc.» ότι ο
Άννων «έζησεν τόσον απώτατα, ήμισυ αιώνα προ της εποχής του Ησιόδου, δηλ. τον
11ο αι., περί το 1000 π.X.» απερρίφθη, διότι κατέτασσε τον Άννωνα στους
Έλληνες, κυριάρχους της Χαλκηδόνος, αφού οι… Φοίνικες εμφανίζονται εκεί, λένε, το
810 π.Χ…
Κατά τα άλλα το ταξείδι
ξεκινά κατ’ εντολήν του Νεχώ, με τον απόπλου από τις λιβυκές περιοχές, πάει
πέρα από τους Στύλους του Ηρακλέους (νυν Γιβραλτάρ), στον Ατλαντικό, όπου
αφιέρωσε στο ιερό του Κρόνου, που ήταν ιδρυμένο εκεί.
Είναι η πρώτη γραπτή πηγή για
ναυτικό ταξείδι στον Ατλαντικό…(*)
Με 60 πλοία και 30.000 άτομα,
ο Άννων εστάλη να ιδρύσει πόλεις – αποικίες – εμπορεία, κατά μήκος της ατλαντικής
αφρικανικής ακτής.
Οι ιστορικοί λένε ότι έφθασε έως
την νυν Γκαμπόν, άλλοι έως νότιο Μαρόκο.
Το κείμενο του Άννωνος ήταν
γνωστό στον Ρωμαίο Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (23 – 79 μ.Χ.) και στον Έλληνα Αρριανό
της Νικομήδειας (86 – 160 μ.Χ.).
Το διασωθέν κείμενο αντέγραψε
άγνωστος Έλλην, πιθανώς εκ Σικελίας, ο οποίος μετέβη σε άγνωστη εποχή στην
Καρχηδόνα. Ήταν γραμμένο στο τέμενος του Βάαλ (όπου και ο ναός της Ήρας-Αστάρτης).
Μοναδικό αντίγραφο της μεταφράσεως αυτής ευρέθη στην βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης
(Cod. Pal. Graec. 398).
Ο περίπλους του Άννωνος
κατέρριπτε το αφήγημα των Πορτογάλων, ότι θαλασσοπόροι τους στα σύγχρονα χρόνια
ήταν οι πρώτοι εξερευνητές της ατλαντικής Αφρικής, και ότι οι αρχαίοι Έλληνες
δεν ταξείδευσαν πέραν της Μεσογείου. Γι’ αυτό και για αρκετό καιρό εθεωρείτο
ένα σύνολο (παρα)μύθων…
Οι Αφρικανοί διερμηνείς του
Άννωνος (των αφρικανικών φυλών Λιξιτών[2] ή Νασαμώνων[3])
αποκαλούσαν τους τριχωτούς αυτούς ανθρώπους Γόριλλες (Γόριλλαι) –
βλ. Αρριανός «Ινδ.» 43,11.
Το 1847 περιγράφηκε
επιστημονικά ένα είδος ανθρωποειδούς πιθήκου «ο μεγαλύτερος πάντων των πιθήκων
και ο περισσότερον ομοιάζων προς τον άνθρωπον», επήρε το όνομά του από τους
Γόριλλες > ο γορίλλας[4]… Είναι το
μεγαλύτερο από όλα τα πρωτεύοντα που ζουν σήμερα!
Εκδόσεις του «Περίπλου» του
Άννωνος:
- 1533 η πρώτη δημοσίευσις του
«Περίπλου του Άννωνος» έγινε στην Βασιλεία Ελεβετίας, ως προσάρτημα στον
«Περίπλου της Ερυθράς θαλάσσης» του Αγαθαρχίδου.
- 1797 Falconer, Λονδινο.
- 1807 «Συλλογή των εv επιτομή
τοις πάλαι γεωγραφηθέντων, τύποις εκδοθέντων φιλοτίμω δαπάνη των εξ Ιωαννίνων φιλογενεστάτων
αδελφών Ζωσιμαδών, χάριν των της ελληνικής παιδείας εφιεμένων Ελλήνων». Ήταν 2
τ. εκδοθέντες εν Βιέννη της Αυστρίας, εκ της Σχραιμβλικής τυπογραφίας, ΑΩΖ.
- 1829 Kliige, Λειψία,
- 1853, Didot, Παρίσι. Πλουτισμένη
με σχόλια του Car. Muller – θεωρείται η τελειοτέρα έκδοσίς του).
Ο «Περίπλους» του Άννωνος έχει σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες μεταφρασθεί και σχολιασθεί.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική
Βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2020.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Αρριανός «Ινδ.», 43,11, Πλίνιος
ο Πρεσβύτερος (V,36), Μολίνος (I,1).
- Οικονομίδης Αλ. «Periplus, or Circumnavigation (of Africa)», β΄ έκδ., εκδ. Ares Publishers, Σικάγο, 1974, 1977.
- Hoyos D. «The Carthaginians», εκδ. Routledge, 2010.
- Lendering J. "Hanno the Navigator", εκδ. Livius, 1998, 2020.
- Savage Th. St., Wyman J. "Notice of the External Characters and
Habits of Troglodytes gorilla, a New Species of Orang from the Gaboon River»,
Boston Journal of Natural History, Boston Society of Natural History, 5 (4):
417–442, Δεκ. 1847.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Σε αυτόγραφο χειρόγραφο του σερ Richard Francis BURTON (1821-1890), με τίτλο "Capt. XI Mr., Mrs. & Master Gorilla" (1876), ανάμεσα στα
αγγλικά, υπάρχουν και μερικά αποσπάσματα στα ελληνικά.
Ο Μπάρτον γράφει ότι ο
ναύαρχος Άννων της Καρχηδόνας ήταν ο πρώτος που «ανακάλυψε» τους μεγάλους πιθήκους
και γράφει και άλλες αναφορές του ζώου από αρχαίους συγγραφείς. Αλλά,
ολόκληρο το απόσπασμα κόπηκε και η επόμενη παράγραφος προχωρά με την περιγραφή
των ζώων από τον... Andrew Battel η οποία είναι γραμμένη στα τέλη του 16ου αιώνα. Μετά τον θάνατό του το
1890, η χήρα του Μπάρτον, η Ιζαμπέλ έκαψε πολλά από τα χειρόγραφά του, αλλά
σημαντικά τμήματα των χειρογράφων του σώθηκαν, τα περισσότερα από τα οποία
βρίσκονται στην Βιβλιοθήκη Χάντινγκτον. Βλ. Christie's, Νέα Υόρκη, 8 Νοεμβρίου
1995, αρ. 10.
[2] Οι Λιξίτες κατοικούσν γύρω απόι τον ποταμό Λιξό /
Ληξό – νυν Draa, Asif en Dra, wad dərʿa,
Dra ή Drâa, Darha'a).
Οι υιοί της Καλιάδνης
(μία από τις Ναϊάδες Νύμφες), συνδεόμενη με τον ποταμό Νείλο (και ίσως κόρη
του), από τον Αίγυπτο έτεκε 12 υιούς. Ένας εκ των 50 Αιγυπτιαδών ήταν και ο
Λίξος. Η Κλεοδώρη υπανδρεύθηκε τον Λίξο και τον εδολοφόνησε την πρώτη νύχτα του
γάμου τους, όπως έπραξαν με τους συζύγους τους και οι άλλες 48 από τις Δαναΐδες…
Αλλά ο ΛΙΞ ήταν χαραγμένος
και στο βάθρο του μεγάλου αγάλματος της Αρτέμιδος της Εφεσίας, στην Έφεσο, και
ήταν στοιχείο των Εφεσίων γραμμάτων-αλεξιφαρμάκων.
Η πόλις Λιξός – LΗΣΗΣ – έγινε στα ρωμαϊκά χρόνια η περίφημη
Βολούμπιλις, στην νυν έκταση του Μαρόκου.
"Φεύγοντας από αυτό
το μέρος φτάσαμε στον μεγάλο ποταμό Λιξό, που προέρχεται από την Λιβύη. Στις
όχθες νομάδες, οι Λιξίτες, τάιζαν τα κοπάδια τους. Μείναμε για λίγο με αυτούς
τους ανθρώπους και κάναμε φιλίες μαζί τους. Πιο πάνω ζούσαν οι εχθροί τους, οι Αιθίοπες
των οποίων η γη είναι γεμάτη άγρια θηρία και κατακερματισμένη από ψηλά βουνά,
από όπου λένε ότι πηγάζει ο Λιξός. Λένε επίσης ότι σε αυτά τα βουνά κατοικούν
οι παράξενοι Τρωγλοδύτες. Οι Λιξίτες ισχυρίζονται ότι μπορούν να τρέξουν πιο
γρήγορα από τα άλογα. Πήραμε διερμηνείς Λιξίτες με πλεύσαμε κατά μήκος της
ερήμου προς νότια κατεύθυνση για δύο ημέρες, μετά προς τον ανατέλλοντα ήλιο για
μια ακόμη ημέρα. Στην συνέχεια, βρήκαμε στην άκρη μιας εισόδου ένα μικρό νησί
σε περιφέρεια πέντε στάδια. Το ονομάσαμε Κέρνη (νήσος Πράσινου Ακρωτηρίου
/ île de Herné / Νησί του Δράκου, κοντά στην Ντάχλα, νυν Herne στην
ακτή της Δυτικής Σαχάρας) και αφήσαμε αποίκους εκεί».
Ο ποταμός Λιξός ήταν
επίσης πολύ γνωστός στους αρχαίους Ρωμαίους και αναφέρεται και στον πρώτο
παγκόσμιο χάρτη στην ιστορία, που έφτιαξε ο Έλλην Κλαύδιος Πτολεμαίος (90-168
μ.Χ.).
[3] Γενάρχης τους ο Νασάμων, κατά την ελληνική μυθολογία υιός
του Αμφίθεμι, υιού του θεού Απόλλωνος και της πριγκηποπούλας της Κρήτης,
Ακάλλης ή Ακακαλλίδας, θυγατέρας του Μίνωος και της Πασιφάης. Ο Αμφίθεμις είχε
τρεις ομοθαλείς αδελφούς: Τον Μίλητο, τον Γαράμα και τον Όαξο - ο πρώτος και ο
τελευταίος έδωσαν τα ονόματά τους σε ομώνυμες πόλεις, ο μεσαίος σε λαό που
κατοίκησε στην Αφρική. Ο Αμφίθεμις ερωτεύθηκε την νύμφη Τριτωνίδα / Τριτονίδα (της
ομώνυμης λίμνης αλμυρού νερού στην Λιβύη) και απέκτησαν μαζί δύο υιούς: τον
Νασάμωνα και τον Κάφαυρο ή Κεφαλίωνα. Η Τριτωνίς έτεκε επίσης και την θεά Αθηνά
(από τον Ποσειδώνα) – εξ ης και το επίθετο Τριτωνίς / Τριταία της θεάς.
Οι Νασάμωνες ήταν αρχαία φυλή,
που μαζί με τους Γαραμάντες - ΔΙΑΒΑΣΤΕ για τους ΓΑΡΑΜΑΝΤΕΣ, ΕΔΩ - ελέγοντο Άμμωνες. Διότι λάτρευαν τον κριοκέρατο θαό
Άμμωνα / Αμούν. Στην μυθολογία των Βερβερίνων ήταν ο μεγαλύτερος αρχαίος θεός
τους. Τιμήθηκε και από τους αρχαίους Έλληνες στην Κυρηναϊκή και αργότερα
συγκεράστηκε με τον θεό Βάαλ-Άμμων / Baal-hamon των Φοινίκων / Καρχηδονίων. Απεικονίσεις
κριαριού υπάρχουν σε όλην την Βόρειο Αφρική, από την λιθική περίοδο (από το
9600 π.Χ.). Ο πιο διάσημος ναός του Άμμωνος στην αρχαία Λιβύη ήταν ο ναός στην
όαση της Σίουα, όπου επήγε και ο Μ. Αλέξανδρος.
Νασαμών ήταν ο πλούσιος Δορύλας
τον οποίο εσκότωσε ο Αλκυονεύς ο Βάκτριος / Halcyoneus, ο σύντροφος του Φινέα. Ο
Δορύλας, ήρθε στους γάμους του Περσέα και κατά την διάρκεια των γάμων του ήρωος,
εφονεύθη. Ο Αλκυονεύς βλέποντάς τον να
ξεψυχά μέσα σε λυγμούς, του είπε: «Ο χώρος τον οποίο καλύπτει το σώμα σου είναι
ό,τι σου υπολείπεται από τα απέραντα κτήματά σου». Τότε ο Περσεύς σήκωσε τον
Δορύλα και τον εκσφενδόνισε μακριά, αποτελειώνοντάς τον…
Κατοικούσαν περί την νυν
Λιβύη, στα ΝΑ. παραλία της μεγάλης Σύρτεως, από όπου τους εξεδίωξαν οι αρχαίοι
Έλληνες στο εσωτερικό της χώρας τους (αργότερα και οι Ρωμαίοι), περιορίζοντάς
τους στο εσωτερικό της Μαρμαρικής. Ασκούσαν την πολυγαμία και την κοινογαμία.
Λαός σκληρός και τραχύς. Γνώριζαν την μαντική τέχνη, ορκίζονταν και έθαβαν τους
νεκρούς τους καθήμενους, όπως εξακολουθούσαν να το κάνουν έως προσφατως οι Ντάνι στην Παπούα Νέα Γουνιέα! - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.
![]() |
Μουμιοποιημένος νεκρός, καθήμενος, της φυλής Dani, στην Παπούα - Νέα Γουινέα. ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Τάματα και αναθήματα". |
– βλ. Ηρόδοτος, Απολλώνιος
Ρόδιος «Αργοναυτικά» 4.1493 ff, Υγίνος «Fabulae» 14, Παυσανίας «Ελλάδος
περιήγησις» 1.14.6, Οβίδιος «Μεταμορφώσεις».
[4] Κακώς εξαπλουστευμένος ως γορίλας.
Οι γορίλλες διαβιούν
αποκλειστικά στα υγρά τροπικά δάση, στην Γκαμπόν, το Καμερούν, την Νιγηρία, και
το Κονγκό.
Ο γορίλλας θεωρείται είδος υπό απειλή εξαφάνισης, λόγω των εκτεταμένων καταστροφών των βιοτόπων του και του εντατικού κυνηγιού του από τον άνθρωπο. Στις 24.11.2003, πέθανε ο μοναδικός λευκός γορίλλας στον κόσμο, στον ζωολογικό κήπο της Βαρκελώνης Ισπανίας. Ένας άλλος σημαντικός γορίλας, ο Τάιτους, πέθανε στην αιχμαλωσία στην Ρουάντα, σε ηλικία 35 ετών, τον Σεπτέμβριο του 2009. Σήμερα, ο αριθμός των σπάνιων γορίλλων του ποταμού Κρος της Νιγηρίας, έχει μειωθεί σε μόνο περίπου 300 άτομα, λόγω λαθροθηρίας…
(*) Είναι γνωστό πως - προ Άννωνος - και ο Οδυσσέας και οι Αργοναύτες ταξείδευσαν στον Ατλαντικό, και οι Κρήτες είχαν εμπορείο στον νυν Καναδά, κ.ά. Ενώ ο Φωκιανός ωκεανοπόρος Πυθέας ο Μασσαλιώτης βγήκε στον Ατλαντικό τον 4ο αι. π.Χ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook