Του Γιώργου Λεκάκη
Γουδιά[1] και
γουδοχέρια[2] υπάρχουν
εδώ και 35.000 χρόνια (*)… Υπάρχουν λ.χ. πέτρινα γουδιά και γουδοχέρια…
- του πολιτισμού Kebaran (ο
οποίος ήταν εξαπλωμένος από την Μέση Ανατολή, έως το Σινά), πριν 24.000 –
20.000 χρόνια από σήμερα,
- του πολιτισμού Wadi
Kubbaniya στην Αίγυπτο, κ.ά.[3]
Βέβαια το γουδί μπορεί να
χρησιμοποιηθεί και ως κρουστό μουσικό όργανο. Αυτό είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα
εξέλιξη της εθνομουσικολογίας. Μπορεί να βρεθεί ακόμη στις σημερινές
παραδοσιακές κοινωνίες, όπως, για παράδειγμα, μεταξύ των σύγχρονων Τουαρέγκ,
όπου τα μαγειρικά γουδιά χρησιμοποιούνται ως μουσικά όργανα, ανάποδα και
καλυμμένα με δέρμα. Ως μουσικά όργανα τα χρησιμοποιούν οι γυναίκες στην
Σενεγάλη. Στην Μαλάιτα, στα νησιά του Σολομώντα, οι άντρες παίζουν
ομαδικά μουσικά «γουδιά», σαν ορχήστρα κρουστών. Το γουδί χρησιμοποιείται ακόμη
για την δημιουργία τελετουργικής μουσικής, συμβολικά σε τελετές βροχής στην
Κίνα…
Στην περιοχή του όρους Χάγκεν στην Νέα Γουινέα, παλαιά πέτρινα γουδιά και γουδοχέρια που βρίσκονται
στους θάμνους ή κατά την διάρκεια της καλλιέργειας της γης, ή κατά τον θερισμό,
θεωρούνται ιερά αντικείμενα για την υγεία, και την γονιμότητα. Στον Κόλπο του
Χουόν το γουδί και το γουδοχέρι ερμηνευονται ως σύμβολα των ανδρικών και γυναικείων αιδοίων θεοτήτων
(θηλυκό = γουδί – αρσενικό = γουδοχέρι)!
Ένα όμως ιδιόμορφο γουδοχέρι,
έχει συγκαταλεγεί στα 100 πιο περίεργα αντικείμενα του πολιτισμού του κόσμου…
Πρόκειται για ένα γουδοχέρι
σκαλισμένο από πέτρα, με την μορφή ενός λεπτού, επιμήκους πουλιού, με μακρύ
λαιμό που καμπυλώνεται σε στυλιζαρισμένο κεφάλι! Στα μισά του μήκους του
σώματος είναι στρογγυλεμένα πτερά προς τα εμπρός και μια κοντή ουρά. Η βάση του
γουδοχεριού είναι ένας βολβός, στρογγυλεμένης κυλινδρικής μορφής, που ομοιάζει με όρχι.
Βρέθηκε στον ποταμό Aikora
(βόρειος κλάδος του ποταμού Gira), στην Παπούα - Νέα Γουινέα, της Μελανησίας.
Οι διαστάσεις τους: 37,10 Χ
10,70 Χ 7,50 εκατ.
Ως εδώ τίποτε το περίεργο, αν
δεν διαπιστωνόταν πως είναι κατασκευασμένο το 6000 - 2000 π.Χ.
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά
από τον captain Francis Rickman
Barton, CMG, στο 'Man', 1908, αρ. 1. Βρέθηκε από έναν χρυσωρύχο περίπου 12
μ. επάνω από την σημερινή κοίτη του Aikora. Το γουδοχέρι βρέθηκε θαμμένο σε
χαλίκια. Πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε σε μια περιοχή, πάνω από 200 χλμ.
μακριά, στα υψίπεδα της Νέας Γουινέας. Η ανακάλυψή του, τόσο μακριά από τον
τόπο κατασκευής του, υποδηλώνει την ύπαρξη εμπορικών οδών μεταξύ των παράκτιων
περιοχών και των κοιλάδων των υψιπέδων του νησιού.
Είναι σκαλισμένο με πολύ
λεπτότητα. Επομένως, πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε μόνο σε τελετουργικές
περιπτώσεις. Ως μουσικό όργανο ή ως τελετουργικό μαγειρικό σκεύος;
Ο Francis Rickman Barton το δώρισε
στο Βρετανικό Μουσείο, το 1908! Αλλά δεν εκτίθεται!
Έχει εκτεθεί όμως σε πολλές
εκθέσεις:
1977 London, BM, Animals in Art
2009 Victoria, Royal BC Museum, Treasures of the World's Cultures
2010 London, BM History of the World 100 objects
2010-2011, London, BM/BBC, 'A History of the World in 100 Objects'
2011-2012 Perth, Western Australian Museum, Extraordinary Stories from
the British Museum
2014 23 Manarat Al Saadiyat, Abu Dhabi, 'A History of the World in 100
Objects'
2014-2015 National Palace Museum, Taipei, 'A History of the World in 100
Objects'
2015 Tokyo Metropolitan Art Museum, Tokyo, 'A History of the World in
100 Objects'
2015 Kyushu National Museum, Dazaifu, 'A History of the World in 100
Objects'
2015-2016 Kobe City Museum, Kobe, 'A History of the World in 100
Objects'
2016 National Museum of Western Australia, Perth, 'A History of the
World in 100 Objects'
2016-2017 National Museum of Australia, Canberra, 'A History of the
World in 100 Objects'
2017 National Museum of China, Beijing, 'A History of the World in 100
Objects'
2017 Shanghai Museum, Shanghai, 'A History of the World in 100 Objects'
2018 Musée des Beaux-Arts, Valenciennes, 'A History of the World in 100
Objects'
2019 Hong Kong Heritage Museum, 'A History of the World in 100 Objects'
ΠΗΓΗ: ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, αρ. Oc1908,0423.1. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.8.2019.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Coward H., Cook Ph. «Religious Dimensions of Child and Family Life», εκδ. Wilfrid Laurier University Press, 1997.
MacGregor «A History of the World in 100 Objects», 2010.
Newell «Pacific Art in Detail», 2011.
Torrence - Swadling «Social networks and the spread of Lapita», 2008.
Gathercole et.al «The Art of the Pacific Islands», 1979.
Brunt et al «Art in Oceania: A new history», 2012.
(*) Wright K. «The Origins and Development of Ground Stone Assemblages
in Late Pleistocene Southwest Asia», Paléorient, 17 (1): 19–45,
doi:10.3406/paleo.1991.4537, 1991.
[1] Γουδί < αρχ. ελλ. ἴγδις, ἰγδίον (ο ήχος τους καλείται
γδούπος) = (η) καυκιά, (το) χαβάνι > λατ. mortarium > αγγλ. mortar, Mörser, molcajete (Αζτέκοι, Μάγιας) ή/και λατ. pistillum
> αγγλ. pestle.
[2] Γουδοχέρι, (το) γουδόχερο, (ο) κόπανος.
[3] Αξίζει να αναφερθεί πως οι εντόπιοι πληθυσμοί στην περιοχή
Morobé (αλλά και αλλού) δεν τα κατασκευάζουν και αγνοούν ακόμη και την πρακτική
χρήση τους!
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook