Οχυρωμένος οικισμός που άκμασε πριν από 5.000 χρόνια στην Θάσο!

Οχυρωμένος οικισμός
που άκμασε πριν από 5.000 χρόνια
στην Θάσο!

Κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού ιδρύονται στην Θάσο (όπως και σε άλλα σημεία του Αιγαίου), μικροί, οχυρωμένοι παράκτιοι οικισμοί, όπως αυτός στην Σκάλα Σωτήρος. Ακμάζει στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. και εικάζουμε πως πρέπει, λόγω της μικρής έκτασής του (μόλις 1 στρέμμα), να προστάτευε την κατοικία ενός τοπικού ηγεμόνα. Στην μνημειακή τοιχοδομία του ισχυρού του περιβόλου, με πύλες και προμαχώνες, χρησιμοποιείται η τεχνική του ψαροκόκκαλου, όπως συμβαίνει στις ακροπόλεις των Κυκλάδων και της Μ. Ασίας.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΘΑΣΟ, ΕΔΩ.

Η κεραμική αντιπροσωπεύεται από σκουρόχρωμα κυρίως, αλλά και καστανόχρωμα, αδιακόσμητα αγγεία, ημισφαιρικές φιάλες, πρόχους και κύπελλα, αλλά και καδόσχημα αποθηκευτικά αγγεία.

Διαπιστώνονται αναλογίες με την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, αλλά και άμεσες συγγένειες με το Βορειοανατολικό Αιγαίο, όπως μαρτυρεί η παρουσία ειδικού προορισμού αγγείων, όπως το «δέπας αμφικύπελλο». Από τα μικροευρήματα της Σκάλας Σωτήρος, προκαλεί εντύπωση ο μεγάλος αριθμός σφοντυλιών διαφόρων τύπων, γεγονός που προδίδει την ιδιαίτερη σημασία της υφαντικής. Αξίζει επίσης να μνημονεύσουμε και τους λίθινους πελέκεις με οπή στελέχους.

Πριν ακόμη από την ίδρυση της εγκατάστασης αυτής, φαίνεται ότι εμφανίζεται στη Θάσο μια μεγαλιθική παράδοση κατασκευής ανθρωπόμορφων στηλών που αντικατοπτρίζουν την ισχυροποίηση νέων κοινωνικών ιεραρχιών. Στήλες που συμβολίζουν, ίσως, θεότητες ή επιφανείς νεκρούς, λαξευμένες σε μάρμαρο ή σε γνεύσιο προβάλλουν ως κυρίαρχο κοινωνικό πρότυπο της εποχής, τον πολεμιστή-κυνηγό. Μεγάλος αριθμός τέτοιων στηλών χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικό υλικό στον οικισμό της Σκάλας Σωτήρος, είναι λοιπόν βέβαιο ότι χρονολογούνται πριν από την ίδρυσή του.

Οι στήλες της Σκάλας Σωτήρος εντάσσονται στο «πανευρωπαϊκό» ρεύμα των πρώιμων αυτών γλυπτών, που από τα μέσα της 4ης χιλιετίας «διαδίδονται» από την Νότια Ρωσία έως την Ιβηρική Χερσόνησο. Η λειτουργία τους πρέπει να είναι κατά βάση συμβολική, ταφική ή λατρευτική. Μια άλλη άποψη που τους αποδίδει χωροθετική σημασία, εφ’ όσον σε αρκετές περιπτώσεις εντοπίζονται μεμονωμένες κοντά σε διαβάσεις πρόσβασης πηγών, πολύτιμων υλών και αγαθών ή σε όρια των ωφέλιμων περιοχών κάθε οικισμού.

Τμήμα της ανασκαφής αποτελεί επισκέψιμο Αρχαιολογικό Χώρο.

Το καλοκαίρι του 2001, ερευνήθηκαν πέντε Τομές βορείως του ναού του Προφήτη Ηλία, σε απόσταση 20 μ. από τα όρια της παλαιότερης ανασκαφής. Ήδη με την έναρξη των εργασιών αποκαλύφθηκε το βόρειο σκέλος του περιβόλου με μήκος περ. 12 μ., πλάτος 2 μ., και ύψος που ξεπερνά τα 3 μ., χωρίς να έχει εντοπισθεί η θεμελίωσή του. Το νέο τμήμα του περιβόλου μπορεί να αποδοθεί όπως και το νότιο στην όψιμη αρχαιότερη φάση του οικισμού, προσδίνοντάς του ένα επίμηκες σχήμα και μια έκταση όχι μεγαλύτερη του 1 στρέμματος, λίγο μικρότερη.


Από την δόμηση του βόρειου αυτού σκέλους του περιβόλου απουσιάζει η τεχνική του «ψαροκόκκαλου» που είχε παρατηρηθεί στις αρχαιότερες φάσεις του δυτικού τμήματος, και επιλέγεται η αργολιθοδομή με πλακαρές πέτρες, χωρίς όμως την άλλη προσφιλή στο δυτικό σκέλος πρακτική, της ενσωμάτωσης ανθρωπόμορφων στηλών. Σε βάθος 1,50 μ. από την επιφάνειά του και κατά μήκος της εξωτερικής του πλευράς αποκαλύφθηκε ο περίβολος της πρώιμης αρχαιότερης φάσης. Στην εσωτερική όψη του νεότερου περιβόλου εντοπίστηκε ανάμεσα στους λίθους μεγάλος αριθμός οπών, με διάμετρο γύρω στα 0,20 μ., που πιστεύουμε ότι οφείλονται σε οριζόντιες δοκούς στήριξης, μια οικοδομική πρακτική που δεν έχει διαπιστωθεί ως τώρα σε άλλο σημείο του τείχους.

Στο εσωτερικό του νεότερου αυτού περιβόλου εντοπίσαμε και φέτος τα λιθόστρωτα και τα πήλινα δάπεδα που από τις παλαιότερες ανασκαφές αποδίδονται στο διάδρομο μεταξύ τείχους και κτισμάτων του εσωτερικού του οικισμού. Βαθύτερα, αποκαλύφτηκαν πασσαλότρυπες, που δεν αποκλείεται να συνδέονται με στέγαση τμημάτων του διαδρόμου, κάτι επίσης παρατηρημένο παλαιότερα.

Κατά τη δεύτερη οικιστική φάση της θέσης, ο περίβολος φαίνεται ότι εξακολουθούσε να υπάρχει, επιτελώντας όμως τώρα μια χωροταξική λειτουργία, εφόσον δάπεδα και εστίες, αλλά και ολόκληρα αποθηκευτικά αγγεία εντοπίζονται in situ εκατέρωθέν του.

Η παλαιότερη αυτή υπόθεση, ενισχύθηκε φέτος από τη διαπίστωση ότι η προσθήκη κάποιων τοίχων κάθετων προς τον περίβολο μπορεί να χρονολογηθεί στην ίδια με τις κατασκευές αυτές περίοδο. Στην τελευταία αυτή φάση είναι βέβαιο ότι ανήκει και ένα εκτεταμένο δάπεδο από συμπαγή πηλό. Εδώ βρέθηκε, πάνω σε λίθινη πλάκα, μια πήλινη «φορητή» εστία, ωοειδούς σχήματος, με διάμετρο περ. 40 εκατ., και δίπλα της δύο μεγάλα αποθηκευτικά αγγεία, και ένας ενυπωσιακός αριθμός φιαλών, πρόχοι, λίθινα εργαλεία και πολλά σφονδύλια.

Επιστημονικοί Υπεύθυνοι:

- Στρατής Παπαδόπουλος, αρχαιολόγος ΙΗ΄Ε.Π.Κ.Α/Δρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας

- Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ (όπου όμως έχει λάθος... φωτογραφίες, από άλλη ανασκαφή!!! - κρατήθηκε η ανορθογραφία του ΥΠΠΟ), ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.10.2020.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Κουκούλη - Χρυσανθάκη Χ. "Ανασκαφή Σκάλας Σωτήρος Θάσου", Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη, 1, Θάσος, (1987), 1988, 391-406, 2 (1988), 1991, 421-431, 3 (1989), 1992, 507-520, 4 (1990), 1993, 531-545.

- Papadopoulos S., "Recent Field Investigations in Paleolithic, Neolithic and Bronze Age Thasos", International Symposium in Memoriam Mieczislaw Domaradzki, Kazanlak, Archaeological Institute of Sofia, Kazanluk, in press.

- Παπαδόπουλος Στρατής, Αριστοδήμου Γεωργία, Κουγιουμτζόγλου Δημήτριος, Μεγαλούδη Φραντζέσκα, "Η Τελική Νεολιθική και η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στη Θάσο: Η ανασκαφική έρευνα στις θέσεις Άγιος Ιωάννης και Σκάλα Σωτήρος", Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη,, 15, Θάσος, 2001.

Οχυρωμενος οικισμος 5.000 χρονια πριν Θασος Πρωιμη Εποχη του Χαλκου Θασου Αιγαιο οχυρωση παρακτιος οικισμοι, Σκαλα Σωτηρος 3η χιλιετια πΧ προστασια κατοικια ηγεμονας μνημειακη τοιχοδομια περιβολος πυλη προμαχωνας, τεχνικη ψαροκοκκαλου, ακροπολη Κυκλαδες Μικρα Ασια ψαροκοκκαλο κεραμικη σκουροχρωμο καστανοχρωμο αδιακοσμητο αγγειο ημισφαιρικη φιαλη, προχους κυπελλο, καδοσχημο αποθηκευτικο αγγεια Κεντρικη και Ανατολικη Μακεδονια, Βορειοανατολικο δεπας αμφικυπελλο μικροευρηματα σφοντυλι υφαντικη λιθινος πελεκυς οπη στελεχους στελεχος εγκατασταση μεγαλιθικη παραδοση κατασκευη ανθρωπομορφη στηλη κοινωνικη ιεραρχια ΜΕΓΑΛΙΘΙΚΑ κοινωνια Στηλες συμβολο θεοτητα επιφανης νεκρος, λαξευμα μαρμαρο γνευσιο κοινωνικο προτυπο πολεμιστης κυνηγος οικοδομικο υλικο γλυπτο 4η Νοτια Ρωσια Ιβηρικη Χερσονησος λειτουργια συμβολικη, ταφικη λατρευτικη λατρεια χωροθετικη σημασια, διαβαση πηγες πολυτιμη υλη αγαθώα ορια ωφελιμη περιοχη ανασκαφη αρχαιολογικος Χωρος 2001, ναος του Προφητη Ηλια, ΙΝ ανασκαφες θεμελια επιμηκες σχημα αργολιθοδομη πλακαρες πετρες, ανθρωπομορφο λιθος οπες δοκος τειχος λιθοστρωτο πηλινο δαπεδο πηλος διαδρομος κτισμα πασσαλοτρυπα πασσαλος στεγαση χωροταξια αποθηκη in situ πηλινη φορητη εστια ωοειδης φιαλες προχοι, λιθινο εργαλειο σφονδυλι Παπαδοπουλος, αρχαιολογος αρχαιολογια Κουκουλη Χρυσανθακη, αρχαιολογικο εργο Θρακη, Paleolithic, Neolithic and Bronze Age Thasos Τελικη Νεολιθικη Πρωιμη Εποχη του Χαλκου αγιος Ιωαννης προφητης ηλιας ευρηματα ευρημα
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ