Του Γιώργου Λεκάκη
Σας έχω ξαναπε;i πως η όασις του Φαγιούμ[1] κατοικείτο κυρίως από Έλληνες, οι οποίοι είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για τον ιδιαίτερο πολιτισμό της, και δη τα περίφημα «πορτραίτα»… - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.
Κατοικημένο Έλληνες (και από
Αιγύπτιους), το χωριό Γκάρτζα (για το οποίο, δυστυχώς δεν γράφεται τίποτε…)[2] ιδρύθηκε
από τον Μακεδόνα βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίο Β', τον 3ο αιώνα π.Χ. στην περιοχή της Φιλαδέλφειας, για να παράγει τρόφιμα για το βασίλειο. Ο Πτολεμαίος Β' ο
Φιλάδελφος την ίδρυσε στην άκρη του Φαγιούμ, ως τυπική ελληνική πόλη, με
ιδιωτικές κατοικίες, παλλάτια, λουτρά και θέατρο – βλ. Ζήνωνα[3].
Ο κ. Adel Okasha του
Κεντρικού Τμήματος Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων είπε ότι το πάτωμα του κτηρίου ήταν
κατασκευασμένο από πλακάκια διαφορετικού χρώματος και χρωματιστό
ασβεστοκονίαμα. Τέσσερις στήλες βρέθηκαν κοντά. Αποκαλύφθηκε επίσης ένα πήλινο
άγαλμα της θεάς Αφροδίτης (> Ίσιδας), μια κρύπτη παπύρων, εγγράφων, γραμμένων
τόσο σε δημοτική όσο και σε ελληνική γραφή, φέρετρα σε ελληνικό και αιγυπτιακό στυλ
και τα πρώτα λεγόμενα «πορτραίτα Φαγιούμ», που βρέθηκαν εδώ και περισσότερα από
100 χρόνια, πρόσθεσε ο αρχαιολόγος και επί κεφαλής της ομάδος, κ. Basem Jihad.
Τέτοια νατουραλιστικά πορτραίτα, ζωγραφισμένα σε ξύλινες σανίδες, ήταν προσκολλημένα στα πρόσωπα των μουμιών κατά την ρωμαϊκή περίοδο, εξήγησε ο κ. Okasha.
ΠΗΓΗ: H. Hamdy «Large Ptolemaic funerary structure unearthed in Fayoum - The Egyptian archaeological mission at the Garza archaeological site in Egypt's Fayoum city uncovered on Thursday a large funerary building/structure dating back to the Ptolemaic and Roman eras», Ahram, 1.12.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.12.2022.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- McKenzie J., Rhys-Davids Jr. «The Architecture of Alexandria and Egypt,
C. 300 B.C. to A.D. 700», εκδ. Yale University
Press, 2007.
- "Who was Zenon", εκδ. University of
Michigan.
- "Where do the Zenon Papyri come from?", εκδ. University of Michigan.
- "About the Zenon Papyri", εκδ. University of
Michigan.
- "Philadelpheia (Gharabet el-Gerza)", Τρισμέγιστος.
- "Kôm el-Kharaba
el-Kebir", Deutsches Archäologisches Institut, iDAI.gazetteer.
[1] Faiyum, el-Fayyūm,
Phiom, Phiōm, Shedet. Ευρίσκεται
100 χλμ. ΝΔ. του Καΐρου, στην ομώνυμη Όαση. Οι Έλληνες την ονόμασαν Κροκοδειλόπολις,
και αργότερα Αρσινόη.
[2] «Παραδόξως» με το ίδιο όνομα (Γκάρτζα, Γκάρτσα, Garza), απαντάται πόλις στο Santiago del Estero (< Ύστερο) της βορείου Αργεντινής, στο Τέξας των ΗΠΑ (με
κατοίκηση από το 2000 π.Χ.) και μια ομώνυμη φυλή με την (εξαφανισμένη) διάλεκτό
της, στο Μεξικό, από την οποία κατεγράφησαν μόλις 21 λέξεις, από τον αρχηγό των
Garza, Jean-Louis Berlandier το 1828 (βλ. Berlandier et al. 1828–1829, 1850:
143–144). Τελος, στα ελληνικά απαντάται το επίθετο Γκάρτζος.
[3] Η κατασκευή του οικισμού της Φιλαδέλφειας, υπό τον
Πτολεμαίο Β' Φιλάδελφο, καταγράφηκε λεπτομερώς από τον Έλληνα δημόσιο λειτουργό
του 3ου αιώνα π.Χ., Ζήνωνα, από την Καύνο Μικράς Ασίας - βλ. Γ. Λεκάκης "Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ" - ο οποίος ήλθε
στο Φαγιούμ για να εργαστεί ως ιδιωτικός γραμματέας του Απολλώνιου, υπουργού
Οικονομικών του Πτολεμαίου Β΄ Φιλαδέλφου (και αργότερα του Πτολεμαίου Γ΄
Ευεργέτη).
Έγραψε λεπτομερείς
περιγραφές για την κατασκευή θεάτρων, γυμνασίων, ανακτόρων και λουτρών (250 - 240
π.Χ.), καθώς άφθονα γραπτά αρχεία, νομικών και οικονομικών συναλλαγών μεταξύ πολιτών.
Τον χειμώνα 1914 - 1915, μια κρύπτη με πάνω από 2.000 έγγραφα σε παπύρους ανακαλύφθηκε από Αιγύπτιους εργάτες - γεωργούς κοντά στο Kôm el-Kharaba
el-Kebir (< καβείριο;). Μετά από εξέταση από αιγυπτιολόγους, τα έγγραφα αυτά βρέθηκαν να
είναι αρχεία γραμμένα από τον Ζήνωνα στα ελληνικά και στην δημοτική. Αυτοί οι πάπυροι - που τώρα αναφέρονται ως Αρχείον Ζήνωνος ή Πάπυροι Ζήνωνος - έδωσαν
στους ιστορικούς μια λεπτομερή καταγραφή της κοινωνίας και της οικονομίας της
Φιλαδέλφειας του 3ου αιώνα π.Χ. Η τοποθεσία ανακάλυψης αναγνωρίστηκε
ως η θέση της αρχαίας Φιλαδέλφειας – αν και επισήμως σήμερα, η ακριβής
τοποθεσία της αρχαίας ελληνικής πόλεως θεωρείται άγνωστος.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook