Του Γιώργου Λεκάκη
Τελικώς, ο… Χαλασμένος, μόνο… χαλασμένος δεν ήταν…
Αλλά έτσι λέει ο λαός μας κάθε τόπο που έχει χαλάσματα – και δη αρχαία…
Καμμιά φορά όμως μπορεί να σημαίνει τόπο που χαλά τους ανθρώπους, τα έργα τους
ή τις προσπάθειές τους… Έτσι στο τοπωνύμιο οι άνθρωποι έκρυβαν μια σοφή γνώση
του παρελθόντος, παρακαταθήκη για τους νεώτερους…
Ο Χαλασμένος, είναι μια τοποθεσία με ευρήματα της υστερομινωικής ΙΙΙΓ
περιόδου, η οποία ευρίσκεται σε έναν λόφο, κοντά στο τέλος της εξόδου του
διάσημου Φαραγγιού του Χα του μεγαλύτερου τεκτονικού ρήγματος στην Ευρώπη… [ΔΕΙΤΕ το ΕΔΩ και ΕΔΩ}
Μια κοινή ελληνοαμερικανική ανασκαφή στον Χαλασμένο[1],
ένα υστερομινωικό συγκρότημα, στην ανατολική Κρήτη, που χρονολογείται στα τέλη
του 12ου αιώνα π.Χ., απεκάλυψε 4 «μέγαρα» (μεγάλες αίθουσες), το ένα
με ένα ιερό που περιέχει πήλινα αγαλματίδια θεών κ.ά. τελετουργικά αντικείμενα.
Η ανακάλυψη του μεγάρου αποκάλυψε μια σαφή κοινωνική διάκριση στην
αρχιτεκτονική, που δεν είχε παρατηρηθεί προηγουμένως στην περιοχή των 27.000
τετρ. ποδιών, η οποία ευρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Ισθμού της Ιεράπετρας Λασυθίου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΛΑΣΥΘΙ, ΕΔΩ.
Οι ανασκαφές που διευθύνουν η Μεταξία Τσιποπούλου, του υπουργείου
Πολιτισμού Ελλάδος και ο William D. E. Coulson, τ. διευθυντής της Αμερικανικής
Σχολής Κλασσικών Σπουδών Αθηνών, έδειξε ότι τα τέσσερα κτήρια είχαν ανεγερθεί
στο ορθογώνιο σχέδιο («μέγαρο») - τυπικό της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας. Αυτό
υποδηλώνει, αν όχι την παρουσία Μυκηναίων στον χώρο, τουλάχιστον επίγνωση των
μοντέρνων οικοδομικών τάσεων της περιόδου. Το μεγαρικό συγκρότημα αυτό είναι
γνωστό από τουλάχιστον 6 άλλες τοποθεσίες στην κεντρική και ανατολική Κρήτη.
Το μέγαρο που στέγαζε το δημόσιο ιερό περιείχε τα τυπικά σύνεργα, που χρησιμοποιούνταν για την άσκηση θρησκευτικών τελετουργιών στην τελική φάση της Κρητικής Εποχής του Χαλκού:
- Πήλινα αγάλματα «θεών» με ψηλά τα χέρια (ύψους έως 69 εκατ.),
- φιδόσχημους «σωλήνες» (κεραμικά αγγεία που κρατούσαν θυμίαμα),
και
- πλάκες με προσαρτημένα «κέρατα καθαγιασμού» (αρχιτεκτονικές διακοσμήσεις με την
μορφή κέρατων ταύρου), κ.ά.
 |
| Χέρι / παλάμη, αλλά ταυτόχρονα και κέρατα ταύρου καθοσιώσεως... |
Πολλά από αυτά τα αντικείμενα βρέθηκαν σε θέσεις που υποδηλώνουν ότι
είχαν τοποθετηθεί σε παγκάκια τα οποία, όπως και σε άλλα υστερομινωικά ιερά,
έτρεχαν κατά μήκος των τοίχων. Ανασκάφηκαν επίσης διάφοροι τύποι αγγείων για
προσφορά και αποθήκευση.
Η κ. Τσιποπούλου και ο κ. Κούλσον λένε ότι η ομάδα τους έχει καταγράψει
περισσότερα από 2.000 θραύσματα που απαιτούν συντήρηση. Το έργο υποστηρίζεται
από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας.
ΠΗΓΗ: Sp. P. M. Harrington «Cretan Shrine Discovered», AJA, vol. 53, αρ. 5, Σεπτ./Οκτ. 2000. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.11.2000.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Haggis D. C., K. Nowicki «Khalasmeno
and Katalimata: Two early iron age settlements in Monastiraki, East Crete», στο Hesperia, αρ. 62, American
School of Classical Studies at Athens, 1993, σελ. 303 – 337.
- Laffineur R., Hägg R. (επιμ.) «Potnia: deities and religion in the Aegean Bronze
Age», 8th International Aegean Conference Göteborg, Göteborg
University, 12-15.4.2000, εκδ. Université de
Liège «Histoire de l'art et archéologie de la Grèce antique».
- McEnroe J. C. «Architecture of
Minoan Crete: Constructing Identity in the Aegean Bronze Age», εκδ. University of Texas Press, 2010.
- Nowicki Κ. «Monastiraki Katalimata: Excavation of a Cretan
Refuge Site, 1993-2000», στο Prehistory
Monographs, αρ. 24, εκδ. INSTAB Academic Press, Φιλαδέλφεια, 2008.
[1] Στην δυτική πλαγιά του όρους της Θρυπτής(*). Οι
αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή έχουν αποκάλυψαν κατοίκηση από την Ύστερη
Νεολιθική - Τελική Νεολιθική (4000 - 3000 π.Χ.) τουλάχιστον, 1 χλμ. ΒΔ. από το
Μοναστηράκι (θέση Καταλύματα), που βρίσκεται σε επισφαλή θέση στην άκρη του
φαραγγιού του Χα, κοντά στην θέση Χαλασμένος. Μαζί με το Καβούσι και την
Βασιλική Κεφάλα, σχηματίζει την τριάδα των σημαντικών τοποθεσιών αυτής της
περιόδου αυτής της περιοχής της ανατολικής Κρήτης.
Στη
βόρεια όχθη του φαραγγιού του Χα έχουν ανακαλυφθεί διάφορα ερείπια και
αντικείμενα. Πολλά όμως αρχαία ερείπια είναι… «σκαρφαλωμένα» σε μεμονωμένα και
στενά σημεία των βράχων, στην κάθετη πλευρά του γκρεμού! Η περιοχή εξακολουθεί
σχεδόν απρόσιτη – και ευτυχώς. Και δεν έχει πει ακόμη την τελευταία της
(αρχαιολογική) λέξη…
Οι
Μπόιντ-Χόις, Νοβίτσκι, Τσιποπούλου, Coulson, έφεραν στο φως έξι διαφορετικές
χρονικές κατοικήσεις στον χώρο: Από την νεολιθική, χαλκολιθική (γύρω στο 3500
π.Χ.), μινωική παλαιοανακτορική περίοδο (MM II, γύρω στο 1700 π.Χ.), έως και
στην βυζαντινή εποχή!
(*) Το
όνομα της Θρυπτής θυμίζει τα θρύμματα και τον χαλασμό που έγινε εδώ, κατά την
διάρκεια της εξέλιξης του γεωλογικού φαινομένου του Ισθμού της Ιεράπετρας Λασυθίου.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook