Το σκόπιμα θαμμένο Αρρηφόριον, των αρρήτων της Ακροπόλεως, με την «αυτόματη» υπόγεια σκάλα! - του Γ. Λεκάκη

Το σκόπιμα θαμμένο Αρρηφόριον,

των αρρήτων της Ακροπόλεως,

με την «αυτόματη»

υπόγεια σκάλα…

Του Γιώργου Λεκάκη

Απέναντι στο βόρειο οχυρωματικό τείχος της Ακροπόλεως Αθηνών, ευρίσκεται ένα μικρό, τετράγωνο κτήριο που ο Γερμανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας, Wilhelm Dörpfeld, αναγνώρισε ως το Αρρητοφόριον / Αρρηφόριον, ήδη από την δεκαετία του 1920.[1] Ήταν κοντά στο Πανδρόσειο(*) και στο Ερέχθειο. Στα δυτικά, οι κοπέλλες Αρρηφόροι μπορούσαν να παίζουν παιγνίδια με σφαίρα / μπάλλα / τόπι, σε μια αυλή, η οποία περιβαλλόταν από τείχη, και που γι’ αυτό ονομαζόταν «Σφαιρίστρα τῶν Ἀρρηφόρων»![2]

Το Αρρηφόριον ήταν το σπίτι των Αρρηφόρων, 2-4 παρθένοι, κορίτσια μεταξύ 7[3] - 11 ετών, αριστοκρατικής καταγωγής, που επιλέγονταν κάθε χρόνο να υπηρετούν την λατρεία της θεάς Πολιάδος Αθηνάς. Επιλέγονταν από τον άρχοντα-βασιλιά, από τις πιο διακεκριμένες οικογένειες των Αθηνών. Αυτές ντυμένες στα λευκά, εργάζονταν (γι’ αυτό ελέγοντο και εργαστίνες) - ύφαιναν το πέπλο της θεάς Αθηνάς για το ξόανό της, στα Παναθήναια! Έμεναν εκεί «για να πλέκουν νέους πέπλους»! Τι τιμή!Είχαν και ιερό καθήκον να μεταφέρουν τα μυστηριώδη «ιερά σκεύη» της θεάς…

Και για τους γονείς των κοριτσιών, αυτό ήταν ιδιαιτέρα τιμή! Ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν τα ενδύματα και τα χρυσά κοσμήματα για τις κόρες τους, τα οποία εν συνεχεία παρέμεναν στον ναό…

Τα ιερά πέπλα αυτά, μεταφέρονταν με πομπή, στο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, στον αρχαίο ναό και, μετά την καταστροφή του, στο Ερέχθειο.

…Ἃ δέ μοι θαυμάσαι μάλιστα παρέσχεν, ἔστι μὲν οὐκ ἐς ἅπαντας γνώριμα, γράψω δὲ, οἷα συμβαίνει. Παρθένοι δύο τοῦ ναοῦ τῆς Πολιάδος οἰκοῦσιν οὐ πόῤῥω, καλοῦσι δὲ Ἀθηναῖοι σφᾶς ἀῤῥηφόρους· αὗται χρόνον μέν τινα δίαιταν ἔχουσι παρὰ τῇ θεῷ, παραγενομένης δὲ τῆς ἑορτῆς δρῶσιν ἐν νυκτὶ τοιάδε. ἀναθεῖσαί σφισιν ἐπὶ τὰς κεφαλὰς ἃ ἡ τῆς Ἀθηνᾶς ἱέρεια δίδωσι φέρειν, οὔτε ἡ διδοῦσα ὁποῖόν τι δίδωσιν εἰδυῖα οὔτε ταῖς φερούσαις ἐπισταμέναις - ἔστι δὲ περίβολος ἐν τῇ πόλει τῆς καλουμένης ἐν Κήποις Ἀφροδίτης οὐ πόῤῥω καὶ δι᾽ αὐτοῦ κάθοδος ὑπόγαιος αὐτομάτη -, ταύτῃ κατίασιν αἱ παρθένοι. κάτω μὲν δὴ τὰ φερόμενα λείπουσιν, λαβοῦσαι δὲ ἄλλο τι κομίζουσιν ἐγκεκαλυμμένον· καὶ τὰς μὲν ἀφιᾶσιν ἤδη τὸ ἐντεῦθεν, ἑτέρας δὲ ἐς τὴν ἀκρόπολιν παρθένους ἄγουσιν ἀντ᾽ αὐτῶν…

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Α 27,3

Η εορτή ξεκινούσε από τον μήνα Πυανεψιώνα. Οι κόρες ελάμβαναν κάνιστρα (καλάθια) από την ιέρεια της Αθηνάς, με τα άρρητα (μυστικά, κρυφά). Κατά την διάρκεια της εορτής των Αρρηφορίων, που εορταζόταν μια νύκτα, στα μέσα του καλοκαιριού, τον μήνα Σκιροφοριώνα[4], τα κορίτσια έκαναν ένα μυστικό τελετουργικό, κατά το οποίο κουβαλούσαν κάνιστρα[5] επάνω από τα κεφάλια τους, με τα ιερά σκεύη. 

Το περιεχόμενό τους παραμένει ένα μυστήριο. Κατέβαιναν την Ακρόπολι, πιθανότατα μέσω μιας αυτόματης σκάλας / κλίμακας, κρυμμένης μέσα στον βόρειο τοίχο… από την οποία γινόταν η «Κάθοδος των Αρρηφόρων»… Σύμφωνα με την ιεροτελεστία, τα κορίτσια μετέφεραν τα κλειστά αγγεία στον ναό της Αφροδίτης την νύκτα και έπαιρναν άλλα αγγεία / κίστες / κάνιστρα από εκεί, τα οποία μετέφεραν πίσω στο Αρρηφόριο. Απαγορευόταν να κοιτάξει κανείς μέσα στα αγγεία! Ούτε η ιέρεια της Αθηνάς! Γι’ αυτόν τον λόγο τα σκεύη είχαν παρασκευάσει άλλα, άγνωστά τους πρόσωπα… Έφεραν τα άρρητα, εξ ου και το όνομα του Οίκου, των κοριτσιών και της εορτής… Αυτά τα «άρρητα[6] ιερά» ήταν απομιμήσεις φιδιών και φαλλών, «ανάστατοι»[7] πλακούντες από ζυμάρι σιταριού, μαζί με κλαδιά κουκκουναριάς - όλα σύμβολα γονιμότητος… Τότε, τελείωνε η θητεία των παρθένων κοριτσιών… Η νέα εκλογή αρρηφόρων γινόταν τον Οκτώβριο, με την νέα σπορά…

Αυτές οι πολυαναφερόμενες «υπόγειες διαβάσεις» του ιερού βράχου της Ακροπόλεως δεν έχουν μελετηθεί ακόμη επαρκώς...

Το ότι η τελετή είχε διάρκεια από την σπορά έως τον θερισμό, αποδεικνύει ότι ήταν τελετή γονιμότητος, υγιείας, ζωής. Η δε θερινή ιεροτελεστία συνδέθηκε με το κάλεσμα της δροσιάς(*) στα χωράφια… Όλα έχουν τις ρίζες τους στην πριν το δωδεκάθεο ελληνική κοσμοθέαση… Όλη η ιεροτελεστία συγκαταλέγεται στα λεγόμενα «μαγικά» δρώμενα της λαογραφίας μας, επιβιώσεις των οποίων εξακολουθούν έως σήμερα…[8]

Οι Αρρηφόρες ήταν επιφορτισμένες και με την λατρεία των θυγατέρων του Κέκροπος, τις Κεκροπίδες:

        - Της Έρσης[9],

        - της Αγλαύρου

και

        - της Πανδρόσου(*) - θεότητες της υγρασίας και της βλάστησης.

Το ιερόν τους, όπως προείπα, το Πανδρόσιον(*), ήταν πλάι στον ναό της Αθηνάς Πολιάδος. Στις Κεκροπίδες οι Αρρηφόρες προσέφεραν δείπνα από θυσίες – μια επίσης μυστική προσφορά που λεγόταν «δειπνοφορία».[10]

Είναι γνωστό ότι ο Οίκος Αρρηφόριον, που κατασκευάσθηκε τον 5^ο αιώνα (περ. 470 π.Χ.)[11], από πωρόλιθο, είχε κάποτε τετράγωνη αίθουσα (πλευρά 12,2 μ.) και τετρακιόνιο δωρική κιονοστοιχία, καθώς και ορθογώνια αυλή (8 Χ 12 μ.). Το μόνο που σώζεται σήμερα – φευ! - είναι ασβεστολιθικοί λίθοι θεμελίων και θραύσματα μαρμάρου…

Λόγω ακατάλληλων ανασκαφών τον 19ο αιώνα, λείπουν πολλά στοιχεία…

Επειδή ο ασβεστόλιθος είναι εύθραυστος και το μάρμαρο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση οποιασδήποτε σωζόμενης κατασκευής, αποφασίσθηκε ότι, σε αντίθεση με τα σχέδια για οποιοδήποτε άλλο μνημείο στην Ακρόπολη, το Αρρηφόριον θα… ξαναθαφτεί για… την προστασία του…

Αποφασίσθηκε η πλήρης κατάχωση των ευρημάτων του, ώστε να προστατευθούν…

Και αφού θάφτηκε κυριολεκτικά,
θάφτηκε και ηλεκτρονικά...
Δεν υπάρχει καν στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου Πολιτισμού...

Έτσι επιχωματώθηκε το 2006, από την Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως… Με χώμα που – λένε - θα μπορούσε εύκολα να αφαιρεθεί, εάν ήταν απαραίτητο… Αλλά προορίζεται επίσης να παραμείνει στην θέση του για τουλάχιστον… 120 χρόνια!.. Και αναρωτιέμαι: Τι το ιδιαίτερον θα συμβεί το… 2126;;; - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ...

Και σήμερα τα ίχνη του κτηρίου αυτού δεν είναι ορατά…

ΠΗΓΗ: «Arrephorion», AJA, Νοέμβρ./Δεκ. 2015. Γ. Λεκάκης «Παραδόσεις των λαών». Γ. Λεκάκης «Ελληνική Μυθολογία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.1.2016.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Κατ’ άλλους πρόκειται για άγνωστο κτίσμα, ή του ιερού της Αφροδίτης στους Κήπους, που αναφέρει ο Παυσανίας, ή του πραγματικού Ερεχθείου.

[2] «... ανάκειται γάρ eν ακροπόλει χαλκούς εν τη σφαιρίστρα των Αρρηφόρων κελητίζειν έτι παις ων...», Πλούτ. Ισοκράτης 839 C.

[3] «Επτά μέν έτη γεγώσ’ ευθύς ηρρηφόρουν...» (Αριστοφ. Λυσιστρ., 643).

[4] Αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες Ιούνιο-Ιούλιο, περίπου.

[5] ή/και σεντούκια.

[6] Άρρητος ήταν ο θεός Διόνυσος, διότι «Διὸς και Περσεφονείης ἀρρήτοις λέκτροισι τεκνωθείς / τεκνώθηκε από τον Δία και την Περσεφόνη σε άρρητα λέκτρα (= νυφικές κλίνες, γαμήλιες τελετές, γάμοι > λέχος, λεχώνα, κλπ.)».

Από τις θεές, άρρητο (και ανομολόγητο) ήταν το όνομα της (ευλαβικώς αποκαλουμένης) Δέσποινας (χθονία θεότης, προ Δωδεκαθεου και αυτή, που για να μην ξεχαστεί, μετεγράφη στην νέα κοσμοαντίληψη ως κόρη της θεάς «Σκοτεινής» και «Μέλαινας» Δήμητρας και του θεού Ιππίου Ποσειδώνος, αδελφή του θεϊκού ίππου Αρίωνος!), με μυστικιστική λατρεία. Γνωστοποιείτο μόνον εις τους μεμυημένους. Δεν έχει διασωθεί σε καμμία πηγή. Γι’ αυτό και αργότερα, κατά την αντιγραφή, έγινε επίθετο της Παναγίας. Ιερόν της υπήρχε στην Λυκόσουρα Αρκαδίας.

Υπάρχουν και τα άρρητα της Ιατρικής («Ἃ δ' ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα / Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω, κατά την διάρκεια της θεραπείας - ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή - αυτά που δεν πρέπει να μαθευτούν παρά έξω, δεν θα τα κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά», από τον όρκο του Ιπποκράτους, που σήμερα έγιναν «ιατρικό απόρρητο»).

[7] «Ανάστατοι: πλακούντος είδος, ούτοι δε αυταίς ταις Αρρηφόροις εγίνοντο...» - Λεξ. ΣΟΥΔΑΣ.

[8] Λ.χ. το αμίλητο νερό, κ.ά.

[9] Από την Έρρη / Έρση, οι Αρρηφόρες ελέγοντο και Ερρηφόρες / Ερσηφόρες και η γιορτή Ερρηφόρια / Ερσηφόρια.

[10] Βλ. λεξ. ΣΟΥΔΑΣ, Ησύχιος.

[11] Οι ανασκαφές αποκάλυψαν τρεις διαφορετικές κατασκευαστικές φάσεις.

σκοπιμα θαμμενο Αρρηφοριον, αρρητα Ακροπολη αυτοματη υπογεια σκαλα βορειο οχυρωματικο τειχος Ακροπολις Αθηνων, τετραγωνο κτηριο Γερμανος αρχαιολογος αρχιτεκτονας, Δαιρπφελντ Wilhelm Dörpfeld, Αρρητοφοριον / Αρρηφοριον / Arrephorion, 1920 Πανδροσειο Ερεχθειο κοπελλα Αρρηφοροι Αρρηφορες παιγνιδι σφαιρα / μπαλλα / τοπι, μπαλα αυλη τειχη, Σφαιριστρα των αρρηφορων Αρρητοφοριο / Αρρηφοριο σπιτι Arrephoroi, παρθενοι, παρθενος παρθενα κοριτσι 7 11 ετη, αριστοκρατια καταγωγη υπηρεσια λατρεια θεα Πολιας Αθηνα επιλογη αρχοντας βασιλιας, αρχων βασιλευς αθηνων διακεκριμενη οικογενεια Αθηνα ντυσιμο ενδυση λευκο, εργασια εργαστινες υφανση υφαντικη πεπλο ξοανο Παναθηναια πλεξιμο νεος πεπλος τιμη λευκα εργαστινη κορη ιερο καθηκον μεταφορα μυστηριωδη ιερα σκευη θεες γονεις κοριτσι υποχρεωση ενδυματα χρυσα κοσμηματα κορες ναοι ιερα πεπλα πομπη αγαλμα αρχαιος ναος καταστροφη Ερεχθειον θαυμασαι απαντας γνωριμα, Παρθενοι δυο οικος πορρω, αθηναιοι σφας χρονος διαιτα θεω εορτη δρασις νυκτι κεφαλη ιερεια ειδυια επισταμεναις περιβολος Κηποι Αφροδιτης καθοδος υπογαιος αυτοματη κατιασις παρθενοι. φερομενα ακροπολη παρθενια Παυσανιας, Ελλαδος Περιηγησις, γιορτη μηνας Πυανεψιωνας κόορη κανιστρο καλαθι ιερεια της Αθηνας, αρρητα μυστικα, κρυφα Αρρηφορια Arrephoria, νυκτα, καλοκαιρι μην Σκιροφοριωνας Σκιροφοριων μυστικο τελετουργικο, κουβαλημα κανιστρα κεφαλι ιερο σκευος μυστηριο αυτοματο αυτοματισμος σκαλα κλιμακας, κλιμαξ κρυμμενη τοιχος Καθοδος των Αρρηφορων ιεροτελεστια, κλειστο αγγειο νυχτα αγγεια / κιστη απαγορευση αγγεια σκευη παρασκευαση αγνωστο αρρητο Οικος απομιμηση φιδι φαλλος αναστατος πλακουντας πλακους ζυμαρι σιταρι κλαδι συμβολα γονιμοτητος γονιμοτητας γονιμοτητα θητεια εκλογη Οκτωβριο, σπορα οφις κουκκουναρια κουκκουναρι υπογεια διαβαση ιερος βραχος κουκουναρια κουκουναρι τελετη θερισμος υγεια υγιεια, ζωη θερινη ιεροτελεστια καλεσμα δροσια δροσος χωραφι δωδεκαθεο ελληνικη κοσμοθεαση μαγεια μαγικα δρωμενα λαογραφια επιβιωση μαγικο δρωμενο λατρεια Κεκροπας, Κεκροπιδες κεκρωψ Ερση Αγλαυρος Πανδροσος θεοτητα υγρασια βλαστηση ιερον Πανδροσιον, δειπνο θυσια μυστικη προσφορα δειπνοφορια 5ος αιωνας 470 πΧ πωρολιθος, τετραγωνη αιθουσα τετρακιονιο δωρικη κιονοστοιχια, ορθογωνια αυλη ασβεστολιθος λιθοι θεμελιο θραυσμα μαρμαρο ακαταλληλες ανασκαφες 19ος αιωνας μνημειο ν προστασια καταχωση ευρημα επιχωματωση 2006, ΥΣΜΑ Υπηρεσια Συντηρησης Μνημειων Ακροπολεως χωμα 2126 κτηριο κτισμα, Κηπος, χαλκος σφαιριστηριο κελητιζω Πλουταρχος Ισοκρατης επτα ηρρηφορια Αριστοφανης Λυσιστρατη Ιουνιος Ιουλιος, σεντουκι αρρητος Διονυσος, Διας ζευς Περσεφονη αρρητοις λεκτροισι τεκνωθεις / τεκνο τεκνωθηκα λεκτρο νυφικη κλινη γαμηλια τελετες, γαμοι γαμος λεχος, λεχωνα, θεες, ανομολογητο Δεσποινα χθονια θεοτης, κοσμοαντιληψη Σκοτεινη Μελαινα Δημητρα Ιππιος Ποσειδωνας, θεικος ιππος Αριωνας ποσειδων αριων μυστικιστικη λατρεια μυηση Παναγια Λυκοσουρα Αρκαδια Ιατρικη θεραπεια βιος ανθρωπος σιγη μυστικα ορκος του Ιπποκρατους, ιατρικο απορρητο Ιπποκρατη Ιπποκρατης αναστατοι πλακουντες ειδος, Λεξικο ΣΟΥΔΑΣ αμιλητο νερο ερρη Ερρηφορες / Ερσηφορες Ερρηφορια / Ερσηφορια λεξικο Ησυχιος ανασκαφη κατασκευη υπουργειο Πολιτισμου υπποα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ