Του Γιώργου Λεκάκη
Στην ελληνική μυθολογία, η
Στύγα / Στυξ ήταν ένας ποταμός-όριο μεταξύ της Γαίας και του Κάτω Κόσμου. Οι σχετικοί
με τον Κάτω Κόσμο ποταμοί (Αχέροντας, Κοκκυτός, Λήθη, Φλεγέθων / Πυριφλεγέθων και Στύγιος)
συνέκλιναν στο κέντρο του Κάτω Κόσμου, σε ένα μεγάλο έλος, που μερικές φορές
ονομάζεται επίσης Στυξ. Ο ποταμός Στύγας / Στύγιος πηγάζει ψηλά από τα Αροάνεια Όρη, κοντά στον Φενεό[1] (τότε
Αρκαδίας, από το 1900 π.Χ. τουλάχιστον, σήμερα Κορινθίας)[2].
Η Στυξ ήταν κόρη του Ωκεανού
και της Τηθύος / Θέτιδος.[3] Από τον
Δία απέκτησε την Περσεφόνη. Από τον Αρκάδα(*) Πάλλαντα την Νίκη, τον Ζήλο, το Κράτος,
την Βία και την Σκύλλα. Από τον Πείρα, απέκτησε την Έχιδνα. Ο Ερμής, αφού
τιμώρησε τους υιούς της, επειδή ήταν ασεβείς απέναντι στους θεούς και σκληροί
με τους ανθρώπους, μεταμόρφωσε την ίδια σε νυχτοπούλι που επηρε το όνομά της, «στύγα»
(είδος κουκουβάγιας), το κρώξιμο του οποίου την νύκτα προαναγγέλλει πόλεμο και
διχόνοια.[4]
Η Στύγα ήταν και ποτάμια θεότητα,
χθόνια, φρικαλέα αλλά και πηγή θαυματουργών δυνάμεων. Λ.χ.:
- Στα ύδατά της ορκίζονταν οι
θεοί, διότι στον Όλυμπο, μαζί με τα παιδιά της, εβοήθησε τον Δία, στην Τιτανομαχία.
Αυτός την αντάμειψε και όρισε να δίνουν, πλέον, οι θεοί όρκο στο ιερό της όνομα,
ενώ κράτησε κοντά του τα δυο παιδιά της, Κράτος και Βία[5]. Όταν
δυο θεοί φιλονικούσαν μεταξύ τους και ο Ζευς δεν μπορούσε να διαπιστώσει ποιος
λέει αλήθεια, έστελνε την Ίριδα να φέρει από τον Άδη Ύδωρ της Στυγός σε χρυσό
αμφορέα. Οι θεοί τότε έπρεπε να ορκιστούν εμπρός στο Ιερό Ύδωρ. Ο επίορκος
παρέλυε, έμενε άφωνος και άπνοος, για ένα ολόκληρο έτος κατά το οποίο θα ήταν
και θνητός! Ύστερα από το κώμα, αποκλειόταν από τα συμβούλια και τα συμπόσια
των θεών, για άλλα 9 χρόνια![6] Τον Όρκο
των θεών μιμούνταν οι Αρκάδες(*), οι οποίοι συνήθιζαν να ορκίζονται στα ύδατα της
Αρκάδισσας(*) νύφης.
- Όποιο ζωντανό ον, έπεφτε μέσα
στα νερά της δηλητηριαζόταν και πέθαινε[7]. Ακόμη
και ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε δηλητηριασμένος από Ύδωρ της Στυγός, που έριξε
κρυφά στο κρασί του ο οινοχόος του, Ιόλλας, συνωμοσία του Αντιπάτρου.[8]
- Τα πήλινα αγγεία ράγιζαν, ενώ
εκείνα από μέταλλο (ακόμη και από χρυσό) σκούριαζαν και διαλύονταν! Κανένα
δοχείο δεν μπορούσε να συγκρατήσει το Ύδωρ της Στυγός εκτός και αν ήταν
κατασκευασμένο από οπλή αλόγου(4*).
- Τα νερά της αναμεμειγμένα με
θειάφι χρησιμοποιούσαν οι Τελχίνες ίνα καταστρέψουν φυτά και ζώα!
- Σε αυτά η Θέτις εμβάπτισε τον
νεογέννητο Αχιλλέα, ίνα τον κάνει άτρωτο.[9]
Οι ελληνικοί μύθοι ταξείδεψαν με τους Έλληνες στα πέρατα του κόσμου. Έτσι, όπου αυτοί πήγαν, και έβλεπαν απόκοσμο μέρος με μαύρα(***) νερά, το ονομάτιζαν Στύγα. Πολλοί ποταμοί στον κόσμο φέρουν το όνομά της, άλλοι με αρχαίες ονοματοδοσίες και άλλοι με νεώτερες. Αλλά ένας εξ αυτών, έχει ιδιαιτέρα σημασία. Ευρίσκεται στα Βαλκάνια, στην έκταση της νυν Σλοβακίας…
Σε συνδυασμό με το σπήλαιο
Baradla αντιπροσωπεύει το πιο σημαντικό τμήμα του διασυνοριακού δικτύου καρστικών
σπηλαίων Aggtelek και Slovak που συνεχίζει στο Εθνικό Πάρκο Aggtelek στην
Ουγγαρία. Η τοποθεσία έχει ενταχθεί στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς
της UNESCO το 1995.
Αυτά τα τεράστια
ασβεστολιθικά περάσματα, που έχουν σχηματισθεί κατά την Μέση Τριασική περίοδο ανακαλύφθηκαν
το 1926 από τον Ján Majko.
Η τοποθεσία ανήκει σε μια
σύνθετη ποικιλία σχηματισμών, που περιλαμβάνει 712 σπήλαια, πολλά από τα οποία
ήταν πολύ γνωστά στον τοπικό πληθυσμό για αιώνες. Ο Βαρθολομίδης, ένας ιερέας
από την Οχτίνα / Martonháza Ουγγαρίας, κατέγραψε τις πρώτες συστηματικές
εξορμήσεις στο σπήλαιο Certova diera το 1801. Τα συμπεράσματά του ότι «ορισμένα
τοπικά σπήλαια είναι απλώς τμήματα ενός μεγαλύτερου σπηλαιοσυστήματος»
επιβεβαιώθηκαν από τον εξερευνητή I. Vass, ο οποίος ερεύνησε το σπήλαιο Baradla
το 1821.
Ο E. Nyari ανέλαβε
αρχαιολογικές εργασίες το 1881 και πρότεινε τη σύνδεση του Certova diera και
του σπηλαίου Baradla, όπως έκανε ο K. Siegmenth το 1891. Το εκτεταμένο έργο του
Jan Majko το 1926 επιβεβαίωσε την διασύνδεση πολλών τοπικών σπηλαίων και
οδήγησε στην ανακάλυψη του σπηλαίου Domica στις 3.10.1926. Ο J. Majko διείσδυσε
από τον πυθμένα του μέσα από μια άβυσσο βάθους 15 μ. σε μεγάλους υπόγειους
χώρους το 1926, όπου έγιναν πολλές αρχαιολογικές ανακαλύψεις αργότερα.
Ο Jaroslav Böhm διηύθυνε τις
ανασκαφές στο σπήλαιο Domica, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Τεκμηριώθηκε
ανθρώπινη παρουσία από την Παλαιολιθική εποχή.
Το σπήλαιο πιθανώς ήταν ένα περιστασιακό
καταφύγιο και για τους αρχαιότερους νεολιθικούς κατοίκους της Ανατολικής Σλοβακίας.
Ωστόσο, στο σπήλαιο σύχναζαν
νεολιθικοί άνθρωποι του «πολιτισμού Bükk», οι οποίοι θα μπορούσαν ακόμη και να
κατασκεύαζαν την ξεχωριστή κεραμική τους (με τα λεπτά τοιχώματα) μέσα στο
σπήλαιο.
Η αρχική είσοδος του σπηλαίου
Domica μπλοκαρίστηκε από συντρίμμια, όταν οι παλαιο-άνθρωποι το εγκατέλειψαν
και το σπήλαιο έγινε απρόσιτο…
Σε πολλά σημεία του σπηλαίου
ανακαλύφθηκαν οπές από κατοικίες και εστίες. Περισσότερα από 200 ανακατασκευασμένα
δοχεία από όστρακα, καθώς και μια πλαγιά, σκαμμένη σε πεζούλες, στον λεπτόκοκκο
άργιλο της όχθης της Στυγός, με αποτυπώματα από πέτρινους πελέκεις αποτελούν
μαρτυρίες κατασκευής κεραμικών στο σπήλαιο.
Σίδερα, σουβλιά, βέλη, η αρχαιότερη
χτένα στην Ευρώπη, δακτυλίδι, διακοσμημένο κυλινδρικό βραχιόλι και αγκίστρι
αντιπροσωπεύουν την κορυφή της νεολιθικής επεξεργασίας οστών. Επίσης
διατηρήθηκαν μενταγιόν από κογχύλια και δόντια ζώων.
Σήμερα μόνο ένα τμήμα 1,6
χλμ. του συνολικού μήκους (5,14 χλμ.) είναι δημόσια προσβάσιμο από το 1932.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική
Μυθολογία». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
4.4.2018.
 |
| Επιβίβαση στην βάρκα του Χάρωνος, η οποία ευρίσκεται στον ποταμό της Στυγός. Από τον Τάφο του κολυμβητή-δύτη, στο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΝ (Paestum) Καλαβρίας. |
[1] Αρχαία πόλη ανάμεσα στους ποταμούς Όλβιο και Δόξα, στην πηγή της Οινόης. Με είσοδο για τον Άδη, απ’ όπου κατέβηκε η θεά Δήμητρα όταν έψαχνε την κόρη της Περσεφόνη. Με ναούς της Κιδαρίας Δήμητρος(**), της Ελευσίνιας Δήμητρος(**)(με δυο λατρευτικούς λίθους και οι ιερείς που τελούσαν τα ελευσίνια(**) μυστήρια), του Ασκληπιού, του Φενεάτου Ερμού (όπου τελούνταν τα Έρμαια), του Πυθίου Απόλλωνος, κ.ά. Με τους τάφους του αδελφού του Ηρακλή, Ιφικλή (πατέρα του Ιόλαου), του Μυρτίλου (> Μυρτώον πέλαγος), και του Αιπύτου, κ.ά.
[2] Βλ. Ηρόδοτος. Σήμερα το Ύδωρ Στυγός, λέγεται Μαυρονέρι(***). Είναι εκπληκτικό πως το λαϊκό τοπωνύμιο διατηρεί τον αρχαίο μύθο, αφού κατά την ελληνική μυθική παράδοση, η θεά Δήμητρα(**), μεταμορφωμένη σε φοράδα(4*) ίνα ξεφύγει από τον Ποσειδώνα(4*), που την είχε ερωτευθεί και την κυνηγούσε, καθρεφτίστηκε μέσα στα ύδατα της Στυγός, και αυτό που αντίκρισε την δυσαρέστησε τόσο πολύ, που ταράχτηκε. Η ταραχή της πέρασε στον ποταμό, ο οποίος έγινε μελανός / μαύρος > μαυρονέρι(***)! Τα ύδατα της πηγής διέρχονται υπογείως και αναβλύζουν ξανά, χαμηλότερα στην ίδια περιοχή, για να ενωθούν με τον ποταμό Κράθι.
[3] Εκφάνσεις της ιδίας θεότητος.
Αναφέρεται και άλλη με
το ίδιο όνομα, κόρη του Ερέβους και της Νυκτός.
[4] Βλ. Ησύχιος, Οβίδιος, Αντωνίνος Λιβεράλις («Πολυφόντη»).
[5] Βλ. Γ. Λεκάκης «Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης», εκδ.
Πελασγός, 2022..
[6] Βλ. Ησίοδος.
[7] Η σύγχρονη επιστήμη επαναβεβαίωσε την ελληνική
μυθολογία: Στα ασβεστολιθικά πετρώματα του καταρράκτη της Στυγός εντοπίστηκε η
εξαιρετικώς τοξική ουσία καλιχεαμυκίνη (calicheamicin), που προξενεί βλάβες στο
DNA, με αρχικά συμπτώματα αίσθημα αδυναμίας, κόπωσης και πόνου, εν συνεχεία
κατάρρευση των εσωτερικών οργάνων και του νευρικού συστήματος, που εν τέλει
οδηγούν στον θάνατο! – βλ. σχ. εφημ. «Ελευθεροτυπία», 9.10.2016.
Παρόμοιες «μαγικές» δυνάμεις
είχαν και τα χθόνια ύδατα.
[8] Βλ. Αρριανός «Αλεξάνδρου Ανάβασις», 7.27.1-2.
Πλούταρχος «Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος», 77. Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις», 8.18.6.
Κούρτιος Ρούφος «Ιστορία του Μ. Αλεξάνδρου». Ιουστίνος «Επιτομή των Φιλιππικών
του Πομπήιου Τρόγου», 12.14.
[9] Βλ. Στάτιος.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook