Του Γιώργου Λεκάκη
Η μουσική είναι αναπόσπαστο
μέρος πολλών από τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής και είναι ένας ισχυρός
τρόπος δημιουργίας κοινοτικών δεσμών.
Όμως η σημασία ενός μουσικού
οργάνου δεν βρίσκεται μόνον στα γεγονότα, όπου παίζεται, και στον ήχο που
παράγει. Προέρχεται επίσης από το άτομο που το φτιάχνει (και την ενέργειά του) και τα υλικά από τα
οποία έχει κατασκευαστεί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Μουσικής μύησις".
Για τους κατοίκους του χωριού
La Real στις Περουβιανές Άνδεις, τα υλικά που χρησιμοποίησαν για την δημιουργία
πνευστών αντανακλούν μια βαθειά σύνδεση, τόσο με τους ζωντανούς, όσο και με
τους νεκρούς και με τα ζώα, που είχαν κεντρικό ρόλο στην ζωή τους.
«Το να παίζεις μουσική ήταν
μια συλλογική δραστηριότητα, κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου. Τα μουσικά όργανα
κατασκευάζονταν από πολλά μέλη μιας κοινότητας», λέει η αρχαιολόγος Al.
Alaica (Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας). «Χρησιμοποιούσαν υλικά, όπως οστά
καμηλοειδών, στα οποία είχαν πρόσβαση και που ήταν σημαντικά για αυτούς».
Μερικά από αυτά τα όργανα θάφτηκαν στην εν συνεχεία μαζί με τους νεκρούς.
Καμηλοειδή, όπως τα λάμα[1], ήταν η
κύρια πηγή κρέατος για τους ανθρώπους του La Real, καθώς και ινών και δέρματος
για ρούχα. Οι βοσκοί μεγάλωσαν αυτά τα ζώα από την γέννησή τους. Η σφαγή τους
ήταν, πιθανότατα, μέρος μιας κοινής εορτής. «Θα είχαν ζήσει με αυτά τα ζώα και
θα τα γνώριζαν καλά συλλογικά, και ίσως ακόμη και ατομικά», λέει η κ. Alaica.
«Κάθε ένα από τα μουσικά πνευστά όργανα από οστά λάμα, από το χωριό La Real,
αντιπροσωπεύει σχεδόν σίγουρα ένα κοινό γεύμα. Έτσι η ταυτότητα ενός ζώου
παρέμενε γνωστή, καθ’ όλην την διάρκεια της εκδήλωσης, και η «φωνή» κάθε ζώου, έμενε
στην συλλογική μνήμη, με τους ήχους που έβγαζε το όργανο από το κόκκαλό του».
Αξίζει να σημειωθεί πως:
- η μετάβαση από τον τρόπο
ζωής των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην ευρέως διαδεδομένη γεωργία στην περιοχή, ήταν
δυνατή μόνο με χρήση της κοπριάς των λάμα[1], ως λίπασμα![2] Χρήση των
καμηλοειδών hueques στο αλέτρι παρατηρήθηκε και από τους ιθαγενείς Μαπούτσε / Αραουκάνους του νησιού Μότσα[3].
- οι Moche του Περού, συχνάκις
τοποθετούσαν λάμα[1], και μέρη λάμα[1], στις ταφές σημαντικών ανθρώπων, ως προσφορές ή
προμήθειες για την μετά θάνατον ζωή και απεικόνιζαν λάμα αρκετά ρεαλιστικά στα
κεραμικά τους.
- στην Αυτοκρατορία των Ίνκα, τα λάμα[1], ήταν τα μόνα θηρία μεταφοράς φορτίου – ειδικώς στα ορυχεία του Ποτόσι.
Για τους ευγενείς των Ίνκα, το λάμα είχε συμβολική σημασία και ειδώλια λάμα[1], συχνά θάβονταν μαζί με τους νεκρούς. Η θεότητα των Ίνκα Urcuchillay απεικονίσθηκε
με την μορφή ενός πολύχρωμου λάμα. Οι μεγάλοι αριθμοί λάμα που βρέθηκαν στα
νότια υψίπεδα του Περού, ήταν ένας σημαντικός παράγοντας στην άνοδο της
Αυτοκρατορίας των Ίνκα.[4] Η
μέγιστη έκταση της Αυτοκρατορίας των Ίνκα συνέπεσε, κατά προσέγγιση, με την
μεγαλύτερη κατανομή των αλπακά και των λάμα[1], στην προ-κολόμβου Αμερική.
- στην Νότια Αμερική, τα λάμα[1], εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως φορτηγά θηρία, καθώς και για την παραγωγή φυτικών ινών και κρέατος. Από τα τέλη του 18ου αιώνα, μόνον οι Μαπούτσε από την Mariquina και το Huequén εξέτρεφαν το ζώο.
Θάβοντας ένα όργανο, οι
άνθρωποι της La Real εξασφάλιζαν ότι αυτή η φωνή δεν θα ακουγόταν πλέον. «Ο
ίδιος ο τρόπος με τον οποίο αποβάλλεται η αναπνοή για να δημιουργηθεί ήχος σε ένα
πνευστό όργανο, είναι, με τον δικό της τρόπο, μια ωδή στους νεκρούς», λέει η κ.
Alaica.
Ακούσετε μερικά από τα
πνευστά αυτά, ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: J. A. Lobell «Artifact», AJA, Μάρτ./Απρ. 2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.3.2023.
[1] Llama, Lama glama.
[2] Βλ. Alex Chepstow-Lusty.
[3] Από τον Ολλανδό καπετάνιο Joris van Spilbergen το 1614 – βλ. Juan Ignacio Molina.
[4] Βλ. Carl Troll.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook