Η Πτερία είναι μια «χαμένη
πόλη» της βόρειας Καππαδοκίας…
Η Πτερία ή Πτέριο[1] είναι η αρχαία πρωτεύουσα των Λευκών Σύριων / Λευκοσυρίων της Καππαδοκίας, όπως ελέγοντο οι Ετεοκρήτες(**) / Ετέοι(**) > Χεταίοι.
Η Πτερία έκειτο στο οροπέδιο
των Κερκενών / Κερκίνης[2]. Επιφανειακές
ανασκαφές και έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον Βρετανό αρχαιολόγο δρ. Geoffery
Summers. Η αναζήτηση αυτής της χαμένης πόλης εξεκίνησε το 2013. Ευρέθησαν τείχη
2.600 χρόνων.
Σύμφωνα με ιστορικές
αναφορές, η Πτερία κατεστράφη, κάηκε και εγκαταλείφθηκε μετά την Μάχη της
Πτερίας, μεταξύ των Λυδών και Μηδών. Αυτή η μάχη έληξε κατά την διάρκεια μιας
έκλειψης ηλίου στις 28 Μαΐου 547 π.Χ., η οποία «ματαφράστηκε» ως οιωνός, ότι οι
θεοί ήθελαν να σταματήσουν οι μάχες – βλ. Ηρόδοτος. Και μετά η Πτερία δεν
αναφέρεται από καμμία άλλη αρχαία πηγή!..
Αλλά τα μνημεία της δείχνουν
σχέση με Συρία και Αιγαίο(*).
 |
| Τα ερείπια της ΠΤΕΡΙΑΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ, από το βιβλίο "History of Egypt, Chaldea, Syria, Babylonia and Assyria", του 1903. |
Τα λείψανα της Πτερίας αποτελούνται από μια μεγάλη οχυρωμένη πόλη, σε μια απότομη πλαγιά, που περικλείεται από δύο βαθειές χαράδρες. Η ακρόπολις ενισχύθηκε με έναν πετρόκυκλο, στον οποίο οδηγούσαν πολύ στενές πύλες, καθώς και εσωτερικές σκάλες. Ακριβώς μέσα σε αυτό, ίσως, στην κύρια είσοδό της, ευρέθη επιγραφή επί βράχου, εγγεγραμμένη με 9 γραμμές με «χαρακτήρες Χετταίων(**)» (Nishan Tash). Μια παρόμοια επιγραφή, εξ ίσου δυσανάγνωστη, μπορεί να ανιχνευθεί σε γειτονικό βράχο. Κάτω από την ακρόπολη στα βορειοανατολικά υπάρχει μια συνοικία, με μεγάλα ερείπια μάλλον παλλάτι ή ναός, που εκτίσθη γύρω από μια κεντρική αυλή. Ολόκληρη η τοποθεσία περιβάλλεται από ένα ισχυρό τείχος, πάχους 4,3 μ., με πύργους που απέχουν περίπου 30 μ. μεταξύ τους.
Το μνημείο, ωστόσο, που ενωρίτερα
έκανε διάσημη την Πτερία είναι το οι βραχογραφίες στο σπήλαιο-ιερό, που νυν
λέγεται Yasili Kaya. Σε αυτό δύο στοές κοσμούνται με ανάγλυφα σε σύνολα. Η μεγαλύτερη
στοά δείχνει δύο πομπές, οι οποίες, ξεκινώντας και στους δύο τοίχους από την
είσοδο, συναντώνται στην κορυφή του σπηλαίου! Στον αριστερό τοίχο υπάρχουν 45 μορφές,
με επί κεφαλής μια γιγάντια ανδρική φιγούρα, όρθια ως τους λυγισμένους λαιμούς
δύο ανδρών. Στον δεξιό τοίχο τον αντικρύζει ένα θηλυκό, σχεδόν ίσου αναστήματος,
που στέκεται επάνω σε μια λεοπάρδαλη ή λέαινα και ακολουθείται από ένα νεαρό
αρσενικό, με τσεκούρι μάχης, όρθιο επάνω σε ένα παρόμοιο θηρίο. Πίσω από αυτά
είναι περίπου 20 φιγούρες ιερέων με μίτρες[3], κλπ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γυναίκα είναι η Μεγάλη Μητέρα Θεά της φύσης (που
λατρεύετο σε όλην την δυτική Ασία), στην οποία παρευρίσκεται ο αυτο-γεννημένος
υιός της, με την βοήθεια του οποίου δημιουργεί τον κόσμο. Είναι η Μεγάλη Μητέρα
των Θεών! Τους ακολουθούν ιερείς ή δευτερεύουσες θεότητες.
Η άλλη πομπή, σύμφωνα με την
αναλογία άλλων μνημείων, θα πρέπει να αποτελείται από θνητούς που φέρουν ιερό
και επί κεφαλής τον βασιλιά τους, ο οποίος κάνει προσφορά ή αφιερώνει την πόλη
του στην θεά ή συμμετέχει σε κάποια μυστική ένωση με την θεά. Η μορφή που τον
ακολουθεί φαίνεται να είναι αυτή του αρχιερέα του. Επάνω από πολλές φιγούρες
είναι σκαλισμένα σύμβολα «χετταίων». Εκτός από τις λιτανείες υπάρχουν πέντε
ανεξάρτητα ανάγλυφα στην μικρή στοά και το ένα επαναλαμβάνει την μορφή του
αρχιερέα!
Ο sir W. M. Ramsay είπε ότι η σημασία της Πτερίας ήταν η
γέφυρά της πάνω από τον ποταμό Άλυ / Halys, στον περσικό «βασιλικό δρόμο».
Η γη ήταν και είναι
πολύ εύφορη, και υπήρχαν καλά βοσκοτόπια κατάλληλα για την εκτροφή βοοειδών,
αλόγων - άλλωστε Καππαδοκία σημαίνει η Χώρα των Ωραίων Ίππων - ακόμα και καμηλών. Υπήρχε επίσης μια άνθηση του εμπορίου της κίτρινης φυτικής
βαφής και του μοχέρ[4].
Το 1890 ανακαλύφθηκαν πινακίδες με σφηνοειδή από τον E. Chantre. Και το 1906 δόθηκε άδεια για ανασκαφή του χώρου, από την Ανατολική Εταιρεία του Βερολίνου. Ο H. Winckler εστάλη για προκαταρκτική εξέταση. Βρήκε έναν αριθμό πινακίδων σε δύο γλώσσες, την βαβυλωνιακή και την «τοπική»[5]. Ανάμεσά τους ήταν ένα αντίγραφο σε σφηνοειδή γραφή, της Συνθήκης που συνέταξε ο Ραμσής Β'. στα 20 του χρόνια, με τον βασιλιά της Χέτα(**), και εγγράφηκε σε έναν τοίχο στο Καρνάκ. Το 1907 ο Winckler επέστρεψε με τον O. Puchstein και άλλους και έκανε τακτικές ανασκαφές, αποκαλύπτοντας μεγάλο μέρος των οχυρώσεων και δύο ναούς. Βρήκε ενεπίγραφα μνημεία και πολλές ακόμη πινακίδες. Από αυτά που γράφτηκαν στα βαβυλωνιακά ο Winckler έχει τεκμηριώσει το γεγονός ότι η Πτερία ήταν η πρωτεύουσα μιας ισχυρής δυναστείας Ετέων / Hatti(**), από τα μέσα του 16ου αιώνα π.Χ. τουλάχιστον, έως το 1200 π.Χ. Ισχυρίζεται περαιτέρω ότι το αρχαίο όνομά της ήταν Hatti / Χάττι(**). Στο απόγειο της δύναμής της κυβέρνησε όλην την Μικρά Ασία μέχρι το Αιγαίο και την βόρεια Συρία μέχρι τις πηγές του Ορόντη! Ήταν επίσης κυρίαρχος των Μιτάννων και των Αμούρρι / Αμάρρου στην Μεσοποταμία. Είχε συνεχή σχέση με όρους ισότητας με την Αίγυπτο και την Βαβυλωνία! Οι τέσσερις βασιλείς της, που αναφέρονται ονομαστικά στα αιγυπτιακά κείμενα, έχουν ταυτιστεί με τους βασιλείς της Πτερίας.
Η παρακμή της δύναμής της Χάττι(**) ξεκίνησε με την επέκταση της Ασσυρίας, μετά το 1100 π.Χ.
Μετά την παρακμή του Ταβίου[6], ενός παλαιού διοικητικού κέντρου της περιοχής, ο Τσαπάνογλου, γενάρχης μιας ισχυρής φεουδαρχικής οικογένειας, ίδρυσε μια νέα πόλη που ονομάζεται Μποζόκ. Προσαρτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1398. Γύρω στο 1911 ήταν η πρωτεύουσα ενός σανδζακίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην επαρχία της Άγκυρας.
Η πόλις Βασιλική Θέρμα / Βασιλικές
Θέρμες[7] είναι
μια αρχαία λουτρόπολη, ρωμαϊκών χρόνων, που βρίσκεται στην ευρύτερη περιφέρεια
της Πτερίας[8] στον 39ο
παράλληλο[9], στην βόρεια
Καππαδοκία, στο όρος Κερκίνης[10].
Αναφέρεται για πρώτη φορά ως Σαρουήνα[11], μόλις τον
2ο αιώνα μ.Χ. στον Άτλαντα του Κλ. Πτολεμαίου, με την αρχαία
ελληνική γραφή.
Ο Κροίσος και ο Κύρος
ενδιαφέρθηκαν και πολέμησαν για την κατάκτηση της περιοχής.
Τα λουτρά εκτίσθησαν τον 2ο
αιώνα και χρησιμοποιήθηκαν και στην Βυζαντινή εποχή, αλλά και αργότερα από
τους Σελτζούκους και τους Οθωμανούς…
Η μεγάλη ιαματική «πισίνα»
έχει διαστάσεις 23,30 x 12,80 μ. και βάθος 1,34 μ. Το νερό έχει περίπου 45°C. - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Οι 755 έως τώρα ιαματικές πηγές της Ελλαάδος". Υπάρχει μια εσωτερική «πισίνα» διαστάσεων 16 x 4 μ. με συμμετρικές σκάλες στις
δύο πλευρές της. Η τρίτη «πισίνα» με ιαματικό νερό, που βράζει, από το έδαφος, είναι
κτισμένη κάθετα προς την εσωτερική «πισίνα». Η «πισίνα» είναι 15 x 5,2 μ. με
ημικυκλικό σχήμα στις κοντές πλευρές της.
Το λουτρό προστέθηκε στον
Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2018.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία" (απόσπ.). Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.6.2018.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- H. Barth «Reise von Trapezunt», εκδ. Ergänz,
Petermann's Geog. Mith. 1860.
- Britannica εγκυκλ.
- E. Chantre «Mission en Cappadocie», 1898
- J. Hamilton «Researches», 1842.
- K. Humann και O. Puchstein
«Reisen in Kleinasien u. Nordsyrien», 1890.
- Murray's Guide to Asia Minor, 1894.
- G. Perrot και E. Guillaume
«Expl. arch. de la Galatie (1862-1872)».
- G. Perrot και C. Chipiez «Hist.
de l'art», 1886.
- C. Ritter «Erdkunde», xviii.
- C. Texier «Descr. de l'Asie Mineure», 1843.
- Lord Warkworth «Notes of a Diary», 1898.
- εφημ. Yeni Safak.
[1] Κοντά στο νυν Boghaz Keui / Boğazköy, Boghazköy / Boğazkale («Φρούριο του Φαραγγιού»),
πόλη της επαρχίας Çorum, 87 χλμ. από την πόλη Çorum. Στον 40ό παράλληλο - 40°01′16″N
34°36′35″E. Αποτελείται από 4 συνοικίες: Yekbas, Çarşı, Hattusas και Hisar.
Διάσημη για το Sarıkale («Κίτρινο Κάστρο»).
Πόλεις με το ίδιο όνομα
απαντώνται και:
- στην επικράτεια της Σινώπης Πόντου. - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΣΙΝΩΠΗ ΔΙΑΒΑΣΤΕ Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία".
- στην Μηδία, ίσως κληρουχία
Μικρασιατών / Ποντίων μισθοφόρων του στρατού των Σελευκιδών, από την Πτερία Σινώπης,
και
- στην Σαμψούντα, κοντά στο
Ak-alan. Ευρέθη από τον Θ. Μακρίδη-μπέη, σε ανασκαφές του για το Μουσείο της
Κωνσταντινούπολης το 1907.
Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν οικισμοί / χωριά:
- με όνομα Πτερία
/ Πτεριά / Πτέρη: Αρκαδίας (τ. Τσάρνη), Άρτης, Ευρυτανίας, Πιερίας, Μεσοποταμία
Καστοριάς
- με το όνομα Πτερούς / Πτερούντας Λέσβου(*),
- με το όνομα Φτέρη: Αχαΐας(***), Αργιθέας Καρδίτσας, Ιωαννίνων, Φθιώτιδος
- με το όνομα Φτερόλακκα: Φθιώτιδος, Χανίων Κρήτης(**), και όρος Φτέρη / Κλωκός Αχαΐας(***)…
[2] Ας σημειωθεί ότι όρος Κέρκης υπάρχει και στην Σάμο(*), ένα βουνό του οποίου καλείται Φτεριάς!
[3] Η μίτρα είναι εφεύρημα των Σαΐων ιερέων της Σαμοθράκης(*) – βλ. Γ. Λεκάκης «Σαμοθράκη, ιερά Νήσος».
[4] με χαρακτηριστικά παρόμοια με το μετάξι), που
προέρχεται από τα μαλλιά της κατσίκας Αγκύρας.
[5] Είναι αυτή των επιστολών Arzawa (Αχαιών***), που βρέθηκαν στο Tell el-Amarna.
[6] Νυν Büyüknefes.
[7] Kral Kızı Hamamı ή Sarıkaya Roma Hamamı.
[9] 39°44′54″N
35°03′56″E.
[10] Νυν Kerkenes Dağ.
[11] Σαρουένη / Σαρουήνα / Sarouena. Ως «Aquae Saravenae» στις λατινικές πηγές. Και ως «Aquas Aravenas» στον Χάρτη Peutinger (4ος
αιώνας).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook