Του οικονομολόγου Κυριάκου Η. Βλασιάδη
Στην κωμόπολη Σινασό
(Καππαδοκίας), εκτός από τους γνωστούς γυναικείους κυκλικούς χορούς, με τα
θαυμάσια ελληνικότατα δημοτικά τραγούδια, χόρευαν και τον «μοναδικό» αντικρυστό
(καρσιλαμά) γυναικείο χορό Ίσο. Λέμε μοναδικό διότι πολύ πιθανόν να τον χόρευαν
μόνο στη Σινασό. Δεν βρίσκουμε μαρτυρίες που να φανερώνουν ότι τον χόρευαν και
σε άλλα μέρη της Καππαδοκίας.
Παρά το γεγονός ότι στη Σινασό μιλούσαν ελληνικά, ο Ίσος χορευόταν με τούρκικα τραγούδια, που δεν
ήθελαν να τα εξελληνίσουν, γιατί πίστευαν ότι έτσι κρατούσαν την παράδοση, ίσως
όμως και να φοβόντουσαν τις αντιδράσεις των Τούρκων. Άλλωστε είναι γνωστό ότι
οι Τούρκοι απαγόρευαν τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και παράδοσης. Πολλά
τραγούδια των Καππαδόκων ήταν στην τουρκική γλώσσα γιατί μόνο έτσι τους
επέτρεπαν να τα τραγουδούν. Εν τούτοις οι Καππαδόκες κατάφεραν, όσο ήταν
δυνατό, να διασώσουν την παράδοση τους.
Ο Ίσος λοιπόν χορευόταν μόνο
από γυναίκες, σε κλειστούς χώρους και όχι δημόσια. Συνήθως οι χορεύτριες δεν
κρατούσαν τίποτα στα χέρια τους, έχοντας τα τρία πρώτα δάχτυλα ενωμένα όπως
κάνουμε το σταυρό μας, και τα άλλα δύο κολλητά στην παλάμη. Σπάνια κρατούσαν
ζίλια ή ξύλινα κουτάλια (χουλιάρια). Ο τονισμός των βημάτων είναι πάντα στο ένα
πόδι, χωρίς να γίνονται περιττά πηδήματα και κινήσεις της μέσης, με το κορμί
στητό σαν λαμπάδα, σαν Καρυάτιδα. Τα χέρια εναλλάξ ανασηκωμένα στο ύψος του
κεφαλιού και το κεφάλι να γέρνει προς το μέρος του ανασηκωμένου χεριού,
δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι η χορεύτρια θέλει να κρυφτεί από ξένα μάτια
κρύβοντας το πρόσωπο. Το άλλο χέρι κάτω και προς τα πίσω. Αυτό γίνεται εναλλάξ.
Σε ορισμένα σημεία του τραγουδιού, και με τα δύο χέρια σηκωμένα στο ύψος του
κεφαλιού, οι χορεύτριες γέρνουν το κορμί δεξιά και αριστερά η μια απέναντι από
την άλλη. Σε άλλες δε στιγμές χορεύουν με τις πλάτες τους απέναντι, αλλά σε
λίγο έρχονται και πάλι αντιμέτωπες πρόσωπο με πρόσωπο.
Στο τέλος του τραγουδιού, οι δύο χορεύτριες
κάνουν μια ελαφριά υπόκλιση, η μία απέναντι από την άλλη, πιάνοντας τα χέρια
της η κάθε μιά, μπροστά της και χαμηλά. Δείγμα ευγένειας και πολιτισμού.
Το σημαντικότερο
χαρακτηριστικό του Ίσου είναι το περπάτημα που νομίζεις ότι οι χορεύτριες δεν
κάνουν βήματα αλλά γλιστράνε στο έδαφος, στηριζόμενες πότε στο ένα και πότε στο
άλλο πόδι, και έτσι το κορμί δεν κάνει ποτέ πάνω-κάτω.
Είναι χορός περήφανος, με
χάρη αλλά και σεμνότητα. Τον συνόδευαν συνήθως το βιολί, το κλαρίνο και το
ντέφι. Πολλές φορές έπαιζε μόνο το ντέφι. Τραγουδούσαν, χωρίς όργανα, οι
χορεύτριες και οι θεατές οι οποίοι κτυπώντας παλαμάκια στο ρυθμό του χορού,
φώναζαν «Ώπα!!! Μπράβο!!!».
Τα πιο συνηθισμένα τραγούδια
για τον Ίσο ήταν το «Ντέβελι», το «Γιαρ-γιαρ αμάν» και το «Εντιμ γιάριμ». Όταν
χόρευαν μέλλουσες νύφες, οι παριστάμενοι φώναζαν διάφορα πειράγματα και ο χορός
γινόταν έτσι ένα είδος νυφοπάζαρου.
Τσακωμοί και φασαρίες δεν
γινόντουσαν πάνω στο χορό, αφού ο ένας σεβόταν τον άλλο, με τη χριστιανική
αγωγή που διέκρινε τους Σινασίτες, αλλά σεβασμός υπήρχε και από τη μεριά των
Τούρκων.
Παρά το γεγονός ότι επάνω στο
χορό διακρινόταν ποια ήταν η καλύτερη και η πιο χαριτωμένη χορεύτρια, εν
τούτοις δεν προσπαθούσαν ή δεν ήθελαν να ξεχωρίζουν η μια από την άλλη,
προφανώς από μετριοφροσύνη. Χορούς μάθαιναν και στο σχολείο, αλλά τον αέρα και
το ύφος των χορών τα μάθαιναν κυρίως παρακολουθώντας τους μεγαλύτερους στα
πανηγύρια και στις διάφορες συγκεντρώσεις. Όπως είναι γνωστό, οι Σινασίτες δεν
έχαναν ευκαιρία για να στήσουν γλέντια και χορούς.
Το δυσάρεστο είναι ότι οι
κόρες τους, η δεύτερη γενιά δηλαδή, που σήμερα είναι 50-60 ετών, δεν χορεύουν
τον Ίσο, μάλλον επειδή είναι με τούρκικα τραγούδια, αλλά κυρίως επειδή δεν τον
γνωρίζουν. Δηλαδή από τη μια γενιά στην άλλη, χάθηκε ο μοναδικός αυτός χορός
των προγόνων μας Σινασιτών. Δυστυχώς, πιστεύω ότι δεν υπάρχει πλέον δυνατότητα
να τον διασώσουμε και να τον μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές, αφού δεν υπάρχει
σήμερα ο φορέας εκείνος ή κάποιος ειδήμων που να φροντίσει τη διάσωση του. Εγώ
πάντως προσπαθώ να κάνω ό,τι μπορώ πάνω σ’αυτό το θέμα.
Όταν η παράδοση δεν μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, αφανίζεται και η νομοτέλεια αυτή που κατατρέχει τις παραδόσεις μας επιτελεί δυστυχώς το έργο της.
ΠΗΓΗ: Κυρ. Βλασιάδης: «Ο αντικρυστός
χορός Ισος, της Σινασού», Παράδοση και Τέχνη 032, σελ. 8-9, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ.,
Μάρτιος-Απρίλιος 1997 / P032-03, Ευρετήριο: O-B4875D60. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.3.2023.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook