Του Φράνκο Ανέλλι
Οι πιο βιομηχανοποιημένες
περιοχές της Ιταλίας, πριν το 1860, ήταν η Καμπανία, η Καλαβρία και η Απουλία / Πούλια: για τα επίπεδα εκβιομηχάνισης οι Δύο Σικελίες τοποθετήθηκαν στις πρώτες
θέσεις της Ευρώπης.
Τα χαλυβουργεία της Mongiana
ήταν διάσημα στην Καλαβρία, με δύο φούρνους χυτοσιδήρου, δύο σιδερένιους
καμίνους Wilkinson και 6 διυλιστήρια, απασχολούσαν 2.500 εργαζομένους.
Η αποκεντρωμένη βιομηχανία
μεταξιού απασχολούσε πάνω από 3.000 άτομα.
Το μεγαλύτερο εργοστάσιο
μεταλλομηχανικής στο Βασίλειο των Δύο Σικελιών ήταν αυτό της Pietrarsa (μεταξύ Νάπολι και Πορτίτσι), με πάνω από 1.200 υπαλλήλους - ρεκόρ για την Ιταλία
εκείνης της εποχής.
Πίσω από την Pietrarsa ήταν το Ansaldo di Genoa [ιδρύθηκε στη Sampierdarena, τώρα συνοικία της Γένοβας] με 400 εργάτες.
Το εργοστάσιο της Νάπολι παρήγαγε ατμοκίνητα, μηχανές, ναυτικές μηχανές, 44 χρόνια πριν από την Breda και τη FIAT.
Στις αρχαίες ελληνικές Σταβίες(*) - νυν Castellammare di Stabia - από τα τέλη του 18ου αιώνα, λειτουργούσαν τα σημαντικότερα και τεχνολογικά πιο προηγμένα ναυπηγεία της Ιταλίας. Το πρώτο ατμόπλοιο, το Real Ferdinando, κατασκευάσθηκε εκεί, 4 χρόνια πριν το πρώτο βρετανικό ατμόπλοιο.
Από το Castellammare βγήκαν:
- το πρώτο προωθητικό πλοίο της Ιταλίας
και
- το πρώτο σιδερένιο πλοίο.
Η τεχνολογία είχε μπει και
στην γεωργία, όπου χρησιμοποιήθηκαν μηχανικά εργοστάσια για την παραγωγή ελαιολάδου στην Πούλια, που αύξησαν σημαντικά την παραγωγή.
Το Abruzzo(**) ήταν σημαντικό για
τα ταχυδρομεία (ισχυρά επίσης αυτά του Basso Lazio και της Χερσονήσου Αμάλφι),
την κατασκευή λεπίδων και την κλωστοϋφαντουργία.
Η Σικελία εξήγαγε θείο, πολύ
πολύτιμο τότε, ειδικά στην επαρχία Caltanissetta(***), εκείνην την εποχή μία από τις
πλουσιότερες και πιο βιομηχανοποιημένες πόλεις της Ιταλίας. Στην Σικελία υπήρχαν εμπορικά λιμάνια από τα οποία έφευγαν πλοία προς όλον τον κόσμο, ειδικά
στις Ηνωμένες Πολιτείες και την λοιπή Αμερική. Σημαντική ήταν και η χημική
βιομηχανία της Σικελίας που παρήγαγε όλα τα συστατικά και συνθετικά υλικά που
ήταν γνωστά τότε: οξέα, χρώματα, γυαλί.
Η Πούλια και η Βασιλικάτα ήταν σημαντικές για την κλωστοϋφαντουργία, πολλές από τις οποίες
ήταν ήδη μηχανοκίνητες.
Οι αγροτικές μηχανές της
Απουλίας θεωρήθηκαν από τις καλύτερες στην Ευρώπη. Το σημαντικότερο
χρηματιστήριο στο Βασίλειο ήταν, άλλωστε, αυτό του Βαρίου / Μπάρι.
Μόλις κατελήφθησαν οι Δύο
Σικελίες, η κυβέρνηση του Τορίνο ξεκίνησε την «κυνική και συστηματική» διάλυση
του βιομηχανικού ιστού των «νοτίων επαρχιών». Η Pietrarsa (όπου το 1862 οι
επιτιθέμενοι διέπραξαν αιματηρή μαζική δολοφονία εργατών, για να υπερασπιστούν
τους ισχυρισμούς του ιδιώτη ιδιοκτήτη, στον οποίο είχε ανατεθεί το εργοστάσιο)
καταδικάσθηκε σε ασταμάτητη παρακμή...
Από τα εργοτάξια του Castellammare
απολύθηκαν 400 εργάτες.
Τα χαλυβουργεία της Mongiana
έκλεισαν γρήγορα, ενώ το Ferdinandea di Stilo(4*) (με 5.000 εκτάρια δάσους) επωλήθη
για λίγα χρήματα σε έναν «συνταγματάρχη γαριβαλδινό / Garibaldino», ο οποίος ήλθε
στην Καλαβρία ακολουθώντας τους «απελευθερωτές»…
ΠΗΓΗ: Stato Magna Grecia - Due Sicilie, 24.3.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.3.2023.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Γ. Λεκάκης:
(*) Σταβίαι: Με κατοίκηση από τον 8ο αι. π.Χ. Η αρχαία πόλη σήμερα εξακολουθεί εν μέρει βυθισμένη στην θάλασσα. Κατοίκησαν και Σαμνίτες και οι ελληνικής καταγωγής Ετρούσκοι. Οι Σταβίες κατακτήθηκαν από την Ρώμη το 340 π.Χ.
(**) Με κατοίκηση από την "προϊστορική εποχή", ευρήματα σε όλη την περιοχή νεολιθικής περιόδου, με αγροτικό τρόπο ζωής, με εργαλεία νεκροπόλεις του 10ου αιώνα π.Χ.
(***) Η ιστορία της περιοχής ξεκινά την 4η χιλιετία π.Χ., όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα Εποχής του Χαλκού και τους θαλαμωτούς τάφους λαξευμένους στον βράχο που βρέθηκαν στην Sabucina και στο Gibil Gabib. Κατοίκησαν Σικανοί / Sicani, Έλληνες εκ Γέλας, γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ. για να καταλήξουν υπό την κυριαρχία του Ακράγαντα. Το νεώτερο τοπωνύμιο ίσως δηλώνει ύπαρξη χωριού βυζαντινής καταγωγής, εκ Νύσσης / Nisa, της Καππαδοκίας Ανατολίας, από την οποία προήλθαν οι βυζαντινοί στρατιώτες, που θα έκτισαν το κάστρο της Pietrarossa και το ονομάτισαν το κοντινό χωριό Nissa, που λέγεται και "η γειτονιά των Αγγέλων" - βλ. Luigi Santagati.
(4*) Εκ του ποταμού Στύλαρου - λόγω του σχήματος στύλου - στα αρχαία ελληνικά Στύλων, του επιμήκους ακρωτηρίου Κόκινθου (Coynthum Promontorium, νυν Punta Stylo), όπου κάποτε βρισκόταν ο πρώτος αρχαίος ελληνικός οικισμός. Άλλοι πιστεύουν ότι ονομάσθηκε Στύλων, λόγω του σχήματος του όρους Consolino. Συνδέεται με την καταστροφή της αρχαίας ελληνικής πόλεως Καυλωνίας, από τον Διονύσιο Α' των Συρακουσών. Στην αρχή ήταν μια οχυρή πόλη, ένα μεγάλο ελληνικό oppidum με το όνομα Κοσίλινον / Κοσέληνο / Consilinum, Στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θεωρούνταν η Ιταλική Καυλωνία. Στην συνέχεια άλλαξε το όνομά του σε, Στυλίς / Στυλίδα. Είχε ναό του Δία Ομόριου. Θεωρείται στο Itinerarium Antonini ως ταξιδιωτικός σταθμός 400 σταδίων από την αρχαία Λοκρίδα, των Λοκρών της Μεγάλης Ελλάδος. Γύρω του οι τοποθεσίες Salti / Saltus, Malafrana, Maddaloni, Τροίας / Troiano, Napi, Maleni όλες με αρχαία μνημεια - βλ. Barrio, Marafioti, Aceti, και Apollinare Agresta «Η ζωή του San Giovanni Therestis», 1677.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" (απόσπ.).
Le regioni più industrializzate d’ Italia, prima del 1860, erano la
Campania, la Calabria e la Puglia: per i livelli di industrializzazione le Due
Sicilie si collocavano ai primi posti in Europa.
In Calabria erano famose le acciaierie di Mongiana, con due altiforni
per la ghisa, due forni Wilkinson per il ferro e sei raffinerie, occupava 2.500
operai.
L’industria decentrata della seta occupava oltre 3.000 persone.
La piu’ grande fabbrica metalmeccanica del Regno era quella di
Pietrarsa, (fra Napoli e Portici), con oltre 1200 addetti: un record per
l’Italia di allora.
Dietro Pietrarsa c’era l’Ansaldo di Genova, con 400 operai.
Lo stabilimento napoletano produceva macchine a vapore, locomotive,
motori navali, precedendo di 44 anni la Breda e la Fiat.
A Castellammare di Stabia, dalla fine del XVIII secolo, operavano i
cantieri navali più importanti e tecnologicamente avanzati d’Italia.
In questo cantiere fu allestita la prima nave a vapore, il Real
Ferdinando, 4 anni prima della prima nave a vapore inglese.
Da Castellammare di uscirono la prima nave a elica d’ Italia e la prima
nave in ferro. La tecnologia era entrata anche in agricoltura, dove per la
produzione dell’olio in Puglia erano usati impianti meccanici che accrebbero
fortemente la produzione.
L’ Abruzzo era importante per le cartiere (forti anche quelle del Basso
Lazio e della Penisola Amalfitana), la fabbricazione delle lame e le industrie
tessili.
La Sicilia esportava zolfo, preziosissimo allora, specie nella provincia
di Caltanissetta, all’ epoca una delle città più ricche e industrializzate d’
Italia. In Sicilia c’erano porti commerciali da cui partivano navi per tutto il
mondo, Stati Uniti ed Americhe specialmente. Importante, infine era l’
industria chimica della Sicilia che produceva tutti i componenti e i materiali
sintetici conosciuti allora, acidi, vernici, vetro.
Puglia e Basilicata erano importanti per i lanifici e le industrie
tessili, molte delle quali gia’ motorizzate. La tecnologia era entrata anche in
agricoltura, dove per la produzione dell’olio in Puglia erano usati impianti
meccanici che accrebbero fortemente la produzione.
Le macchine agricole pugliesi erano considerate fra le migliori
d’Europa. La Borsa più importante del regno era, infine, quella di Bari.
Una volta occupate le Due Sicilie, il governo di Torino iniziò lo
smantellamento "cinico e sistematico" del tessuto industriale di
quelle che erano divenute le “province meridionali”. Pietrarsa (dove nel 1862 i
bersaglieri compirono un sanguinoso eccidio di operai per difendere le pretese
del padrone privato cui fu affidata la fabbrica) fu condannata a un
inarrestabile declino.
Nei cantieri di Castellammare furono licenziati in tronco 400 operai.
Le acciaierie di Mongiana furono rapidamente chiuse, mentre la
Ferdinandea di Stilo (con ben 5000 ettari di boschi circostanti) fu venduta per
pochi soldi a un "colonnello garibaldino", giunto in Calabria al
seguito dei “liberatori”.
Franco Anelli
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook