Του Γιώργου Λεκάκη
Σύντομες επιγραφές, οι
περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από την επικράτεια των σημερινών κρατών
Τατζικιστάν, Αφγανιστάν και Ουζμπεκιστάν και μια μεγαλύτερη τρίγλωσση, που ευρέθηκε
από Γάλλους αρχαιολόγους, την δεκαετία του 1960 στο Dašt-i Nāwur στην έκταση του νυν Αφγανιστάν,
σε ένα υψόμετρο 4.320 μ. στο όρος Qarabayu, περίπου 100 χλμ. νοτιοδυτικά της
Καμπούλ, διχάζουν τους επιστήμονες.
Το DAST-e NΑWOR - στην αρχαία ελληνική Αραχωσία, είναι μια
κοιλότητα (μέσο υψόμετρο 3.100 μ.) εκτάσεως 60 x 15 χλμ. με μια υφάλμυρη λίμνη στο
κέντρο.
Έχουν βρεθεί αντικείμενα
Μέσης και Κάτω Παλαιολιθικής και Μεσολιθικής σε έρευνα που διεξήχθη κατά μήκος
των ακτών της λίμνης.[1] Η λίμνη θεωρήθηκε
πηγή του ποταμού Αραχωτού[*] από τον Κλ. Πτολεμαίο[2]. Μετά πιθανώς
ξανα-αναφέρεται μόλις τον 10ο αιώνα![3]
Το 1967 ο André Boutière,
Γάλλος γεωλόγος, βρήκε πέντε άσχημα παραμορφωμένες[4]
επιγραφές Kushan στα 4.320 μ. στην δυτική άκρη του Dašt-e Nāwor. Έκτοτε έχουν
καταστραφεί!!! Οι επιγραφές γνωστές ως DN I και DN II γράφηκαν με ελληνική
γραφή[**], πιθανώς στην βακτριανή γλώσσα.[5] Διαβάσθηκε
το όνομα της θεάς Šao Nana (< Αθηνάς;) (στην γραμμή 2), που υποδηλώνει ότι το
περιεχόμενο της τρίγλωσσης επιγραφής ήταν κυρίως θρησκευτικό.
Οι επιγραφές DN III και DN V
ήταν σε ένα κείμενο, που δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί.
Οι DN I, III και IV μαζί
αποτελούσαν σαφώς μια ενιαία τρίγλωσση επιγραφή από το βασίλειο του βασιλιά των
Κουσάνων, Vima Kadphises, τον μήνα Γορπιαίο (= ο Αύγουστος των Μακεδόνων) του 279 π.Χ.
Οι μελετητές εξακολουθούν ακόμη
να συζητούν γι’ αυτές τις επιγραφές…[6]
Η γραφή των DN III και V
φαίνεται να προέρχεται από τα αραμαϊκά (διάλεκτος της ελληνικής) ή από την
Kharoṣṭhī, η οποία προήλθε από την αραμαϊκή.
Το 1974 ήταν γνωστές πολύ λίγες
περιπτώσεις αυτής της γραφής. Μία από αυτές ήταν από το Surkh Kotal (Sorḵ
Kōtal). Ίσως της πρώιμης γλώσσας Kambojī[7], η οποία
μιλιόταν από μια φυλή, εγκατεστημένη σε αυτήν ακριβώς την περιοχή, και η οποία ίσως
ήταν περσική, ίσως και παρόμοια με την πρωτο-Ορμούρι.
Οι εισβολείς Yüe-chih της
Βακτριανής έφτασαν εδώ πάνω στην ύστερη ελληνιστική περίοδο.
Υπάρχουν τώρα αρκετά σωζόμενα
παραδείγματα αυτής της γραφής από την Κεντρική Ασία και το Αφγανιστάν,
ιδιαίτερα από το Surkh Kotal, το Āy Ḵānom, το Qara Tepe (παλαιό Termeḏ), το
Issyk, κ.ά. ώστε να διασφαλιστεί ότι η γλώσσα δεν είναι Kambojī.[8]
Τώρα η περιοχή κατοικείται μόνιμα από περσόφωνους Χαζάρους και είναι επίσης το θερινό βοσκότοπι για τους νομάδες που μιλούν πάστο. Παλαιότερα ξεκαλοκαίριαζε εκεί το αφγανικό ιππικό…
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Sv. Bonmann, κ.ά. «A Partial
Decipherment of the Unknown Kushan Script», στο περιοδικό Transactions of the Philological Society, Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, https://doi.org/10.1111/1467-968X.12269,
12.7.2023.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.7.2023.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Livshits, Rtveladze και Livshits.
[1] Βλ. Louis Dupree (σελ. 40, 69-70· Ball, σελ. 86).
[2] Βλ. 6.20.2· πρβλ. Bernard, σελ. 182-85.
[3] Βλ. Ḥodūd al-ʿālam (μτφρ. Minorsky, σελ. 694).
[4] Βλ. Fussman, 1974, Munugher, Davary και Humbach, Lazard.
[5] Βλ. Lazard κ.ά. σελ. 217-18
[6] Βλ. Fussman, 1974, σελ. 38-50, Bivar, 1976.
[7] Βλ. Fussman, 1974, σελ. 32-34.
[8] Βλ. Fussman, 1978, σελ. 435-36, idem,
1987, σ. 356.
[*] Ποταμωνύμιο ομόρριζο-σχετικό με τον Άραχθο.
[**] ΠΗΓΗ: Ιρανική Εγκυκλοπαίδεια.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook