Η ρωμαϊκή Εγνατία Οδός βασίστηκε στην αρχαία ελληνική Κάτω Οδό - της Πολ. Τσατσοπούλου

Η Οδός του Εγνατία

στην Θράκη

Της Πολυξένης Τσατσοπούλου, αρχαιολόγου

Η Εγνατία Οδός ήταν ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς και εμπορικούς δρόμους του αρχαίου κόσμου. Ο άξονας που συνέδεε την Ρώμη με τις κτίσεις της στην Ανατολή. Κατασκευάστηκε μεταξύ 146 και 120 π.Χ. από τον ανθύπατο της Μακεδονίας Γναίο Εγνάτιο, επάνω στα ίχνη του πανάρχαιου δρόμου που διέσχιζε την Μακεδονία και την Θράκη από τα ανατολικά προς τα δυτικά.

Από την αρχαϊκή ακόμη εποχή (7ος - 6ος αι. π.Χ.) διάφοροι λόγοι (στρατιωτικοί, διοικητικοί, εμπορικοί) είχαν συμβάλλει στην ανάγκη κατασκευής ενός αρκετά πυκνού οδικού δικτύου, το οποίο αργότερα συμπληρώθηκε με έργα οδοποιίας των Μακεδόνων βασιλέων. Το οδικό αυτό δίκτυο αποτέλεσε την βάση για τους περισσότερους ρωμαϊκούς, βυζαντινούς, οθωμανικούς, αλλά ακόμη και σύγχρονους δρόμους, καθώς το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους ήταν και είναι πάντοτε καθοριστικό. Αυτός είναι ο λόγος που οι δρόμοι δεν αλλάζουν εύκολα πορεία.

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη (ΙΙ, 97, 1-2), ο κυριότερος και πιο πολυσύχναστους από τους αρχαίους δρόμους ήταν η «κάτω οδός» που ερχόταν από το Βυζάντιο και αφού διέσχιζε την Ανατολική Μακεδονία οδηγούσε στην Θέρμη. Από την Θέρμη διακλαδιζόταν σε δύο αρτηρίες, από τις οποίες η μία οδηγούσε στη νότια Ελλάδα και η άλλη διασχίζοντας την Μακεδονία και την Ιλλυρία και ακολουθώντας την κατεύθυνση της κατοπινής Εγνατίας έφθανε στο Δυρράχιο, εξασφαλίζοντας την επικοινωνία ανάμεσα στα παράλια της Αδριατικής και της Μαύρης Θάλασσας. Το δρόμο αυτόν ακολούθησαν τα στρατεύματα του Δαρείου και του Ξέρξη στις εκστρατείες των Περσών κατά της Ελλάδας, στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησε και ο Μέγας Αλέξανδρος στην εκστρατεία του από την Ευρώπη προς την Ασία.

Η Εγνατία ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τον δρόμο αυτό.

Η Εγνατία ήταν η πρώτη δημόσια οδός που έγινε από τους Ρωμαίους έξω από την Ιταλία. Ξεκινούσε από την Απολλωνία και το Δυρράχιο στην Ιλλυρία διέσχιζε την Μακεδονία μέχρι τον ποταμό Νέστο, περνούσε στη Θράκη και συνέχιζε στον Ελλήσποντο και το Βυζάντιο. Για περισσότερα από 2.000 χρόνια υπήρξε ο μοναδικός καλός δρόμος σ’ αυτή την περιοχή και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην τύχη της Ρώμης, του Βυζαντίου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κατά μήκος της Εγνατίας, υπήρχαν ανά 7-14 μίλια (10 - 20 χλμ.) σταθμοί ανεφοδιασμού με προσωπικό για την εξυπηρέτηση των ταξειδιωτών. Υπήρχαν επίσης πανδοχεία, που ήταν εγκατεστημένα στο τέλος μιας πλήρους ταξειδιωτικής ημέρας (30 - 40 μίλια ή 45 - 60 χλμ.) Αυτό το γεγονός επηρέασε βαθύτατα την χωροταξική οργάνωση της Μακεδονίας και της Θράκης, αφού ακόμη και σήμερα οι μεγαλύτερες πόλεις, που βρίσκονται επάνω στον άξονα της Εγνατίας, απέχουν μεταξύ τους 45 - 60 χλμ: Έδεσσα - Γιαννιτσά - Θεσσαλονίκη - Απολλωνία - Αμφίπολη - Φίλιπποι αλλά και Καβάλα - Ξάνθη- Κομοτηνή - Αλεξανδρούπολη. Υπήρχαν ακόμη στρατόπεδα, φυλάκια, σταθμοί ελέγχου, φρουρές και φρούρια σε ποτάμια, σε υψώματα, σε στενά και σε ορεινά περάσματα.

Το αρχικό μήκος της Εγνατίας Οδού από την Αδριατική μέχρι τον ποταμό Έβρο ήταν 535 μίλια. Ανά ένα μίλι στον δρόμο υπήρχαν οδοδείκτες, τα μιλιάρια, που έδιναν πληροφορίες για την απόσταση από την αφετηρία.

Στον χώρο της Θράκης - και ιδιαίτερα στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης - η διαδρομή της αρχαίας Εγνατίας ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη σύγχρονη Εγνατία. Δυτικά της Μαρώνειας, όμως, φαίνεται ότι ακολούθησε ηπειρωτική διαδρομή, ίσως για να αποφύγει τις εκτεταμένες ελώδεις εκτάσεις που περιβάλλουν τις λιμνοθάλασσες της πεδινής Ροδόπης. Ακόμη δυτικότερα, μετά την Νεάπολη (Καβάλα), παρακάμπτει το Παγγαίο από τα βόρεια, αγνοώντας την αρχαία διαδρομή από την Πιερία κοιλάδα, που παραμένει όμως και χρησιμοποιείται παράλληλα. Φαίνεται ότι οι Ρωμαίοι τοπογράφοι δεν διστάζουν να διαφοροποιηθούν από την πεπατημένη, όταν θεωρούν ότι λόγοι ασφαλείας - πλημμύρες, χαλαρά εδάφη, ελώδεις περιοχές - επιβάλλουν μια νέα χάραξη. Γι’ αυτούς, η συντομότερη διαδρομή δεν είναι πάντα η καλύτερη.

Τα περισσότερα σωζόμενα τμήματα του δρόμου εντοπίστηκαν στο νομό Έβρου. Το πρώτο και μεγαλύτερο τμήμα αρχίζει από τα όρια των Νομών Ροδόπης - Έβρου και είναι ορατό μέχρι βορειοανατολικά της αρχαίας Ζώνης. Διασχίζει το χαμηλό αυχένα που χωρίζει τους κάμπους Κομοτηνής και Αλεξανδρούπολης και αποτελεί, ακόμη και σήμερα, θαυμαστό παράδειγμα χάραξης ορεινής διαδρομής. Υπάρχουν επίσης πολλά καλοδιατηρημένα πεδινά τμήματα σε επαφή σχεδόν με την σημερινή Εθνική οδό, μετά την Αλεξανδρούπολη, αλλά και μετά την Τραϊανούπολη.

Σε όλα τα ορατά σημεία του δρόμου υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες με την συμφωνημένη στα πλαίσια Ευρωπαϊκού προγράμματος, κοινή για όλες τις ρωμαϊκές οδούς, σήμανση. Επίσης τοποθετήθηκαν πινακίδες κατεύθυνσης κατά μήκος όλης της γνωστής πορείας στην ορεινή διάβαση των Ζωναίων ώστε να είναι σε θέση ο κάθε ενδιαφερόμενος περιηγητής να νιώσει την συγκίνηση της ανακάλυψης βαδίζοντας πάνω στο αρχαίο οδόστρωμα.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΕΒΡΟΥ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.12.2019.

ρωμαικη Εγνατια Οδος αρχαια ελληνικη Κατω Οδος Τσατσοπουλου στρατιωτικος εμπορικος δρομος αρχαιος κοσμος αξονας Ρωμη κτισεις Ανατολη 146 120 πΧ 2ος αιωνας ανθυπατος Μακεδονια Γναιος Εγνατιο, Εγνατιος παναρχαιος Θρακη ανατολικα δυτικα αρχαικη εποχη 7ος - 6ος στρατος διοικηση εμποριο κατασκευη οδικο δικτυο εργα οδοποιιας αρχαιοι Μακεδονες βασιλευς ρωμαικος, βυζαντινος, οθωμανικος, φυσικο αναγλυφο εδαφος δρομοι Θουκυδιδης αρχαια Βυζαντιο Ανατολικη Θερμη διακλαδωση αρτηρια νοτια Ελλαδα Ιλλυρια Δυρραχιο, επικοινωνια παραλια Αδριατικη Μαυρη θαλασσα στρατευμα Δαρειος Ξερξης εκστρατεια Περσες 5ος Μεγας Αλεξανδρος Ευρωπη Ασια πρωτη δημοσια οδο Ρωμαιοι Ιταλια Απολλωνια ποταμος Νεστος, Ελλησποντος μοναδικος Οθωμανικη Αυτοκρατορια σταθμος ανεφοδιασμος προσωπικο εξυπηρετηση ταξειδιωτης πανδοχειο ταξειδιωτικη ημερα χωροταξικη οργανωση Μακεδονιας πολεις, πολη εδεσσα - Γιαννιτσα - Θεσσαλονικη - Αμφιπολη - Φιλιπποι Καβαλα - Ξανθη- Κομοτηνη Αλεξανδρουπολη στρατοπεδο, φυλακιο σταθμος ελεγχος φρουρα φρουριο ποταμι υψωμα στενα ορεινο περασμα εβρος μιλι οδοδεικτης, μιλιαριο πληροφορια αποσταση αφετηρια νομος Ξανθης Ροδοπης διαδρομη συγχρονη Μαρωνεια ηπειρωτικη ελος λιμνοθαλασσα πεδινη Ροδοπη Νεαπολη νεαπολις Καβαλλα Παγγαιο Πιερια κοιλαδα, τοπογραφος ασφαλεια πλημμυρες, ελωδης περιοχη χαραξη εβρου ορια Ζωνη αυχενας καμπος Κομοτηνη Αλεξανδρουπολις ορεινη εθνικη Τραιανουπολη Τραιανουπολις Ζωναια ορη οδοστρωμα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ