Το ελληνόφωνο χωριό Στερνατία της Απουλίας Μεγάλης Ελλάδος - με τον μεγαλύτερο αριθμό ομιλητών της grico, όπου οι γυναίκες θρηνωδοί κτυπούσαν δυνατά το στέρνο τους! - του Γ. Λεκάκη

Το ελληνόφωνο χωριό Στερνατία

της Απουλίας, Μεγάλης Ελλάδος!

Με τον μεγαλύτερο αριθμό ομιλητών της grico,

όπου οι γυναίκες θρηνωδοί

κτυπούσαν δυνατά το στέρνο τους!

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Στερνατία[1] ή απλά Χώρα / Chóra, στα grico, είναι στην επαρχία Λουπίων / Lecce στην Απουλία της Μεγάλης Ελλάδος, της Κάτω Ιταλίας, στον 40ό παράλληλο [40°13′N 18°14′E], 16 χλμ. νότια-νοτιοανατολικά του Λέτσε.

Είναι μέρος της Grecìa Salentina, ενός «γλωσσικού νησιού» του Σαλέντο, όπου ομιλείται μια αρχαία γλώσσα ελληνικής προέλευσης, η grico ή τα «κατωιταλιώτικα». Η έρευνα «State of linguistic Greekness in the neo-Greek island of Terra d'Otranto», που πραγματοποιήθηκε μεταξύ Απριλίου και Νοεμβρίου 1964 από τον B. Σπανό, έδειξε ότι η Sternatia είναι ο δήμος του ελληνικού Salento με τον μεγαλύτερο αριθμό ομιλητών της grico: την μιλούσε το 74,9% του συνόλου των κατοίκων της! Ακόμη και σήμερα, η grico ομιλείται από τους κατοίκους της.

Ο Γερμανός γλωσολόγος G. Rohlfs, ετυμολογεί την πόλη από την ελληνική λέξη στέρνα, και όντως υπάρχουν 4 μεγάλες στέρνες. Αλλά οι στέρνες ήταν κάτι κοινό στα χωριά της περιοχής.

Ο L. Tasselli, λόγιος του 17^ου αιώνα , λέει ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το έθιμο που είχαν οι εντόπιες γυναίκες, να θρηνούν την απώλεια των αγαπημένων τους ανθρώπων, κτυπώντας το στέρνο[2] τους! Τρόπο θρήνου που βρίσκουμε ακόμη και σήμερα στην Μάνη, την Ήπειρο, κ.α. Άλλωστε για τους Έλληνες ποιητές το στέρνο / στήθος είναι η έδρα των συναισθημάτων.

Κατ’ άλλους από την μεσαιωνική βυζαντινή μορφή «στέρνα δια χώρα[3]».

Ο τοπικός ιστορικός Giorgio Leonardo Filieri προτείνει το «στερνατειά» (= στέρνα, ιαματική ιερή πηγή).

Αναφέρεται και ως «χῶρα Στερναδίκτης» (Sternadíktis) στα μεσαιωνικά έγγραφα.

Κατοίκηση στην περιοχή έχει βρεθεί από την νεολιθική εποχή και ιδίας εποχής μενίρ.

Εκατοντάδας θραύσματα και ευρήματα κεραμικών έχουν βρεθεί σε μια περιοχή, έξω από την πόλη, που ονομάζεται Τσουκαλά / Tsukkalà. Χρονολογούνται από την αρχαία έως την ρωμαϊκή περίοδο.

Ο πρώτος οικισμός, βάσει ανασκαφών, μπορεί να χρονολογηθεί στην περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (3ος - 5ος αι. μ.Χ.). Με την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Σαλέντο περιήλθε στην βυζαντινή κυριαρχία, μέχρι την άφιξη των Νορμανδών τον 11^ο αιώνα. Η Στερνατία έγινε έτσι ένα από τα κύρια κέντρα της ελληνόφωνης περιοχής του Σαλέντο. Είχε τείχη, οχυρωμένο κάστρο και αμυντικούς πύργους. Οι Βυζαντινοί Έλληνες διέδωσαν τους νόμους τους, τα έθιμά τους και την γλώσσα τους.

Ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο, που διαχειρίζονται οι Βασιλειανοί μοναχοί, το Αββαείον του Αγίου Ζαχαρία, φιλοξένησε αντιγραφείς και την αναπαραγωγή / εκτύπωση βιβλίων της τεράστιας ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Έτσι συνέβαλε στην πολιτιστική ανάπτυξη της Στερνατίας, αλλά και της διατηρησης της ελληνικής μνήμης.

Στην Εκκλησία της Μαρίας SS. Assunta (18^ου αιώνα) υπάρχει η «Παναγιά / Madonna της Κωνσταντινούπολης».

Σώζονται ακόμη υπόγεια ελαιοπιεστήρια, και άλλα με εγχάρακτους σταυρούς, υπεραιωνόβια ελαιόδενδρα, κλπ.

Η ελιά αυτή είναι άνω των 600 χρόνων!

Πολιούχος της κοινότητας είναι ο άγιος Γεώργιος που εορτάζεται στις 22 Αυγούστου.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.4.2015.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - AA. VV. «Guide to Sternatia», Γαλατίνα, 1993.

        - AA. VV. «Salento. Αρχαία αρχιτεκτονική και αρχαιολογικοί χώροι», εκδ. del Grifo, 2008.

        - P. Palma «Feudalism in Grecìa Salentina», Martano, 2006.

        - L. A. Montefusco «Feudal successions in the Terra d'Otranto», εκδ. Salento Heraldic Institute, Λέτσε, 1994.

        - G. L. Filieri «Γράφοντας στο Griko σήμερα».

        - «Grecia Salentina: Τέχνη, Πολιτισμός και Επικράτεια», εκδ. Congedo, 1996,

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Sternatìa / Starnaìtta / Starnaditta.

[2] Στέρνο = το εμπρός μέρος του στήθους > άνω γερμ. stirna = μπροστά.

[3] «στέρνα χθονός» = μεγάλη έκταση γης, που εξογκώνεται σιγά-σιγά > ρωσ. storona = χώρα, παλαιοσλαβ. = prostranŭ = πλατύς, κλπ.

ελληνοφωνο χωριο ελληνοφωνα χωρια Στερνατια Απουλιας, grico, γυναικα θρηνωδος στερνο Χωρα / Chora, γκρικο επαρχια Λουπιων / Lecce Μεγαλη Ελλαδα Κατω Ιταλια 40ος παραλληλος Λετσε Grecìa Salentina, γλωσσικο Σαλεντο, αρχαια γλωσσα ελληνικη προελευση κατωιταλιωτικα νεοελληνικα Terra d'Otranto οτραντο 1964 Σπανος Spano, δημος ελληνικο Salento Γερμανος γλωσολογος ρολφς Rohlfs, ετυμολογια λεξη στερνα, στερνες τασελι Tasselli, λογιος 17ος αιωνας μχ τοπωνυμιο εθιμο γυναικες, θρηνος θρηνωδοι απωλεια Μανη, ηπειρος, ελληνες ποιητες στηθος εδρα των συναισθηματων συναισθημα μεσαιωνικη βυζαντινη φιλιερι Filieri στερνατεια ιαματικη ιερη ιερα πηγη Στερναδικτης Sternadíktis μεσαιωνικα εγγραφα Στερναδεικτης κατοικηση Νεολιθικη εποχη μενιρ θραυσμα ευρημα κεραμικα Τσουκαλα Tsukkala αρχαιο ρωμαικη περιοδος Τσουκαλας αρχαιος οικισμος, ανασκαφη Ρωμαικη Αυτοκρατορια 3ος - 5ος πτωση Δυτικη βυζαντιο Νορμανδοι 11ος κεντρο ελληνοφωνη τειχη, οχυρωμενο καστρο αμυντικος πυργος Βυζαντινοι ελληνες νομος νομοι εθιμα πολιτιστικο κεντρο, Βασιλειανοι μοναχοι, αββαειο Αββαειον του Αγιου Ζαχαρια / Αγιος Ζαχαριας San Zaccaria, αντιγραφεας αντιγραφη αναπαραγωγη / εκτυπωση βιβλιο ελληνικη πολιτιστικη κληρονομια εκκλησια ιν ιερος ναος Μαριας μαρια SS Assunta ασουντα 18ος Παναγια / μαντονα Madonna της Κωνσταντινουπολης Κωνσταντινουπολεως Κωνσταντινουπολη Κωνσταντινουπολις υπογειο ελαιοπιεστηριο, υπεραιωνοβιο ελαιοδενδρο υπεραιωνοβια ελια πιεστηριο πολιουχος Γεωργιος εορτη γιορτη πανηγυρι 22 Αυγουστου Αυγουστος αρχιτεκτονικη αρχαιολογικος χωρος φεουδο φεουδαρχια γραφη Sternatιa / Starnaιtta / Starnaditta στερναιτα στερναιττα στερναντιτα στερναντιττα στηθοςανω γερμανικα stirna = μπροστα χθονος μεγαλη εκταση γης, εξογκωμα ρωσικα storona σλαβικα = prostranu = πλατυς παλαιοσλαβικα μαναβικο φρουτα ελαιο ελαιολαδο

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ