Του Γιώργου Λεκάκη
Ο τάφος των Λεοπαρδάλεων στην Ταρκινία / Tarquinii[1] (Viterbo), του πολιτισμού των
ελληνικής καταγωγής Ετρούσκων - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ - που χρονολογείται στο 480 π.Χ., δείχνει ένα
συμπόσιο, στο οποίο όμως συμμετείχαν
πολλές γυναίκες!
Στην Ταρκινία, οι τάφοι ήταν λαξευμένοι σε πολύ σκληρό βράχο, το σχέδιο και το χρώμα χαρακτηρίζει τα δωμάτια, από τα ξύλινα δοκάρια ή τις οροφές, τις κολώνες, από τις κουρτίνες μέχρι τα έπιπλα και πόρτες! Ο νεκρός απεικονίζεται με ένα αυγό στο χέρι, σύμβολο της αναγέννησης μετά τον θάνατο. Μια μεγάλη ποικιλία αφρικανικών αιλουροειδών φρουρεί τους τάφους. «Η παρουσία των δελφινιών που βουτούν στην θάλασσα συμβολίζει, ωστόσο, την είσοδο σε μια νέα διάσταση, όπου δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη να αναπνεύσει κανείς, αλλά δεν εγκαταλείπει τις απολαύσεις και την καθημερινότητα», επισημαίνει η κ. αρχαιολόγος Santarelli: «Όλοι οι χαρακτήρες σχεδιάζονται σε προφίλ, οι άντρες φαίνονται σκούροι και οι γυναίκες χιονόχρωμες, όπως στην αρχαία Αίγυπτο» - αλλά και στην Ελλάδα ήταν πρότυπον ωραιότητος το λευκό δέρμα.
Η αρχαία ετρουσκική κοινωνία
έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τις γυναίκες.
Η Ταρκινία[1] (ετρουσκικά Tarchuna / Tarchna) ήταν μια από τις πιο αρχαίες και σημαντικές ετρουσκικές πόλεις. Με το μαντείο του Τάγη, που έδωσε στους Ετρούσκους το disciplina etrusca. Στην αρχαιότητα είχε μεγάλη πολιτιστική σημασία. Με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Ταρκινία επισκίασε τους γείτονές της, πολύ πριν από την έλευση των γραπτών. την ίδρυσε ο Ταρχών - υιός ή αδελφός του Τυρρηνού[2]. Ο Δημάρατος της Κορίνθου έφερε Έλληνες εργάτες στην πόλη. Στους ετρουσκικούς τάφους (από Ταρκινία έως Κλύσιον[5]), στο Cerveteri οι γυναίκες απεικονίζονται, να παίρνουν μέρος σε συμπόσια, παιγνίδια και παραστάσεις.
«Οι Ετρούσκοι κράτησαν το όνομα
της μητέρας ως ευγενές, μαζί με αυτό του πατέρα, σε αντίθεση με τις Ρωμαίες,
που ονομάζονταν μόνο με το γένος που ανήκαν, ή της οικογένειας – λ.χ. Tullia
prima, Tullia Seconda, Iulia major, Iulia minor, κλπ.
Οι γυναίκες των Ετρούσκων
είχαν, αντίθετα, ένα δικό τους «σωστό» όνομα (Velelia, Ramutha, Thania,
Larthia), ήταν ιδιοκτήτριες εμπορικών καταστημάτων, πιθανότατα ταξείδευαν και
μετακινούνταν ανεξάρτητα, παρακολουθούσαν αθλητικούς αγώνες και συμπόσια,
κατείχαν ιερατικές θέσεις και, ίσως, ήταν επίσης και δικαστικοί.
Ένα πραγματικά μοναδικό
γεγονός στους αρχαίους πολιτισμούς.
Οι νεκροπόλεις θεωρούνταν «πόλεις
των νεκρών». Στην Sovana[3], «οι
τάφοι ήταν τα σπίτια τους, όπου τα κτερίσματα εγγυώνται άνεση στη μετά θάνατον
ζωή. Μια έννοια δανεισμένη από τους Έλληνες και Αιγύπτιους με τους οποίους οι
Ετρούσκοι συναλλάσσονταν». Αλλά και στην πιο αρχαϊκή φάση, στο Villanovano[4] (11ος
- 8ος αιώνας π.Χ.), αυτή της καύσης, προέκυψε η έννοια της μεταθανάτιας κατοικίας:
«Οι τεφροδόχοι κατασκευάζονταν σαν μια “καλύβα”, ξεκινώντας από την αρχή ότι,
το σώμα δεν έχει σημασία, επειδή επέζησε η ψυχή».
Οι Ετρούσκοι είχαν επίσης και
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥΣ ΘΕΟΥΣ:
- Ο Marigold, θεός που αποκάλυψε την τέχνη της μαντείας, της πρόβλεψης του μέλλοντος - παράλληλος του Απόλλωνος των λοιπόν Ελλήνων,
- Η θεά της Σελήνης, Losna (> Luna),
σημαντική για τους γεωργικούς κύκλους,
- Ο θεός της Ετρουσκικής Συνομοσπονδίας
των 12 πόλεων-κρατών, Voltumna,
- Ο θεός της βλάστησης, της ζωτικότητας και της χαράς, Fufluns – παράλληλος του Διόνυσου των λοιπόν Ελλήνων, αλλά με ακόμη ευρύτερα χαρακτηριστικά.
- ο θεός του δάσους, ο
Selvans, στους Ρωμαίους έγινε Silvanus.
- Η τριάδα - αρχαία ορφική ελληνική σύλληψη - του Καπιτωλίου
- Ζευς - Ήρα - Αθηνά
- Jupiter, Juno - Minerva
προέρχεται από μια ιδέα των Ετρούσκων - την οποία δανείστηκαν οι Ρωμαίοι - που αποτελείται από τους
- Tinia (< Zinia, Ζευς) - Uni (Ήρα) - Menvra (> Minerva = Αθηνά).
Τα ιστορικά γεγονότα των
Ετρούσκων έγιναν πιο περίπλοκα από το 474 π.Χ., από την ήττα τους στην Κύμη,
από τον στόλο των Συρακουσών, που αφαίρεσε την κυριαρχία τους στην Μεσόγειο και
οδήγησε στο εμπάργκο του εμπορίου τους. Η κρίση είχε επίσης επιπτώσεις και στην
αντίληψή τους για την μετά θάνατον ζωή. Από την «σπιτική» και ξέγνοιαστη, η
μετά θάνατον ζωή γίνεται ένα είδος Καθαρτηρίου, ένα όλο και πιο μυστηριώδες
τέλος, που οι ψυχές δεν μεταφέρονταν πλέον από μια ευγενική γοργόνα, αλλά από
την ζοφερή Χαρούν… έναν επίσης φτερωτό δαίμονα, με γαλαζωπό χρώμα, μύτη γύπα
και μυτερά αυτιά, που συνόδευε τους πεθαμένους με κάρο, πεζός ή έφιππος στο
τελευταίο τους ταξείδι, και που μετά φύτευε ένα καρφί στο μέτωπό τους, για να
καταστήσει το σώμα, άχρηστο πια, και να βγάλει την ψυχή.
Ο κλαδευτής των ψυχών Θουκούλτσα, με δρεπανοφίδια. |
Οι Ετρούσκοι επιβεβαιώνουν
ένα κοινωνιολογικό παράδειγμα: Οταν μια κοινωνία είναι χλιδάτη και ελεύθερη, έχει
για τον εαυτό της μια λιγότερο αρνητική ιδέα του θανάτου. Αντίθετα, όταν βρίσκεται
σε παρακμή, κυριαρχεί ο φόβος για το τέλος και το άγνωστο…
Τέλος, η ετρουσκική γλώσσα
απέκτησε γραπτή μορφή προσαρμόζοντας τα φωνήματά της στα ελληνικά γράμματα, που
πήγαινε, σε αντίθεση με την δική μας, από δεξιά προς τα αριστερά και που
αργότερα έγινε βουστροφηδόν, δηλαδή άλλαζε κατεύθυνση σε κάθε άκρο / γραμμή.
ΠΗΓΗ: «Storia Tra demoni e tombe: una storia degli Etruschi - L'idea dell'aldilà degli Etruschi, dalle pitture nelle necropoli all'organizzazione delle sepolture, racconta l'ascesa e la caduta di questo popolo», φωτ. Φρ. Καπόνε, Focus, 25.8.2021. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.8.2021.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Στο Λάτιο, στον 42ο παράλληλο [42°14′57″N
11°45′22″E].
[2] Ιδρυτής της Ετρουσκικής Ένωσης των δώδεκα πόλεων,
μαζί με τον αδελφό του Ταρχώνα. Σωτήρας των Ετρούσκων, επειδή τους οδήγησε από
την Λυδία στην ιταλική χερσόνησο στην περιοχή που εξ αυτών ονομάσθηκε Ετρουρία.
- βλ. Ηρόδοτος, I.94. Και Διόνυσος Αλικαρνασσεύς
«Antiquities Romanae»,
1.30.
[3] Η Σοβάνα στην νότια Τοσκάνη στον 42ο
παράλληλο [42°39′25″N 11°38′40″E] στην περιφέρεια του Σοράνο, επαρχίας του
Γκροσέτο, ήταν πόλη των Ετρούσκων.
Η πτερωτή γοργόνα Σκύλλα. |
Στην
νεκρόπολη της Σοβάνα στον «Τάφο των πτερωτών δαιμόνων», βλέπουμε ένα φτερωτό
θαλάσσιο τέρας, την Σκύλλα, με γυναικείο σώμα από την μέση και πάνω και το κάτω
μέρος σε σχήμα ψαριού με δύο ουρές- δαίμονας, με την αρχαία, την καλή έννοια του όρου – ο οποίος κατά τους
Ετρούσκους έφερε ευγενικά τις ψυχές στην πλάτη του, στη μετά θάνατον ζωή. Η Σκύλλα
μαζί με την Χάρυβδη ζούσαν στο Στενό Καλαβρίας – Μεσσήνης Σικελίας. Οι ψυχές μετά
καταλαμβάνονταν από έναν άλλο θηλυκό δαίμονα, τον Vanth, επίσης φτερωτό, ο
οποίος τις καθοδηγούσε στο σκοτάδι με έναν πυρσό. Ο τάφος έχει και γλυπτά-φύλακες
λιοντάρια, επιφορτισμένα με μαγικές δυνάμεις από ισχυρούς ιερείς.
[4] Στην νεκρόπολη της Villanova, του Δήμου Castenaso της
Μπολόνια, μεταξύ 1853 και 1855, ο G. Gozzadini έφερε στο φως 193 τάφους - 179
σε αποτέφρωση και 14 σε ταφή.
Ο
πολιτισμός του Villanovan, μέρος του ευρύτερου ετρουσκικού πολιτισμού,
αναπτύχθηκε στην Τυρρηνική Ετρουρία (Τοσκάνη και Λάτσιο), την Εμίλια-Ρομάνια (Μπολόνια,
Βερούτσιο, Ρίμινι), το Μάρκε (Fermo), την Καμπανία (Capua,
Capodifiume, Pontecagnano, Eboli, Sala Consilina).
[5] Αρχαίο ελληνικό Κλύσιον > Chiusi, ετρουσκικά Clevsin, Umbrian, Camars, λατινικά: Clusium. Πόλη στην επαρχία της Σιένα, στην Τοσκάνη, στην Ιταλία.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook