Του Γιώργου Λεκάκη
Η πρώτη αναφορά του φαινομένου του ηλεκτρισμού είναι από τον αρχαίο Έλληνα μαθηματικό Θαλή από την Μίλητο (7ος αι. π.Χ.). Απόδειξη ότι το φαινόμενο ήταν γνωστό τουλάχιστον από το 600 π.Χ. Με αυτό το φαινόμενο ο Θαλής εξήγησε ότι τα άψυχα αντικείμενα έχουν ψυχή. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που παρατήρησαν ότι τα φορτισμένα «κουμπιά» ήλεκτρου μπορούσαν να προσελκύσουν ελαφριά αντικείμενα, όπως τρίχες. Ο Θαλής είναι ο εφευρέτης (και) του στατικού ηλεκτρισμού. Και εκ του ηλέκτρου / κεχριμπαριού, ονόμασαν το φαινόμενο ηλεκτρισμός (> νεολατινικά electrica, electricity, κλπ.)…[*]
Με το όνομα «Μπαταρία της Βαγδάτης» είναι γνωστό ένα σύνολο τριών αντικειμένων που βρέθηκαν μαζί:
- ένα κεραμικό δοχείο (13 - 14 εκατ., διαμέτρου 8 εκατ.),
- ένας σωλήνας (μήκους περίπου 9 εκατ. και διαμέτρου 26 χλστ.), από χαλκό και
- μια ράβδος σιδήρου.
Η προέλευση και ο σκοπός του συνόλου
παραμένουν ασαφείς.
Ο W. König, τότε διευθυντής του Εθνικού Μουσείου του Ιράκ, υπέθεσε ότι το αντικείμενο λειτουργούσε ως γαλβανική κυψέλη, που πιθανώς χρησιμοποιήθηκε για ηλεκτρολυτική επιμετάλλωση[**] ή κάποιο είδος ηλεκτροθεραπείας. Οι χρυσοχόοι της εποχής είχαν στην διάθεσή τους αμυγδαλικό οξύ (από πικραμύγδαλα), υδροκυάνιο από κουκκούτσια φρούτων, κ.ά. Γράφει στο βιβλίο του «In Paradise Lost»:
«...το επάνω άκρο της ράβδου
προεξείχε περίπου 1 εκατ. επάνω από τον κύλινδρο και καλυπτόταν με ένα λεπτό,
ανοιχτό κίτρινο, αλλά εντελώς οξειδωμένο στρώμα μετάλλου, παρόμοιο σε όψη με τον
μόλυβδο. Το κάτω άκρο της σιδερένιας ράβδου δεν έφτανε στον πάτο του κυλίνδρου,
στον οποίο υπήρχε ένα στρώμα πίσσας / ασφάλτου πάχους περίπου 3 χλστ.».
Αλλά δεν υπάρχει κανένα
επιμεταλλωμένο αντικείμενο γνωστό από αυτήν την περίοδο. Έτσι η θεωρία του απορρίφθηκε
σχεδόν καθολικά από τους αρχαιολόγους. Αν και ο Γερμανός αιγυπτιολόγος Arn.
Eggebrecht απέδειξε ότι ο γαλβανισμός ήταν γνωστός πριν από περισσότερα από
2.000 χρόνια.
Μια εναλλακτική εξήγηση είναι
ότι λειτουργούσε ως δοχείο αποθήκευσης ιερών κυλίνδρων.
Ίσως χρησιμοποιήθηκε και σε "μαγικές" τελετουργίες. Ένα κείμενο των Χετταίων λέει: «Όταν κτίζεται ένα σπίτι και μπαίνουν τα θεμέλια… παίρνουν 1 μέρος χαλκού, 4 μπρούτζινα καρφιά και ένα σιδερένιο σφυρί. Βάζουν μέσα τον χαλκό και τον στερεώνουν σε μια από τις τέσσερις πλευρές με τα καρφιά. Καθώς το κάνουν αυτό λένε: Όπως αυτός ο χαλκός είναι ασφαλής και ισχυρός, έτσι ας είναι ασφαλισμένο το σπίτι. Ας είναι σταθερό στην σκοτεινή γη». - βλ. Emm. Paszthory "Παραγωγή ενέργειας ή μαγεία: Η ανάλυση μιας εξαιρετικής ομάδας ευρημάτων από την Μεσοποταμία".
Αλλά ποιος αποκλείει οι ιερείς να έκαναν χρήση και των δύο ιδιοτήτων, των φυσικών και των μαγικών;
Από τότε εκφράσθηκαν πολλές απόψεις
ερμηνείας του…
Πιο ελκυστική η πιθανότητα
αρχαίων ηλεκτρικών πειραμάτων... Εάν το πήλινο αγγείο ήταν γεμάτο με οξικό
διάλυμα, και την σιδερένια ράβδο, η οποία περικλείεται από χάλκινο κύλινδρο,
τότε θα παρέχει ηλεκτροχημικές δυνατότητες, παράγοντας περίπου 1,1-2 volt[2]
ηλεκτρισμού, όταν γεμίζεται με ηλεκτρολύτη.
Υπάρχει έλλειψη αρχαίων γραπτών
πηγών γι’ αυτό… Αν δεν καταστρέφονταν οι περσικές λογοτεχνικές πηγές και
βιβλιοθήκες από τους Άραβες τον 7ο αιώνα μ.Χ. ίσως είχαμε κάποια
απάντηση…
Πάντως, με το εύρημα αυτό, μπαταρία θα μπορούσε να υπάρχει πολύ πριν την εφεύρεση της σύγχρονης μπαταρίας, από τον διάσημο Ιταλό φυσικό Al. Volta (1745 - 1827)…
Η ιστορία της ηλεκτρικής
ενέργειας είναι πολύ αρχαιότερη απ’ ό,τι νομίζαμε… Και έχει γοητεία… Γνωστή και η καταγραφή
ηλεκτρικών ψαριών από τους αρχαίους Αιγύπτιους…
Το 1978 το εύρημα παρουσιάστηκε στην Γενεύη και στην συνέχεια στο Μουσείο Roemer and Pelizaeus στο Hildesheim, με το όνομα «Apparat» (= Συσκευή).
Αλλά – φευ! - το τεχνούργημα «εξαφανίσθηκε»
το 2003, μαζί με χιλιάδες άλλα σπουδαία αρχαία αντικείμενα από το Εθνικό
Μουσείο Βαγδάτης, κατά την εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ και την λεηλασία που
επακολούθησε[3]…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος Περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.4.2017.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Λ.χ. 4 σφραγισμένα πήλινα αγγεία που ανασκάφηκαν στην Σελεύκεια το 1930, υπό την αρχαιολογική διεύθυνση του L. Waterman (του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν).
Το
1931, μια γερμανοαμερικανική ανασκαφική αποστολή με επί κεφαλής τον Ernst
Kühnel βρήκε άλλα 6 πήλινα αγγεία επίσης στον Κτησιφώντα, συμπεριλαμβανομένων
τριών σφραγισμένων ευρημάτων, το καθ' ένα με έναν, τρεις και δέκα τυλιγμένους και
σφραγισμένους χάλκινους κυλίνδρους, κλπ.
Αντίστοιχο δοχείο, παρόμοιας εποχής, έχει βρεθεί και στην Πνύκα Αθηνών.
[2] Σε πειραματική αρχαιολογία δοκιμάσθηκαν:
- Η εκδοχή του Koenig, ότι το εύρημα ήταν μπαταρία,
επιβεβαιώθηκε από τον καθηγητή J. B. Perchinski (Πανεπιστήμιο της Β.
Καρολίνα). Δημιούργησε ένα ακριβές αντίγραφο της «μπαταρίας» και το γέμισε με 5%
ξύδι από κρασί. Καταγράφηκε τάση 0,5 βολτ.
- το 1947, ο Αμερικανός φυσικός W. F. Gray έφτιαξε
ένα ακριβές αντίγραφο της «Μπαταρίας της Βαγδάτης» χρησιμοποιώντας θειικό χαλκό
ως ηλεκτρολύτη . Η μπαταρία παρήγαγε ηλεκτρικό ρεύμα με τάση περίπου 2 βολτ.
Στην συνέχεια, πραγματοποιήθηκαν πολλά παρόμοια πειράματα, αλλά η τάση αποδείχθηκε
περίπου η ίδια: 0,8 - 2 βολτ.
- σε τερακότα αντίγραφα της «Μπαταρίας της Βαγδάτης», με
χυμό λεμονιού ως ηλεκτρολύτη. Ελήφθη ηλεκτρική ενέργεια με τάση περίπου 4 βολτ.
– ΠΗΓΗ: MythBusters, 3η περ., επεισ. 29.
[3] Βλ. Br. Haughton «Hidden History: Lost Civilizations,
Secret Knowledge, and Ancient Mysteries», Red Wheel/Weiser, 26.12.2006.
[*] ΠΗΓΗ:
- O'Grady P. F. «Thales of Miletus: The Beginnings of Western Science and Philosophy», εκδ. Ashgate, 2002.
- Roller D.H.D. «The development of the concept of electric charge: Electricity from the Greeks to Coulomb», εκδ. Harvard University Press, Cambridge, 1954.
[**] Την τεχνολογία αυτήν την χρησιμοποιούσαν σε πολλές εφαρμογές. Μια από αυτές ήταν οι επιμεταλλώσεις και οι επιχρυσώσεις αντικειμένων. Μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και λίγο πιο μετά, κάποιες νάρκες θαλάσσης ενεργοποιούνταν με γαλβανικό ρεύμα! Ενδεικτικώς οι ΜΚ-6 (αμερικανική), Vickers (γερμανική), Μωραΐτης (ελληνική).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook