Του Γιώργου Λεκάκη
Πρόκειται για ένα αρχαίο (του
6ου αι. π.Χ.) σύνθετο σύστημα υδρομαστεύσεως (συλλογής νερού), στην Λίνδο Ρόδου, δαιδαλώδες και χωρισμένο σε πολλά επίπεδα με δεκάδες πηγάδια
(έχουν μετρηθεί τουλάχιστον 22). Εξερευνημένα και τεκμηριωμένα είναι μόνο τα
2,5 χλμ. αυτού, και εξακολουθεί να παρουσιάζει πολλά ερωτηματικά...
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις".
ΔΕΙΤΕ βίντεο ΕΔΩ.
Ιδού τι γράφει ο Κυριάκος Ι.
Φίνας:
«...αναζητούσαν, άλλοτε κοντά στην Γόρτυνα, όπως οι
βοσκοί του Βιργίλιου και άλλοτε κοντά στην Κνωσό, όπως οι σύντροφοι του
Απολλώνιου του Τυανέα, τον Λαβύρινθο, όπου ο Μίνως είχε κλείσει τον
Μινώταυρο...
Η φαντασία των ποιητών
συντηρούσε την λατρεία του τρίμορφου ήρωα των γιγάντων, που το ανάστημά τους
έφτανε στις 40 πήχες [σ.σ.: περίπου 20 μ.!] των διαφόρων θεοτήτων, των νυμφών και των νεράιδων, που είχαν
ζήσει τον καιρό του Μίνωα: Πώς θα μπορούσε να εξηγήσει κανείς, χωρίς το γεγονός
αυτό, ότι έφτασαν μέχρις εμάς και ότι οι χωρικοί ακόμη τους τιμούν;
1. Ο Κλεόβουλος και
το Υδραγωγείο της Λίνδου
Ο σοφός Κλεόβουλος, που
κυβέρνησε την Λινδίνα επί 40 χρόνια περίπου, έδωκε μεγάλη φροντίδα για τα
οικονομικά της πατρίδας του και κατασκεύασε σημαντικά δημόσια έργα. Μεταξύ των
άλλων, με δικές του ενέργειες ανακαινίσθηκε το Ιερόν της Αθηνάς στην Ακρόπολη,
που χρονολογείται από το 1500 π.Χ., καθώς και το Υδραγωγείο, το οποίο υπάρχει
μέχρι σήμερα.
Το Υδραγωγείο είναι πολύ παλαιό.
Αναφέρεται, ότι κατασκευάσθηκε την εποχή του Ευαγόρα, πατέρα του Κλεόβουλου,
κατά το 600 π.Χ. και για τον σκοπό αυτό δαπανήθηκαν αρκετά ποσά.
Το Λινδιακό Υδραγωγείο
βρίσκεται στις παρυφές της περιοχής “Κράνα” της κωμόπολης και ως τοπωνυμία, ωστόσο, αναφέρεται και σε δύο
άλλα χωριά της Ρόδου: Απαντά στα Καλαβάρδα, αλλά και ως υποκοριστικό [Κρανί] στην
Μαλώνα, ως όνομα πηγής. Σύμφωνα με τα
αναφερόμενα από τον έφορο αρχαιοτήτων Γρ. Κωνσταντινόπουλο, η λέξη Κράνα είναι
ο δωρικός τύπος της Κρήνης. Από την Κρήνη ονομάστηκε Κράνα και όλος ο βραχώδης
όγκος και ο χώρος της Υδρομάστευσης. Εξ άλλου, σύμφωνα με τον καθηγητή της Γλωσσολογίας
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γ. Δ. Μπαμπινιώτη, η λέξη “κρήνη” συνδέεται ετυμολογικά με το
ουσιαστικό κάρα (= κεφαλή) και έχει την σημασία “κεφαλόβρυσο” (λατινικά: caput
fontis).
Στην περιοχή αυτή
τοποθετούν ορισμένοι την Αγορά της Αρχαίας Λίνδου, η οποία, όμως, μέχρι σήμερα δεν έχει πλήρως
εντοπιστεί. Κατά την γνώμη των αρχαιολόγων η Αγορά πρέπει να βρίσκεται κάτω από
την Κεντρική Πλατεία της κωμόπολης, δίπλα στην Κρήνη, μέσα στο περιβόλι,
ιδιοκτησίας της Εκκλησίας Λίνδου, ως και στα εκεί ευρισκόμενα σπίτια. Είναι,
πάντως, γεγονός, ότι ο πλήρης εντοπισμός της Αρχαίας Αγοράς της Λίνδου, θα χύσει
νέο φως στον πολιτισμό της αρχαίας κωμόπολης.
2. Τι ήταν ο Λαβύρινθος
Κατά τον Γ. Λάμψα ο
Λαβύρινθος είναι όνομα“που έδιναν
οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι σε περίπλοκα
υπόγεια, ή εν μέρει υπόγεια οικοδομήματα, σε στενούς ελικοειδείς διαδρόμους,
που καθιστούσαν την έξοδο δύσκολη” (Γ. Λάμψας «Λεξικόν του αρχαίου κόσμου. Ελλάδα – Ρώμη», τ. 4ος,
σελ. 1383).
Μερικοί θεωρούν ότι
η λέξη είναι αιγυπτιακής προέλευσης,
ωστόσο και άλλοι που την συσχετίζουν με ελληνικές ή λυδικές[1] λέξεις.
Εν πάση περιπτώσει
ο Πλίνιος[2]
αναφέρει τους παρακάτω 4 γνωστότερους Λαβύρινθους της Αρχαιότητας:
α) Ο Αιγυπτιακός: Βρισκόταν
απέναντι από την αρχαία τοποθεσία της Αρσινόης ή Κροκοδειλόπολης - πόλη που
ιδρύθηκε από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Με το ίδιο όνομα υπάρχει
και πόλη της Κρήτης. Σύμφωνα με τους αιγυπτιολόγους η λέξη σημαίνει: ο Ναός με την είσοδο προς την λίμνη. Κατά
τον Ηρόδοτο που επισκέφθηκε τον αιγυπτιακό Λαβύρινθο,“εάν κανείς συσσωρεύσει
όλα τα οικοδομικά έργα των Ελλήνων, θα φανούν ότι και κόπον και δαπάνην
ολιγωτέραν του Λαβυρίνθου τούτου απήτησαν,
αν και εν Εφέσω και Σάμω ναοί είναι αξιόλογοι. Ο Λαβύρινθος υπερβαίνει και τας
Πυραμίδας.
β) Ο Λήμνιος: Ήταν
όμοιος στην κατασκευή με τον αιγυπτιακό και τον κατασκεύασαν οι Σάμιοι
αρχιτέκτονες και γλύπτες Ρόικος και Θεόδωρος.
γ) Ο ιταλικός: Βρισκόταν στο Κλούσιον στην θέση του σημερινού Κιούζι.
Η περιοχή ήταν φημισμένη για την ευφορία, τα πλούσια κοιτάσματα σιδήρου και
χαλκού, καθώς και για τις θερμές πηγές της. Σύμφωνα, δε, με την περιγραφή του
Φρυνίχιου[3],
λαβύρινθος σημαίνει αχανές, χωρίς
στέγη ή όροφο, οικοδόμημα.
δ) Ο κρητικός:
Αναφέρεται, ότι κτίστηκε από τον Δαίδαλο για να εγκλειστεί το τέκνο του Μίνωα,
ο Μινώταυρος. Όπως, δε, γράφει στην Εγκυκλοπαίδειά του ο Π. Δανδράκης, η ύπαρξη
αυτού του λαβύρινθου διαμφισβητήθηκε,
ήδη, από της αρχαίας εποχής, γιατί επί Θεοδώρου ουδέν ίχνος εσώζετο από το τεράστιον, Ανάκτορο του Λάβρυος[4].
Ωστόσο, η υπόθεση αυτή δεν γίνεται αποδεκτή.[5]
Εν τω μεταξύ, από μεταγενέστερους του Ηρόδοτου συγγραφείς αναφέρεται ότι, κατά την παράδοση, υπήρχε στην Κνωσό ένα
πολυδαίδαλο άντρον μέσα στο οποίο ζούσε ο Μινώταυρος (καρπός των παράνομων
ερωτικών σχέσεων της συζύγου του Μίνωα, Πασιφάης, με τον Ταύρο). Κτίστηκε από
τον Αθηναίο μηχανικό Δαίδαλο, με εντολή του Μίνωα. Κατά τον μύθο, ο βασιλιάς των
Αθηνών, Θησέας, κατόρθωσε με την βοήθεια της κόρης του Μίνωα, Αριάδνης (που
ήταν ερωτευμένη μαζί του), να μπει στον Λαβύρινθο, να σκοτώσει τον Μινώταυρο
και να βρει την έξοδο μαζεύοντας ένα κουβάρι νήμα (> ο μίτος της Αριάδνης), που είχε ξετυλίξει κατά την είσοδό του.[6]
Η αρχαία οικιστική περιφέρεια της Κνωστού καλύπτει μια περιοχή 1,5 σχεδόν τ. χλμ.,
το κέντρο της οποίας βρίσκεται περίπου 6 χλμ. νότια του Ηρακλείου Κρήτης. Τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα για την Κλασσική
Κνωσό (530 - 300 π.Χ.) είναι πενιχρά, αλλά η ελληνιστική Κνωστό (330 - 67 π.Χ.)
υπήρξε μια μεγάλη και ακμάζουσα πολιτεία, με τον ναό της Δήμητρας στους Κάτω Γυψάδες
και της Ρέας στο νοτιοδυτικό χώρο του Ανάκτορου.[7] Το πρώτο
ή παλαιό Ανάκτορο της Κνωσού κτίστηκε στα 1900 - 1800 π.Χ. και καταστράφηκε από
σεισμό το 1600 π.Χ. Ενώ το νέο Ανάκτορο πάτησε πάνω στα θεμέλια του παλαιού
(1600 - 1550 π.Χ.). Στο ίδιο λήμμα η προαναφερθείσα εγκυκλοπαίδεια, αναφέρει επί
πλέον: «...άλλος Λαβύρινθος
αναγνωρίζεται από τους αρχαιολόγους στα δαιδαλώδη αρχαία λατομεία στα ΝΔ της
πόλης της Γόρτυνος. Η ταύτιση βασίζεται σε αναφορές αρχαίων συγγραφέων. Ωστόσο,
μετέπειτα συγγραφείς, όπως ο Κλαύδιος, τον τοποθετούν κοντά στην Γόρτυνα, αλλά μερικοί ελικοειδείς διάδρομοι και δωμάτια,
που βρίσκονται κοντά σε αυτό το
μέρος είναι στην πραγματικότητα παλαιά λατομεία».[8]
Η Γόρτυν (Γόρτυνα, Γόρτυς και Κόρτυς) είναι αρχαία πόλη - κράτος της Κρήτης, κτισμένη στις όχθες του
ποταμού Ληθαίου του σημερινού Μητροπολιανού. Εκτεινόταν στην πεδιάδα της
Μεσαράς κοντά στο χωριό Άγιοι Δέκα. Στους κλασσικούς χρόνους η Γόρτυς ήταν
εύπορη, ισχυρή και ευνομούμενη, όπως μαρτυρεί ο Πλάτων στους Νόμους· άλλοτε
συμμαχούσε με την Κνωσό και άλλοτε την αντιμαχόταν για την ηγεμονία της Κρήτης.[9] Οι
ίδιοι, δε, οι αρχαίοι Κρήτες διέψευδαν τον μύθο για την Γόρτυνα και έλεγαν ότι
ο Λαβύρινθος “φρουρά μεν ην
ουδέν έχων κακόν άλλ’ ή το μη διαφυγείν
τους φυλαττομένους». Ότι στα
λατομεία χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή των λίθων και αιχμάλωτοι, των οποίων
η επιτήρηση ήταν εύκολη, λόγω της στενότητας των διαδρόμων, είναι πολύ πιθανόν.[10]
3. Η αρχαία
διασύνδεση Ρόδου – Κρήτης
Είναι γνωστόν ότι πρώτοι
ναυτικοί στην Μεσόγειο υπήρξαν οι Κρήτες, οι οποίοι είχαν την θαλασσοκρατία της
Μεσογειακής λεκάνης μέχρι το 1200 π.Χ. Από τους έμπειρους Κρητικούς θαλασσινούς
διδάχθηκαν την ναυτική τέχνη και οι Φοίνικες και οι λοιποί Έλληνες. Πολλά από
τα επιτεύγματα του Μινωικού Πολιτισμού πέρασαν και στον ροδίτικο χώρο. Υπήρξε,
δε, θετική ιστορική συγκυρία, ότι η επέκταση των μινωικών παραγωγικών
δραστηριοτήτων, με την ίδρυση αξιόλογων εμπορικών κέντρων και εγκαταστάσεων,
τις Μινώες, όπως ονόμαζαν, σε πολλές περιοχές του Αιγαίου, συμπεριέλαβε και την
Ρόδο. Η άποψη αυτή είναι, πλέον, σήμερα τεκμηριωμένη τόσο από προγενέστερες
ανασκαφές, που έγιναν στην Λίνδο και Ιαλυσό, όσο και από πολύ πρόσφατες στην
Ιαλυσία περιοχή. Ανακαλύφθηκε μινωικός οικισμός στην θέση της Ιαλυσού που, όπως
φαίνεται καταστράφηκε με όλα τα μινωικά κέντρα, γύρω στα 1450 π.Χ. Τότε ζούσε
στην Κρήτη ο φημισμένος για την σοφία του, βασιλιάς Μίνως, ο οποίος ήταν ο
πρώτος νομοθέτης στην Ελλάδα.
Πρωτεύουσα του μινωικού
κράτους ήταν η Κνωσός και υστερότερα η ονομαστή κατά τους ιστορικούς χρόνους
Φαιστός. Ο μύθος του Λαβύρινθου και του Μινωταύρου είναι ανάμνηση των
μεγαλοπρεπών και πολύπλοκων εκείνων Ανακτόρων. Οι Μινωίτες κατά την παραμονή
τους στην Ρόδο ενίσχυσαν τους Ροδίους στην ανάπτυξη της οικονομίας τους και των
συναλλαγών τους και ιδιαίτερα στο εμποροναυτικό τους πνεύμα. Η επίδοση, δε, των
Ροδίων, ιδιαίτερα των Λινδίων, στον τελευταίο αυτόν τομέα συνετέλεσε, ώστε η πατρίδα
τους να καταταγεί στην πρώτη σειρά των αρχαίων πόλεων της Μεσογείου. Μινωικοί,
επίσης, λαξευτοί τάφοι βρέθηκαν στην Κω και στην Κάρπαθο.
4. Η Δωρική «Κρήνη» της Λίνδου
είναι ο Λαβύρινθος της Κνωσού; (Παρουσίαση ορισμένων απόψεων)
Αναφέρεται από πολλούς, ότι η
Δωρική «Κρήνη» της Λίνδου - ΔΙΑΒΑΣΤΕ για την ΔΩΡΙΚΗ ΚΡΗΝΗ ΕΔΩ - είναι ο Λαβύρινθος της Κρήτης. Ας πάρουμε, ωστόσο, τα
πράγματα με την σειρά τους: Ο αναφερόμενος στην μυθική παράδοση Λαβύρινθος της
Κνωσού και όχι σε πραγματικά δεδομένα, όπως η «Κρήνη» της Λίνδου, ταυτίζεται με
το Ανάκτορο της Κνωσού που, επειδή φέρει συχνά παράσταση πελέκεως, δηλαδή,
όπλου που στην καρική διάλεκτο ονομάζεται «λάβρυς» ορισμένοι αρχαιολόγοι το
ταυτίζουν με τον Λαβύρινθον και υποστηρίζουν πως ο όρος σημαίνει ως ελέγετο,
οικοδόμημα...». Και προσθέτει ο Π. Δρανδάκης... «Περί του λαβυρίνθου της Κρήτης
διάφορα παρεδόθησαν και όχι κατά πάντα συμφωνούντα προς άλληλα. Όλοι συμφωνούν,
ως προς το πολύπλοκον και δύσκολον της ευρέσεως της εξόδου μετά την εις αυτόν
εισχώρησιν... Πολλαί ετυμολογίαι εδίδοντο, ήδη, από των αρχαίων χρόνων· οι
πλείστοι ανήκον εις αιγυπτιακό θέμα. Αι πλείσται περί λαβυρίνθου παραδόσεις,
συνδεόμεναι με τον μύθον του Θησέως και Μινωταύρου, διεπλάσθησαν κατά μύθους
των ατθιδογράφων· άλλαι, καθ’ ας ο
Λαβύρινθος ήτο μίμησις του αιγυπτιακού, είχον πηγήν τας διηγήσεις του ιερέων
της Αιγύπτου. Ο Πλίνιος αναφέρει, ότι ο
Δαίδαλος μόνον 1% του αιγυπτιακού Λαβυρίνθου έκαμε· πράγματι, του αιγυπτιακού
Λαβυρίνθου ανεκαλύφθησαν εκτεταμένα ερείπια εν Hawara, αποτελούντα τον τάφον
του Amenemhet III, επί τούτω λαβυρινθωδώς διαπλασθέντα προς αποπλάνησιν των
συλητών».[11] Χάρη
στον Άγγλο αρχαιολόγο, νομισματολόγο σερ Έβανς, το θέμα του μυθολογούμενου
Λαβύρινθου της Κνωσού Κρήτης, παρουσιάζεται τώρα στις πραγματικές του
διαστάσεις. Κατ’ αρχήν ο
Έβανς, σε μια ομιλία του το 1896 διατύπωσε την πρόταση, ότι ο μυκηναϊκός
πολιτισμός της ηπειρωτικής Ελλάδας είχεν προέλθει από την Κρήτη. Τρία χρόνια αργότερα αγόρασε μια περιοχή στην οποία
περιλαμβανόταν ο χώρος της Κνωσού και άρχισε τις ανασκαφές επί 25 χρόνια· και
ανακάλυψε πολλά κτίσματα της μινωικής περιόδου, καθώς και το παλλάτι της
Κνωσού. Ο Λαβύρινθος δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά τα Μινωικά Ανάκτορα. «Η
δαιδαλώδης κατασκευή τους, το μεγάλο πλήθος δωματίων, αποθηκών και άλλων
κτισμάτων που τα αποτελούν, δικαιολογούν αυτήν την υπόθεση. Η ύπαρξη πλήθους
παρόμοιων συμβόλων στους τοίχους και στις κολώνες του Ανακτόρου της Κνωσού,
επιβεβαιώνει ότι το Μινωικό Ανάκτορο ήταν χώρος λατρείας του Θεού Λάβρου. Προς
τιμήν του διεξάγονταν οι ταυροκαθαψίες, επικίνδυνο αγώνισμα, παρόμοιο με
ταυρομαχίες».[12]
Ο Ρόδιος ιατρός και
ιστοριοδίφης Θεόδωρος Κωνσταντινίδης, σε μελέτη του υπό τον τίτλο: «Τοπωνυμίαι
και Αρχαιότητες», στο «Ροδιακόν Ημερολόγιον» του 1929, σελ. 91-99, αναφέρει επί
του προκειμένου: «...το περιβόητον Υδραγωγείον της Λίνδου, «θαύμα ιδέσθαι»,
(υπέροχο χάρμα οφθαλμού), με πανύψηλους φεγγίτας προς την Κράναν και
δενδροειδείς διακλαδώσεις συγκεντρωμένας και καταληγούσας εις την καλλίρροον
(αυτή που χαρακτηρίζεται από καλή ροή, από άφθονα νερά), μέχρι της σήμερον
«Κρήνη» καλουμένην· και τοιούτον δαπανηρόν και τεχνικόν έργον μόνον ο
πλουσιώτατος τότε Δήμος της Λίνδου ηδύνατο να ιδρύση εκ του θησαυρού των
αφιερωμάτων των πανταχόθεν του κόσμου της Αιγύπτου, Συρίας, Μικρασίας και
Ελλάδος συρρεόντων προσκυνητών του Ναού της Λινδίας Αθηνάς...». Και συμπληρώνει:
«...Εν παρόδω, δε, αναφέρω ότι το περιγραφέν δαιδαλώδες Υδραγωγείον της Λίνδου
υποστηρίζεται σθεναρώς υπό τινων Αρχαιολόγων, ότι είναι αυτόχρημα – όντως - αυτός
ο Λαβύρινθος της Κρήτης προς ήν είχεν τόσην συνάφειαν η Ρόδος αποικισθείσα,
άλλωστε, το πρώτον δια των εκ της Κρήτης ορμηθέντων Τελχίνων και Κουρητών,
ωνομάσθη, δε, ούτω προς τιμήν της Κρήτης».
Με το ίδιο θέμα ασχολήθηκε
διεξοδικά και ο εκπαιδευτικός Δημ. Ι. Φιλίππου, με αναλυτικό σημείωμα στην τοπική
εφημερίδα «Η Ροδιακή» της 15.8.1993, με τον τίτλο: «Το Αρχαίο Υδραγωγείο της
Λίνδου». Γράφει, μεταξύ των άλλων: «....Η περιοχή της Λίνδου, που λέγεται «Κράνα»
(Κρήνη), είναι βραχώδης και μεγάλες φυσικές λακκούβες-δεξαμενές και σπήλαια,
όπου συγκεντρώνεται το νερό της βροχής, το οποίον απορροφάται από το υπέδαφος
και φθάνει μέχρι τις ροές του Υδραγωγείου, διαπερνά τα τοιχώματα των στοών και
καταλήγει σε αυλάκι εντός των στοών και μεταφέρεται μέχρι την Πλατεία της
Λίνδου, που υπάρχει και κρουνός, από τον οποίον ρέει το νερό μέρα και νύχτα. Οι
στοές αυτές είναι κτισμένες με πελεκητή πορώδη πέτρα, έχουν διαστάσεις, που
επιτρέπουν την ελεύθερη διακίνηση εργατών. «Η πρώτη στοά αρχίζει από την
πλατεία της Λίνδου, προχωρεί υπόγεια και σε κάποια απόσταση διακλαδίζεται σε
δύο στοές, κάθε μία από αυτές
διακλαδίζεται, επίσης, σε δύο κ.ο.κ. σχηματίζει έτσι ένα υπόγειο δίκτυο στοών,
που καταλαμβάνει έκταση εκατοντάδων στρεμμάτων.
Πάνω από κάθε διακλάδωση των στοών υπάρχει πηγάδι-αεραγωγός, βάθους 20 – 39 μ.
και διαμέτρου 1 - 1,15 μ. Το Υδραγωγείο αυτό εξυπηρέτησε την κοινότητα επί
αιώνες και το σεβάστηκαν και το συντηρούσαν κατάλληλα όλοι οι κατακτητές, από
τους Τούρκους έως τους Ιταλούς και ναζιστές. «Υπήρχε, δε, από την παλαιά εποχή
η γνώμη, ότι ο κατά την μυθολογική παράδοση Λαβύρινθος δεν ευρίσκετο
στην Κρήτη, όπου τίποτε το σχετικό δεν υπάρχει εκεί, αλλά στην Λίνδο, και
ειδικά είναι αυτό τούτο το Αρχαίο Υδραγωγείο της κωμόπολης, με τις πολυποίκιλες
στοές και με τις επιστημονικά διαρρυθμισμένες διακλαδώσεις του».
5. Συμπεράσματα
Είναι, πάντως, γεγονός ότι
στην κοινή γνώμη υπάρχει διάχυτη η αντίληψη για την ύπαρξή του, αν και το θέμα
ανάγεται στην μυθολογική παράδοση. Ωστόσο, όμως, με μυθολογικές αναφορές - οι
οποίες, μάλιστα, αμφισβητούνται - δεν είναι δυνατόν να καθιερώνονται ιστορικά
γεγονότα. Είναι, όμως, γεγονός ότι ιστορικοί και αρχαιολόγοι ασχολήθηκαν επί
μακρόν για τον Λαβύρινθο της Κρήτης ακόμα, δε, παραστάσεις του «Λαβύρινθου
Κνωσού» σώζονται σε αγγεία, νομίσματα και ψηφιδωτά της εποχής.
Τον κρητικό πολιτισμό φέραν
στο φως οι ανασκαφές και οι έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν, κατά κύριο λόγο από
τα τέλη του 19ου αιώνα και μετέπειτα αρχαιολόγοι υπό την διεύθυνση
του διαπρεπούς Άγγλου αρχαιολόγου και νομισματολόγου σερ Έβανς, και υστερότερα
Ιταλοί και Έλληνες. Στην Κνωσό και την Φαιστό, βρέθηκαν τα σημαντικότερα
μνημεία. Και όπως αναφέρεται στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος»: «...το πρόσωπο του
Μίνωα αιωρείται στον μύθο και στην ιστορία (είναι αμφίβολο αν ο Μίνως ήταν
πραγματικό όνομα ή τίτλος). Πάντως, ο σερ Έβανς είναι κατηγορηματικός:
«Ο Λαβύρινθος της Κρήτης (Κνωσού) δεν είναι το Ανάκτορο της Κνωσού». Από την
άλλη πλευρά το Υδραγωγείο της Λίνδου είναι το έτερο θέμα μας, καθ’ όσον το
ανεπανάληπτο αυτό έργο που ανάγεται στον 5ο και 6ο π.Χ.
αιώνα, είναι πραγματικό γεγονός, το οποίο σώζεται και μέχρι σήμερα. Κι επειδή η
Ρόδος αποικίστηκε κατά πρώτον, όπως αναφέρει ο Θ. Κωνσταντινίδης, «δια των εκ
Κρήτης ορμηθέντων Τελχίνων και Κουρητών» ονομάστηκε, δε, ούτω - το
Υδραγωγείο Λίνδου - προς τιμήν της συμμάχου Κρήτης. Εν πάση περιπτώσει, μετά
βεβαιότητας, δεν μπορεί να κλίνει κανείς υπέρ της μιας ή της άλλης εκδοχής.
Ωστόσο, η ονομασία που αναφέρουν πολλοί αρχαίοι, ότι το Υδραγωγείο της Λίνδου
έχει το πολύπλοκο των στοών και διακλαδώσεων ενός Λαβύρινθου και δεδομένης της
συνεργασίας των Κρητών με τους Ροδίους και ιδίως τους Λινδίους ναυτικούς, θα
μπορούσε να υποστηριχθεί η άποψη που αναφέρει ο ιστοριοδίφης Θ. Κωνσταντινίδης,
της τιμητικής προς την Κρήτη αναφοράς. Πάντως, τα αναφερόμενα περί Μινώταυρου
και μίτου της Αριάδνης, ανάγονται στην σφαίρα της εξωπραγματικής μυθολογικής
μάλλον, φαντασίας.
ΠΗΓΗ: «Το αρχαίο υδραγωγείο
της Λίνδου και ο λαβύρινθος της Κνωσού... Η περιοχή «Κράνα» και η «Κρήνη» της
αρχαίας κωμόπολης», ΕΦΗΜ. «Ροδιακή», 21.4.2010. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 22.4.2010.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Λυδία: Χώρα της Μικράς Ασίας, που συνόρευε στα βόρεια
με την Μυσία, στα ανατολικά με την Φρυγία, νότια με την Καρία και δυτικά
βρεχόταν από το Αιγαίο Πέλαγος. Ο ποταμός Μαίανδρος αποτελούσε το νότιο τμήμα
της χώρας. ΠΗΓΗ:“Πάπυρος, τ.
33.
[2] Ο Γάιος
Πλίνιος Σεκούνδος, ήταν Λατίνος συγγραφέας (23 - 79 π.Χ.), είναι ένας από τους
κυριότερους εκπροσώπους του αρχαίου
εγκυκλοπαιδισμού.
[3] Αθηναίος στρατηγός, γιος του Στρατωνίδη.
[4] Η λέξη λάβρυς είναι λυδική και σημαίνει: διπλοπέλεκυς. Οίκος του Λάβρεως = Ανάκτορο του
διπλοπέλεκυ· σύμβολο της λατρείας του Λαβρανδέως Διος που λατρευόταν στην
Καρία. Βλ. και γλωσσολογικές παρατηρήσεις
των Μάγιερ και Κρέτσγκνερ.
[5] ΠΗΓΗ: Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τ. 32, σελ. 103.
[6] Βλ. «Επιστήμη
και Ζωή»,”τ. 10, σελ. 176-177.
[7] ΠΗΓΗ: Πάπυρος.
[8] Βλ. Γ. Λάμψας «Λεξικόν
του αρχαίου κόσμου», τ. 4, σελ. 1384.
[9] ΠΗΓΗ: Πάπυρος.
[10] ΠΗΓΗ: Εγκυκλοπαίδεια Π. Δρανδάκη.
[11] ΠΗΓΗ: Ατθιδογραφία = χρονογραφικό είδος, που
ασχολείται ειδικά με την ιστορία της Ατθίδος / Αττικής και έγινε ιδιαίτερα
δημοφιλές μεταξύ των ετών 350 - 250 π.Χ. Από τις σωζόμενες ατθίδες συνάγεται,
ότι ο κύριος χαρακτήρας τους ήταν η χρονολογική διευθέτηση των ιστορικών
γεγονότων και η έρευνα γύρω από τους μύθους και τις λατρείες της Αττικής.
Μνείες και σχόλια των ατθιδογράφων διεσώθησαν και οι περισσότεροι είχαν θέσεις
θρησκευτικές και πολιτικές. ΠΗΓΗ: Πάπυρος, τ. 9.
[12] ΠΗΓΗ: Εγκυκλοπαίδεια «Επιστήμη και Ζωή», τ. 4, σελ.
1383-1384.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook