Του Γιώργου Λεκάκη
Κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας τα ελληνόφωνα χωριά της Απουλίας / της Γης του Υδρούντος / Terra d'Otranto νιώθουν ενωμένα
μέσα από ένα μοναδικό τραγούδι: Το
I passiuna tù Cristù
Τα Πάθη του Χριστού
Είναι μια πολυφωνική διαλογική σύνθεση τετράστιχων.
Περιγράφει σχολαστικά τα πάθη
του Χριστού, από την προδοσία του Ιούδα μέχρι την Ανάσταση. Συνοδεύεται από
πολύπλοκες μιμικές κινήσεις, που παραδίδονται εδώ και αιώνες στους τραγουδιστές
από γενιά σε γενιά. Αντιπροσωπεύει την τελευταία μουσικο-θεατρο-χορευτική σύνθεση
αφηγητών σε ολόκληρην την Απουλία.
Όπως όλες οι ελληνικές
παραδόσεις, έτσι κι αυτή εκινδύνευσε να εξαφανιστεί, αλλά χάρι στην δέσμευση των
τελευταίων «τραγουδιστάδων», ιδιαίτερα του Ant. Pellegrino της Μικράς Ηλιουπόλεως / Zollino, και ορισμένων τοπικών πολιτιστικών συλλόγων, κατέστη δυνατόν να διασωθεί
το αρχαίο αυτό τραγούδι. Έτσι σήμερα, στους τελευταίους θεματοφύλακές του,
έχουν ενταχθεί πολλοί νέοι έχουν «αφηγητές» στην τοπική λαμπριάτικη / πασχαλινή
παράδοση κι έτσι επιβίωσε...
Μέχρι την δεκαετία του 1980,
οι τραγουδιστάδες, συνήθως σε ζευγάρια, συνοδευόμενοι από έναν ή περισσότερους μουσικούς
ακορντεονίστες και με μια μικρή χορωδία από παιδικές φωνές, εταξείδευαν στα χωριά
και τις φάρμες της Ελλάδας του Σαλέντο / Grecìa Salentina, τραγουδώντας το πολύ
μεγάλο αυτό τραγούδι, που αποτελείται από 66 (2 Χ 33 τα χρόνια του Χριστού) στίχους!
Στους τελευταίους στίχους
ζητούνταν από τους ακροατές ένα μικρό σημάδι αφοσίωσης («αποζημίωση», «ανταπόδοση»)
δίνοντας στους τραγουδιστάδες χρήματα ή αυγά.
Σήμερα το τραγούδι έχει
εξαφανιστεί στην παραδοσιακή του μορφή: Οι τραγουδιστάδες δεν ταξειδεύουν πια
στην Ελληνόφωνη περιοχή με κάρα και άμαξες, δεν τραγουδούν πια στα σταυροδρόμια ή στις
μικρές πλατείες των αγροκτημάτων. Το τραγούδι εκτελείται από συλλόγους εραστών
της ετοιμοθάνατης ελληνικής γλώσσης, συχνάκις μέσα σε εκκλησίες, χωρίς να
απαιτείται η «αποζημίωση» που προσέφερε την χαρακτηριστική γοητεία που συνόδευε
την Μεγάλη Εβδομάδα στις ελληνικές χώρες για μια και πλέον χιλιετία…
Ένα ακόμα βαθειά ριζωμένο αρχαίο
ελληνικό έθιμο είναι να στήνονται «τάφοι» στις εκκλησίες: Οι «γυμνοί» βωμοί
καλύπτονται με «σαμπούρτσι», δηλαδή δημητριακά, που καλλιεργούνται σε «σκοτεινό
μέρος» (συνήθως σε έπιπλα) τα οποία, λόγω της απουσίας φωτός, μεγαλώνουν και
έχουν χαρακτηριστικό λευκό χρώμα. Η απουσία φωτός στα δημητριακά παραπέμπει
στην απουσία φωτός που είχε η Κόρη της θεάς Δήμητρας, στον Άδη. Οι σταυροί
καλύπτονται με λευκά πέπλα (της Κόρης) και τα ιερά αντικείμενα είναι κι αυτά
επίσης καλυμμένα.
Στην Καλημέρα, στο
παρεκκλήσι της Αμώμου / Αμόλυντης Σύλληψης, ο τάφος γίνεται ακόμα πιο
υποβλητικός, από την επίδειξη των αγαλμάτων του Νεκρού Χριστού και της Παναγίας
των Θλίψεων, αφού η όλη ιστορία έχει τις ρίζες της στην θλίψη της θεάς Δήμητρας
για την χαμένη Κόρη της.
Σε όλους τους δήμους της Σαλεντινής
Ελλάδος / Grecìa Salentina γίνεται η λιτανεία / Πομπή του Νεκρού Χριστού
(Άδωνι).
Σε όλο το Σαλέντο, την Μεγάλη
Πέμπτη στήνονται οι «τάφοι» (σαμπούρτσι / subburchi στην τοπική διάλεκτο), με «το
σιτάρι που φύτρωσε στο σκοτάδι». Ο όρος «τάφος» προέκυψε, πιθανότατα, από την
ομοιότητα του με «αποθήκη», μιας τεφροδόχου σε σχήμα τάφου, στην οποία
περιέχεται ο άρτος, που αφιερώθηκε στην Λειτουργία του Μυστικού Δείπνου.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Ταματα και αναθηματα". Γ. Λεκάκης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.4.2018.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook