Η σπουδαία 2.600 χρόνων Επιγραφή του Ιδαλίου, πότε θα επαναπατρισθεί στην Κύπρο; Διασώζει την αρχαιότερη νομική συμφωνία κυβέρνησης - ιδιωτών ιατρών, οι οποίοι όμως θα αποζημίωναν για πιθανές ανεπιτυχείς θεραπείες! - του Γ. Λεκάκη

Η σπουδαία 2.600 χρόνων

Επιγραφή του Ιδαλίου,

πότε θα επαναπατρισθεί

στην Κύπρο;

Διασώζει την αρχαιότερη νομική συμφωνία

κυβέρνησης - ιδιωτών ιατρών,

οι οποίοι όμως θα αποζημίωναν

για πιθανές ανεπιτυχείς θεραπείες…

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Ιδάλιον ήταν μια από τις δέκα πόλεις-βασίλεια της Κύπρου, κατά την 1η χιλιετία π.Χ. Κείται 22 χλμ. βορειοδυτικά του Κιτίου, στην βορειοανατολική πλευρά του Ολύμπου, του Τροόδους, στον 35^ο παράλληλο [35°0′41″N 33°25′15″E], 15 χλμ. νοτιοανατολικά της Λευκωσίας. Άκμασε χάρις στην πλεονεκτική γεωγραφική του θέση, και τα πλούσια κοιτάσματα χαλκού στην περιοχή του.

Δυστυχώς ο αρχαίος οικισμός βρίσκεται σε δύο λόφους, στα νότια της σημερινής πόλεως, οι οποίοι σήμερα ευρίσκονται στην… στρατιωτική ζώνη ασφαλείας του ΟΗΕ.

Κατά μίαν παράδοση, εδώ είδε τον Αέλιο / Ήλιο (> Είδα τον Άλιον[*] > Ειδάλιον) η βασίλισσα των Ουρανών / Κυρία των Ζώων / θεά Αφροδίτη. Αυτός ο «ήλιος» ήταν ο Κύριος Άδωνις. Και τον ερωτεύθηκε…[1] Αλλά ο Άδωνις σκοτώθηκε στο Ιδάλιο από έναν κάπρο, που έστειλε ο θεός Άρης από ζηλεια… Από το αίμα του όμορφου νέου ποτίσθηκε και βάφηκε ένα λουλούδι, που είχε τόσα φύλλα όσα και τα χρόνια του (30 > τριαντάφυλλο). Το Ιδάλιον είναι η πατρίδα του «τριαντάφυλλου του Αδώνιδος».

Το Ιδάλιον Κύπρου ιδρύθηκε από τον Χαλκάνωρα, απόγονο του Σαλαμινίου Τεύκρου, ιδρυτή της Σαλαμίνος Κύπρου, μετά τον Τρωικό πόλεμο. Ήταν τόσο αρχαίο, που οι κάτοικοί του ελέγοντο Ετεοκύπριοι[2]. Η αρχική πόλη βρισκόταν στην βόρεια πλευρά του ποταμού Γιαλιά, στον σύγχρονο οικισμό του… Αγίου Σωζόμενου – που θα πρέπει κάποτε να μετονομαστεί σε Ιδάλιον. Τα αρχαιολογικά ευρήματά του μαρτυρούν κατοίκηση της ακροπόλεώς της, τουλάχιστον, από την Ύστερη Περίοδο του Ορείχαλκου ή την Μυκηναϊκή Περίοδο. Τον 6ο αιώνα π.Χ., έκοβε δικό του αργυρό νόμισμα και εκτιμάται ότι αριθμούσε, περίπου, 10.000 κατοίκους!

Ο κάτοικος ελέγετο Ιδαλεύς και Εδάλιος.

Η πόλις είχε εκτιμώμενο μέγεθος μεγαλύτερο των 500 τ.χλμ. Είχε δύο ακροπόλεις ή άνω πόλεις και μία κάτω πόλη! Η δυτική (Αμπελέρη) και η ανατολική (Μούττη του Αρβίλη). Στην Ανατολική Ακρόπολη ήταν το Τέμενος του Αδώνιδος όπου ευρέθησαν και επιγραφές. Από το 300 π.Χ. το ανάκτορο και η δυτική ακρόπολη εγκαταλείφθηκαν. Η πόλη περιορίσθηκε στην ανατολική ακρόπολη, γύρω από τα ειδικά ιερά της Αφροδίτης και του Αδώνιδος, τα οποία συνέχισαν την εξέχουσα σημασία τους.

Οι οχυρώσεις της πόλης είχαν πάχος 10 μ. Το δε ύψος του τείχους της ήταν πάνω από 8 μ.!

Η Επιγραφή του Ιδαλίου – «Idalion Tablet», όπως είναι παγκοσμίως γνωστή – είναι ένα τεχνούργημα μεγάλης σημασίας, που έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση του αρχαίου κόσμου.

Ευρέθη στην Κύπρο. Είναι μια χάλκινη πλάκα με ενεπίγραφη μακρά και περίπλοκη νομική συμφωνία, του 5^ου αιώνα π.Χ.

Η επιγραφή έχει 16 γραμμές στο εμπροστινό μέρος και 15 στο πίσω μέρος, γραμμένες από τα δεξιά προς τα αριστερά.

Η επιγραφή του ΙΔΑΛΙΟΥ - Masson 1983α πίν. XXXVI 1, XXXVI 2.

Η πολυπλοκότητα του κειμένου και η κατάστασή του το έχουν τοποθετήσει ως κρίσιμο στοιχείο για την μελέτη της αρχαίας κυπριακής ελληνικής κοινωνίας και γλώσσας. Παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις πολιτικές, νομικές και κοινωνικές πρακτικές της εποχής του.

Την βρήκε ένας χωρικός από το χωριό Δάλι της Κύπρου, το 1850 στο αρχαίο επίσημο θησαυροφυλάκιο του ναού της Αθηνάς στην δυτική ακρόπολη του Ιδαλίου! Η πόλις είχε και άλσος αφιερωμένο στην Ιδαλία Αφροδίτη[3] – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκακη «Αρχαία Ιερά Άλση», εισήγηση στο Συνέδριο «Οι δραματικές αλλαγές στον πλανήτη και οι αρχαιοελληνικές ρίζες της οικολογικής ηθικής», Πανεπιστήμιο Πατρών, 17-20 Ιουνίου 2018 - και ιερό αφιερωμένο στον Απόλλωνα Άμυκλο, κάτι που σημαίνει σχέση με την Σπάρτη Λακωνίας!

Ο δούκας του Λύκνου / Honoré Théodoric d'Albert de Luynes την αγόρασε και το 1862 και την έδωσε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας / Nationale Bibliothèque de France στο Παρίσι. Αυτή την στιγμή ευρίσκεται στο Cabinet des médailles των Παρισίων, όπου ολόκληρη η «συλλογή του δούκα».

Το ότι ήταν δίγλωσση η επιγραφή ανακαλύφθηκε το 1870, αλλά η γραφή δεν αποκωδικοποιήθηκε παρά μόνον πολλά χρόνια αργότερα… Μελετήθηκε από τον Ol. Masson στο έργο του «Συλλαβικές Κυπριακές Επιγραφές» (1961) - όπου έχει αρ. ICS 217.

Η επιγραφή μιλά για έναν ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στην ιστορία των κυπριακών βασιλείων: Εξουσία / κράτος και πολίτες συναποφασίζουν και δίνεται αμοιβή σε μια οικογένεια ιατρών, που παρείχαν δωρεάν ιατρική περίθαλψη στα θύματα, όταν η πόλις πολιορκήθηκε από τους Πέρσες (και τους Κιτίους[4]) το 478 - 470 π.Χ. Είναι χαραγμένη και στις δύο πλευρές. Η μακροσκελής επιγραφή καταγράφει ένα συμβόλαιο, που συνήψε «ο βασιλιάς και η πόλη με ιδιώτες»! Για πρώτη φορά είναι γνωστή σύμβαση μεταξύ κράτους και ιδιωτών! Είναι η μεγαλύτερη επιγραφή σε κυπριακή συλλαβική γραφή που είναι γνωστή μέχρι σήμερα!

Παρέχει πληροφορίες για το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό κλίμα την εποχή του πολέμου. Η συνδυασμένη απόφαση του μονάρχη και του λαού καταδεικνύει τον δημοκρατικό χαρακτήρα της πόλεως – βασικό ελληνικό ιδεώδες. Περιγράφει επίσης το πρώτο γνωστό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.

Η Επιγραφή του Ιδαλίου είναι γραμμένη στην αρκαδοκυπριακή διάλεκτο, μια διαλεκτική μορφή της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, παρέχοντας μια ανεκτίμητη αναφορά για γλωσσικές μελέτες. Η γραφή που χρησιμοποιείται είναι η κυπριακή συλλαβική (συλλαβάριο). Η κυπροσυλλαβική γραφή ήταν σε χρήση από τον 11^ο έως τον 2^ο αιώνα π.Χ.).[5]

anógon-(a-no-ko-ne) Onasilon-(o-na-si-lo-ne) ton Onasikuprón-(to-no-na-si-ku-po-ro-ne) ton iatéran-(to-ni-ja-te-ra-ne) kas-(ka-se) tos-(to-se) kasignétos-(ka-si-ke-ne-to-se) iasthai-(i-ja-sa-ta-i) tos-(to-se) a(n)thrópos-(a-to-ro-po-se) tos-(to-se) i(n) tái-(i-ta-i) makhái-(ma-ka-i) ikmamenos-(i-ki-ma-me-no-se) aneu-(a-ne-u) misthón-(mi-si-to-ne)

– ΠΗΓΗ: Chadwick J. «Linear B and Related Scripts. Reading the Past», εκδ. British Museum and University of California Press, Λονδίνο και Berkeley, 1987.

Το κείμενο είναι μια αρχαία νομική σύμβαση. Σύμφωνα με αυτήν, η πόλη ανέθεσε σε αυτούς τους ιατρούς να παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες σε τραυματισμένους και εργαζόμενους στα ορυχεία χαλκού της πόλεως. Η συμφωνία καθορίζει και την αποζημίωση των ιατρών, αλλά και ότι θα πρέπει να επωμιστούν το κόστος των ανεπιτυχών θεραπειών.

Το γεγονός ότι αυτή η συμφωνία ήταν εγγεγραμμένη σε μπρούντζο (πλάκα μήκους 21,4  εκατ., πλάτους 14  εκατ. και πάχους  4 - 6 χλστ.), ένα ακριβό υλικό, υπογραμμίζει την σημασία της. Υποδεικνύει επίσης την υψηλή αξία που έδιναν οι αρχαίοι Κύπριοι, τόσο στις νομικές συμβάσεις, όσο και στις ιατρικές υπηρεσίες, αποκαλύπτοντας πολλά για την κοινωνία και τον νομικό πολιτισμό τους.

Αρχαία τέχνεργα, από το Ιδάλιον, στεγάζονται στο Κυπριακό Μουσείο, στην Λευκωσία. Αλλά και στο Νέα Μουσείο της Πόλεως του Βερολίνου Γερμανίας[6], το Λούβρο Παρισιού, στο Medelhavs museet Στοκχόλμης Σουηδίας, κ.α.

Τον 19ο αιώνα, ο «πολύς» Λ. Π. ντι Τσεσνόλα, πρόξενος των ΗΠΑ, «επήρε» αρχαία αγγεία και ασβεστολιθικά αγαλματίδια από κατοίκους του Δαλίου. Ισχυρίσθηκε ότι «καθάρισε περίπου 3.000 – 10.000 τάφους»! Τρία πλοία φορτώθηκαν με αρχαιότητες, ένα εκ των οποίων βυθίσθηκε στην Μεσόγειο, ενώ τα άλλα έφθασαν στην Νέα Υόρκη. Έτσι ιδρύθηκε το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Ν. Υόρκης….

Το 1868 ο Βρετανός πρόξενος, Ρ. Χάμιλτον Λανγκ, βρήκε ένα υπαίθριο ιερό (το οποίο ονόμασε «Ναό του Απόλλωνα») που περιείχε 142 ασβεστολιθικά γλυπτά… Τώρα ευρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ για την ΜΕΓΑΛΗ ΛΗΣΤΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
του ΙΔΑΛΙΟΥ, ΕΔΩ.

Αλλά μιας και μιλάμε για ΝΟΜΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, πότε θα επαναπατρισθούν στο Ιδάλιον, στην Κύπρο;

Ένα αντίγραφο της επιγραφής, που εδημιουργήθη το 2010, με τεχνική χύτευσης χαμένου κεριού, από τρισδιάστατη σάρωση, από το Centre Technique des Industries de la Fonderie 3 και κατατέθηκε στο τοπικό μουσείο στο Δαλί Κύπρου… δεν ικανοποιεί κανέναν άνθρωπο του πνεύματος και της Δικαιοσύνης. Τους Κυπρίους;

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Λεξικο των παραδοσεων των λαων του κοσμου». Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.4.2018.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

        - Egetmeyer M. «Η αρχαία ελληνική διάλεκτος της Κύπρου» - Κατάλογος επιγραφών σε κυπροελληνική συλλαβική, εκδ. W. De Gruyter, Βερολίνο, 2010.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Βλ. Προπέρτιου «Rosemary scented Idalium", κ.ά.

[2] Κατά το Ετεοκρήτες, κλπ. που στην Ανατολία ονομάσθηκε Ετέοι > Χεταίοι, κλπ.

[3] Η πόλη ήταν κέντρο της λατρείας της «Μεγάλης Θεάς της Κύπρου», που οι Ανατολικοί λαοί την έλεγαν Wanassa, Wanax (< αρχ. ελλ. άνασσα, άναξ) ή Βασίλισσα των Ουρανών, και του συζύγου της «Κυρίου των Ζώων/ Master of Animals». Αυτή η λατρεία φαίνεται να πρωτοξεκίνησε στο Ιδάλιον τον 11^ο αιώνα π.Χ. και συνεχίσθηκε μέχρι και την ρωμαϊκή κατάκτηση.

[4] Ο Πουμιατός / Pumjaton έφερε τον τίτλο «Βασιλιάς του Κιτίου και του Ιδαλίου». Το αρχαίο Κίτιον είναι η νυν Λάρνακα.

[5] Βλ. G. Smith (πρώτη απόπειρα ερμηνείας, 1871), αιγυπτιολόγο S. Birch (1872), νομισματολόγο J. Brandis (1873), και τους φιλολόγους M. Schmidt, W. Deeke, J. Siegismund (1874) και τον διαλεκτολόγο H. L. Ahrens (1876).

Επίσης, βόρεια του Ιδαλίου ευρίσκεται αρχαίο Νυμφαίο στο Kafizin / Καφιζίν, όπου επίσης ευρέθησαν κυπροσυλλαβικές επιγραφές, που χρονολογούνται στο 225 - 218 π.Χ. – ΠΗΓΗ: Mitford T. B. «The Nymphaeum of Kafizin. The Inscribed Pottery», στο Kadmos Supplement 2, εκδ. de Gruyter, Βερολίνο, 1980.

[6] ανασκαφές του M. Ohnefalsch-Richter. Το 1980, κατά την διάρκεια της κατεδάφισης ενός σταύλου στο Δάλι, ευρέθησαν κι άλλα αρχαία αγάλματα. Ίσως είχαν κρυφτεί εδώ, από τον Ph. Michaili, έναν από τους επιστάτες της ανασκαφής του Ohnefalsch-Richter…

[*] ἅλιος (ὁ) δωριστί ο ἥλιος. Και ο αριθμός εννέα στους Πυθαγόρειους.

2.600 χρονια πριν αρχαια Επιγραφη Ιδαλιου, Ιδαλιο Ιδαλιον επαναπατρισμος κλεμμενων αρχαιων αρχαιοτητων Κυπρος αρχαιοτερη νομικη συμφωνια κυβερνηση - ιδιωτες ιατροι αποζημιωση ανεπιτυχη θεραπεια ονησιλος ονασιλος ονασιλονε ονασικουπρος ονησικουπρος ονασικυπρος ονησικυπρος Onasikupron Onasilon δεκα πολεις βασιλειο Κυπρου, 1η χιλιετια πΧ Κιτιον, Ολυμπος, Τροοδος, 35ος παραλληλος Λευκωσια κοιτασμα χαλκου χαλκος αρχαιος οικισμος λοφος, στρατιωτικη ζωνη ασφαλειας ΟΗΕ παραδοση, Αελιος / ηλιος Ειδαλιον Ειδαλιο βασιλισσα των Ουρανων / ουρανοι Κυρια των Ζωων / ζωα θεα Αφροδιτη ηλιος Κυριος αδωνις ερως ερωτας καπρος, αρης ζηλια ζηλεια αιμα ομορφος νεος λουλουδι, φυλλα τριανταφυλλο πατριδα Αδωνιδος Χαλκανωρας, Χαλκανωρ απογονος Σαλαμινιος Τευκρος ιδρυτης Σαλαμινα σαλαμις τροια Τρωικος πολεμος αρχαιο, κατοικοι Ετεοκυπριοι ποταμος Γιαλιας Αγιος Σωζομενος σωζος σωζων αρχαιολογικα ευρηματα ακροπολις υστερη Περιοδος εποχη Ορειχαλκου Μυκηναικη 6ος αιωνας πΧ αργυρο νομισμα ασημενια νομισματα κατοικοι Ιδαλευς Εδαλιος ακροπολις ανω πολη κατω Αμπελερη Μουττη μουτη του Αρβιλη Αρβιλης Τεμενος αρχαιες επιγραφες 4ος 300 ανακτορο εγκαταλειψη ιερο Αφροδιτης οχυρωση Idalion Tablet, τεχνουργημα χαλκινη πλακα ενεπιγραφη νομικη συμφωνια, 5ος δεξια προς τα αριστερα κειμενο κυπριακη ελληνικη κοινωνια γλωσσα πολιτικη, νομικα κοινωνικη πρακτικη χωρικος χωριο Δαλι 19ος 1850 θησαυροφυλακιο ναος Αθηνας αθηνα αλσος Ιδαλια ιερα αλση Απολλωνας απολλων αμυκλος, αμυκλαιος Σπαρτη Λακωνιας λακωνια δουκας Λυκνο / Honore Theodoric d'Albert de Luynes λυκνες λικνες αγορα 1862 δωρεα Εθνικη Βιβλιοθηκη της Γαλλιας / Nationale Bibliotheque de France Παρισι γαλλια Cabinet des médailles συλλογη διγλωσση 1870, γραφη αποκωδικοποιηση μασον Masson Συλλαβικες Κυπριακες 1961 ιστορια κυπριακο βασιλειο αμοιβη οικογενεια ιατρων, δωρεαν ιατρικη περιθαλψη θυματα, πολιορκια Περσες Κιτιοι 478 - 470 συμβολαιο, βασιλιας πρωτη φορα κρατος ιδιωτες μεγαλυτερη συλλαβικη κοινωνικοοικονομικο πολιτικο κλιμα πολεμος συνδυασμενη αποφαση μοναρχης λαος δημοκρατια ελληνικο ιδεωδες πρωτο γνωστο συστημα κοινωνικη προνοια αρκαδοκυπριακη διαλεκτος, αρκαδια διαλεκτικη μορφη ελληνικα γλωσσικη κυπριακο συλλαβαριο κυπροσυλλαβικη 11ος 2ος anógon anokone Onasilon onasilone ton Onasikuprón ton onasikuprone ton iateran ιατερος ιατρος ton ijaterane kas kase tos tose kasignetos κασιγνητος kasikenetose ιασθαι iasthai ijasatai tos tose anthropos atoropose in tai itai makhai makai ikmamenos ikimamenose ικμαμενος aneu aneu misthon misitone μισθος τσαντγουικ Chadwick Λονδινο νομικος ιατρος ιατρικες υπηρεσιες τραυματισμενος τραυμα εργαζομενος ορυχειο χαλκος αποζημιωση μπρουντζος πλακα υλικο αξια Κυπριοι, ιατρικη κοινωνια πολιτισμος αρχαια τεχνεργα, Κυπριακο αρχαιολογικο Μουσειο, Λευκωσια Νεο Μουσειο Βερολινο Γερμανια Λουβρο Παρισιου, Medelhaus museet Στοκχολμη Σουηδια Τσεσνολα, προξενος των ΗΠΑ, αρχαια αγγεια αγγειο ασβεστολιθικο αγαλματιδιο ταφος πλοιο αρχαιοτητες, ναυαγιο Μεσογειος, Νεα Υορκη ιδρυση Μητροπολιτικο Μουσειο Τεχνης ηπα 1868 Βρετανος προξενειο, Χαμιλτον Λανγκ, υπαιθριο ιερο ασβεστολιθικα γλυπτο Βρετανικο Μουσειο αντιγραφο 2010, τεχνικη χυτευση χαμενο κερι τρισδιαστατη σαρωση, Δικαιοσυνη διαλεκτος καταλογος κυπροελληνικη συλλαβη Προπερτιος ροζμαρι ροαζμαρυ Rosemary Idalium Ετεοκρητες, Ανατολια Ετεοι > Χεταιοι, Χετταιοι λατρεια Μεγαλη μητερα Θεα ανατολικοι λαοι βανασσα ανασσα Wanassa, βαναξ αναξ Wanax γυνη > βανα = γυναικα γανα συζυγος Ζωων Master of Animals ρωμαικη κατακτηση Πουμιατος Πουμιατον / Pumjaton τιτλος Βασιλευς του Κιτιου Κιτιον Λαρνακα σμιθ Smith ερμηνεια, 1871 αιγυπτιολογος μπιρτς Birch 1872, νομισματολογος μπραντις Brandis 1873, φιλολογος σμιντ Schmidt, ντικ Deeke, σιγκισμουντ Siegismund 1874 διαλεκτολογος αρενς 1876 Νυμφαιο Νυμφαιον Kafizin / Καφιζιν, κυπροσυλλαβικη 225 - 218 μιτφορντ Mitford Nymphaeum Kadmos ανασκαφη Ohnefalsch Richter ονεφαλς ριχτερ 1980, σταυλος σταβλος αρχαιο αγαλμα επιστατης ανασκαφη αλιος δωριστι ηλιος αριθμος εννεα 9 ενια εννια Πυθαγορειοι Πυθαγορας

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ