Του Γιώργου Λεκάκη
Όσοι εγκλωβισμένοι δεν αποδέχονται πως ο
Κήπος των Εσπερίδων ήταν πέρα από τον Ατλαντικό, κάπου στην Καραϊβική, δέχονται
πως ήταν στην Λίξο / Λήξο / Ληξό, εδώ δηλαδή που ήταν η λήξη / το τέλος της γης (στον Ατλαντικό, της βόρειας
Αφρικής) – Προφανώς εκ της Λισσού[1], άρα αποικία
Κρητών.
Οι Κρήτες την ίδρυσαν στον 35ο παράλληλο, ακριβώς στο ιδιο γεωγραφικό πλάτος με την Λισσό Χανίων:
Λισσός Κρήτης 35°14′28.32″N 23°47′11.76″W
Ληξός Μαρόκου 35°12′3″N 06°05′55″W
Λυσός Πάφου Κύπρου 34°59′40.59283″N 32°30′45.10469″E
Στην θάλασσα, όπου ο ήλιος
δεν λήγει / δύει ποτέ…
Στα σύνορα μεταξύ του κόσμου
των ανθρώπων και του κόσμου των θεών, όπου είναι η πατρίδα των Ελλήνων…
Σύμφωνα με τον Ρωμαίο συγγραφέα του 1ου αιώνα μ.Χ. Πλίνιο τον Πρεσβύτερο[2], η αρχαία πόλη Ληξός – που πλέον είχε παραφρασθεί σε Λίξους - στο σημερινό βόρειο Μαρόκο, στην δυτική Μεσόγειο, ήταν η τοποθεσία του Κήπου των Εσπερίδων, όπου ο ημίθεος ήρωας Ηρακλής, εσκότωσε τον δράκο, που φύλαγε ένα δένδρο το οποίο κάρπιζε χρυσά μήλα της Αθανασίας… Ο Πλίνιος είδε σε αυτόν τον δράκο μια αλληγορία του ποταμού Λύκου, που περιγράφεται με πολλούς μαιάνδρους…
Κάποιοι από τους μαιανδρισμούς του ποταμού Λύκου.
Οι Εσπερίδες, ήταν οι
νύμφες της Εσπερίας / του Εσπέρου.
Εδώ ήταν ίσως και το παλλάτι
του Ανταίου, επίσης γνωστό από την θρυλική μάχη του Ηρακλέους… Ο νικητής Ηρακλής
νυμφεύτηκε την χήρα του Ανταίου, Τίγγη, με την βοήθεια του Άτλαντος (ενός άλλου
Τιτάνα γίγαντα) ή των θυγατέρων του, των Εσπεριδες νύμφες, που είχαν κοιμίσει
τον δράκο. Ενώθηκαν και απέκτησαν έναν υιό τον Σόφακα – σήμερα το Σήφακας είναι
συνηθισμένο όνομα στην Κρήτη[3]… Και για
να τιμήσει τον γίγαντα Ανταίο, ο Ηρακλής έκτισε μια πόλη, που την ονόμασε Τίγγη
> νυν Ταγγέρη, όπου και έκτισε τύμβο γι’ αυτόν τον υιό του Ποσειδώνος και
της Γαίας…[4]
Κάποιοι λένε επίσης πως εδώ ο
Θησέας εσκότωσε τον Μινώταυρο - και όχι στην νυν έκταση της Κρήτης… Οι
μαίανδροι του Λύκου ποταμού είναι ο λαβύρινθος… Και το τέρας δεν ήταν ταύρος,
αλλά λύκος… Και τέλος, πως εδώ ο Ηρακλής χώρισε την Αφρική από την Ευρώπη...
όλα κατά τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο…
Αλλά όλα αυτά συνέβησαν σε
πολύ αρχαία χρόνια, και ξεχάστηκαν…
Τα αρχαιότερα ίχνη οικισμού
στην Ληξό, χρονολογούνται στον 12ο αι. π.Χ. – λένε μετά την πτώση της
Τροίας - και κυρίως στον 8ο αιώνα π.Χ. Αρχικώς εκτίσθησαν τα πρώτα
φυλάκεια επάνω σε ένα οροπέδιο, με θέα στον ποταμό Λύκο – νυν Λούκο.
Η περιοχή είχε μεγάλη σημασία
ως εμπορικός σταθμός για την πλούσια σε μεταλλεύματα ενδοχώρα, προέκταση του
Άτλαντα, όπου εξορύσσονταν χρυσός, χαλκός, σίδηρος και μόλυβδος…
Χάρτης με τις εξαγωγές εκ Ληξού.
«Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια,
η Lixus θα βρισκόταν σε μια χερσόνησο σε μια υφάλμυρη λιμνοθάλασσα, και όχι
στην ενδοχώρα, όπως είναι σήμερα», λέει η αρχαιολόγος St. Collins-Elliott (από
το Πανεπιστήμιο του Tennessee, στο Knoxville). Η θέση της πόλεως σε αυτό το
πλωτό στόμιο, εξηγεί, θα παρείχε ένα από τα μοναδικά ασφαλή λιμάνια στην ακτή
του Ατλαντικού της Βόρειας Αφρικής, για τους Κρήτες θαλασσοκράτορες ναυτικούς,
να ελλιμενίζονται στα μεγάλα θαλάσσια ταξείδια τους.
Αργότερα, η Ληξός έγινε μέρος
του Βασιλείου της Μαυριτανίας(*), υπό τον βασιλιά Ιόβα Β’ (εβασίλεψε 25 π.Χ. - 23
μ.Χ.) και τον υιό του, Πτολεμαίο Α’[5] (εβασίλεψε
23 - 40 μ.Χ.), οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την μεταμόρφωσή του σε ένα ακμαίο
λιμάνι.
Ο Ιόβας ανέθεσε ένα μνημειακό κτηριακό συγκρότημα στην κορυφή της πόλεως, το οποίο οι μελετητές παραδοσιακά υποθέτουν ότι ήταν μια περιοχή ναού, αλλά που άλλοι πρόσφατα ερμήνευσαν ως παλλάτι. Κατά την επίσκεψή του στην Ρώμη, ο Πτολεμαίος Α΄ δολοφονήθηκε κατόπιν εντολής του μεγαλομανή αυτοκράτορα Καλιγούλα (εβασίλευσε 37 - 41 μ.Χ.). Η εκτέλεσή του υποκίνησε μια εξέγερση στην Μαυριτανία(*) που σύντομα ακολούθησε η δολοφονία του ίδιου του Καλιγούλα. Τα στρατεύματα που έστειλε ο νέος αυτοκράτωρ Κλαύδιος (εβασίλεψε 41 - 54 μ.Χ.), κατέπνιξαν την εξέγερση. Έτσι η Ρώμη προσάρτησε την Μαυριτανία(*)...
Με το νέο της καθεστώς, ως
ρωμαϊκή αποικία πια, η Ληξός συνέχισε να ακμάζει ως κόμβος του θαλάσσιου
εμπορίου και της βιομηχανίας. «Η Ληξός είναι γνωστόν ότι έχει τις μεγαλύτερες
λεκάνες για την παραγωγή γάρου (μιας δημοφιλούς τότε σάλτσας για ψάρια), στην
δυτική Μεσόγειο», λέει ο κ. Collins-Elliott.
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το
1948. Και μετά το 1999 - 2001 από μια μαροκινο-γαλλική ομάδα. Από τότε που
αναγνωρίσθηκε ως αρχαία Ληξός, τον 19ο αιώνα, έχει ανασκαφεί
λιγότερο από το 10% της εκτάσεως των 150 στρεμμάτων της.
Αυτήν την στιγμή βρίσκονται
σε εξέλιξη νέες ανασκαφές στις εγκαταστάσεις παραγωγής γάρου. Ο αρχαιολόγος A.
Akerraz (του Εθνικού Ινστιτούτου Αρχαιολογικών Επιστημών και Κληρονομιάς του
Μαρόκου) και ο κ. Collins-Elliott ολοκλήρωσαν πρόσφατα μια έρευνα και ανασκαφή
στην γύρω κοιλάδα του Λύκου για να αξιολογήσουν την συμβολή των
αγροτικών τοποθεσιών στην οικονομία της Ληξού / Lixus και τις επιπτώσεις της
ρωμαϊκής κατάκτησης στους κατοίκους της ενδοχώρας.
Ένα νεοϊδρυθέν μουσείο εκθέτει αντικείμενα από κάθε περίοδο της κατοχής της Ληξού, από την πρώιμη εγκατάσταση έως ένα τζαμί του 14ου αιώνα. Οι ξεναγήσεις ξεκινούν στο νότιο άκρον της τοποθεσίας, όπου οι επισκέπτες περνούν μέσα από το αρχαίο εργοστάσιο αλατίσματος ψαριών πριν ανέβουν στον λόφο.
Οι αρχαίες κατασκευές περιλαμβάνουν και ένα αρχαίο θέατρο - αμφιθέατρο, ρωμαϊκής περιόδου.
Αυτό είναι το μόνο γνωστό ρωμαϊκών χρόνων αμφιθέατρο στο Μαρόκο.
Δίπλα του ευρίσκεται ένα μεγάλο λουτρό, του οποίου η κεντρική αίθουσα διαθέτει ένα μωσαϊκό δαπέδου, που απεικονίζει τον θεό Ωκεανό ως αστακό, της ελληνικής μυθολογίας.
Σε μια από τις κατοικημένες γειτονιές της Ληξού, οι επισκέπτες
μπορούν να περιηγηθούν σε δύο μεγάλα σπίτια:
- το Σπίτι του Ήλιου
και
- το Σπίτι του Άρη και της
Ρέας
που ονομάζονται από τα ευρεθέντα
μωσαϊκά τους, που είχαν μυθολογικά θέματα της ελληνικής μυθολογίας. Αυτά τα
ψηφιδωτά εκτίθενται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Tétouan, 65 μίλια
βορειοανατολικά της Ληξού, όπου και ο θρόνος με απεικόνιση σφίγγας.
Το μουσείο φιλοξενεί τα ευρήματα που ανασκαφές που έγιναν στην Ληξό / Lixus (4 χλμ. από την Λαράχη / Larache).
Λαβή κρατήρα
Η συλλογή του αποτελείται από δείγματα κεραμικών, που χρησιμοποιούνταν στην
καθημερινή ζωή, αγγεία, ελληνιστικών χρόνων λυχνάρια, σκεύη εισαγόμενα από την
Ρώμη, κόκκινα κεραμικά (στάμνες και λύχνους), υάλινα αγγεία, μωσαϊκά, εργαλεία
κατασκευών, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται για την διακόσμηση σπιτιών, μυλόπετρες,
εργαλεία ψαρέματος, βαρίδια και μια σημαντική συλλογή νομισμάτων (τα
περισσότερα χάλκινα)...
Η τελευταία στάση της
ξενάγησης οδηγεί τους επισκέπτες στην κορυφή της τοποθεσίας, όπου μπορούν να
εξερευνήσουν την λεγόμενη συνοικία του ναού, με θέα στον ποταμό Λύκο.
Η Αφροδίτη της Ληξού.
Και ενώ στην αρχαία πόλη συναντάμε
τον άθλο του Ηρακλή, τον Κήπο των Εσπερίδων, τους θεούς Ωκεανό, Ήλιο, Άρη, Ρέα και
τις Χάριτες, κλπ. ορισμένοι μιλούν για μια…φοινικική πόλη, θαλασσοπόρων από το
Λεβάντε!!!
Πάντως ο Ισπανός αρχαιολόγου M. Tarradell, ο οποίος πραγματοποίησε τις πρώτες ανασκαφές το 1947, ανέδειξε έναν «πολιτιστικό παραλληλισμό» μεταξύ των δύο ακτών του Στενού του Γιβραλτάρ – κυρίως με την Γάδη / Γάδειρα / Γήδειρα (γη + δειρός) > ισπ.Cádiz, Κάδιθ, Κάντιθ, Κάδιξ - και την σύνδεσή τους με την περιοχές ανατολικότερα αυτών. Ενώ ασημένιο μενταγιόν που βρέθηκε στην Ληξό είναι παρόμοιο με αυτά που βρέθηκαν στις νεκροπόλεις της περιοχής της Ταγγέρης…
Και κυκλώπειες κατασκευές...
Οι εντόπιοι κάτοικοι είναι της φυλής Amazigh…
Λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Λισσού,
ευρίσκεται η σύγχρονη πόλη Λαράχη / Larache. Αφού απολαύσετε τον ήλιο σε μια
από τις παραλίες της περιοχής, οι λάτρεις
των θαλασσινών μπορούν να απολαύσουν πιάτα με ψητά και τηγανητά θαλάσσια
εδέσματα. Οι πλανόδιοι πωλητές πωλούν φέτες καλίντι (από το ισπανικό caliente,
ή «καυτερό»), μια τάρτα από αλεύρι ρεβιθιού καρυκευμένη με μπαχαρικά.
Άλλες αρχαίες τοποθεσίες, σε μικρή
απόσταση, περιλαμβάνουν τις ρωμαϊκών χρόνων πόλεις Banasa και Volubilis στα
νότια και Tingis (σημερινή Ταγγέρη) στα βόρεια, στο Στενό των Ηρακλείων Στηλών –
νυν Γιβραλτάρ. Επιβάλλεται μια στάση στο μεγαλιθικό κρομλέχ της Μεσόρας (Μεσαράς)[6], έναν
προϊστορικό τύμβο, ο οποίος περιβάλλεται από περισσότερους από 150 ορθολίθους!
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης
Ελλαδος περιηγησις». Και «Off the Grid - Lixus, Morocco», AJA, Μάιος/Ιούν. 2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.4.2028.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Η πόλις συμμάχησε με τον Μακεδόνα βασιλιά Μάγα τον
Κυρηναίο, και ενταχθήκαμε στην Ένωση των Ορείων. Το Κοινόν των Ορείων αποτελείτο
από τις πόλεις Λισσός, Συΐα, Ποικιλασσός, Τάρρας, Υρτακίνα και Έλυρος. Η Λισσός
είχε τον πιο ισχυρό εμπορικό και αλιευτικό στόλο.
Σταα νομίσματά της είχε ένα δελφίνι ή ένα περιστέρι και
ένα αστέρι οκτώ ακτίνων με την λέξη LISION (των Λισίων / Λισιανών).
[2] Βλ. «Φυσ. Ιστ.», V,1,3.
[3] Ο Σόφαξ έγινε πατέρας του Διοδώρου, που, επί κεφαλής των Ελλήνων της περιοχής, έγινε ο άρχοντας του τόπου και πρόγονος των Μαυριτανών(*). – βλ. Πλούταρχος Σερτ. 9.3-5. Διόδ. Σικ. 9/3.4. Στράβ. 17/3.9.
Οι Κρήτες έχουν ξεχάσει την παναρχαία ιστορία τους.
Λένε πως το συνηθισμένο σε αυτούς βαπτιστικό όνομα Σήφακας, είναι από το…
Ιωσήφ, και πως το επίσης συνηθισμένο σε αυτούς όνομα Μάνος, Μανωλιός, είναι από
το Εμμανουήλ > Μανώλης, αγνοώντας το Μίνως / Μίνωας!!!
[4] Βλ. Γ. Λεκάκης «Αθλοι του Ηρακλη». Και Γ. Λεκάκη «Ο
τάφος του γίγαντα Ανταίου είναι στην Mezora, όπου κατοικούσαν Άτλαντες; - Ο
σκελετός του γίγαντα είχε μήκος 30 μ.! Αναφέρεται από τον Πλούταρχο! - Ο τύμβος
του κατασκευάσθηκε με το πυθαγόρειο θεώρημα!».
[5] Με καταγωγή εκ μητρός από τους Μακεδόνες Πτολεμαίους.
[6] Το πέτρινο σύμπλεγμα στην Mezora (Mzoura, Mçora, M'Zorah, M'Sora, Mzora) σχετίζεται επίσης με τον Ανταίο και ον Ηρακλή. Βλ.
Γ. Λεκάκης «Αθλοι του Ηρακλη». Και Γ. Λεκάκη «Ο τάφος του γίγαντα Ανταίου είναι
στην Mezora, όπου κατοικούσαν Άτλαντες; - Ο σκελετός του γίγαντα είχε μήκος 30
μ.! Αναφέρεται από τον Πλούταρχο! - Ο τύμβος του κατασκευάσθηκε με το
πυθαγόρειο θεώρημα!».
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook