Της ιστορικού Ελένης-Σοφίας Ρίκου, υπ. δρ. Ιστορίας,
elenirikou@yahoo.gr
Μελετώντας τις γραπτές πηγές υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Ανεξάρτητης Μεραρχίας[1] και της δράσης της στην Μικρά Ασία κατά το διάστημα 29.6.1921 – 1.9.1922, ανακάλυψα προς μεγάλη μου έκπληξη στο έργο του Δημήτριου Αμπελά «Ανεξάρτητος Μεραρχία - Η Κάθοδος των Νεώτερων Μυρίων 16-31 Αυγούστου 1922», το εξής θαυμαστό και παράδοξο γεγονός. Αναφέρεται πως μέσα από μια αποκάλυψη εκ θαύματος προχώρησαν σε αρχαιολογικές έρευνες, που οδήγησαν σε ανασκαφή, η οποία δυστυχώς εξ αιτίας της εμπόλεμης κατάστασης δεν προχώρησε. Εξεπλάγην, όταν μέσα στις σημειώσεις ενός στρατιωτικού υψηλόβαθμου συνάντησα το παρακάτω συμβάν. Ας δούμε όμως τι συνέβη από την αρχή.
Τον Μάρτιο του 1922 και ενώ η Ανεξάρτητη Μεραρχία βρισκόταν στο χωριό Ιλμέ-τσιφλίκ, στην περιοχή Σεϊντί Γαζή, διασώζεται από τον Αμπελά Δημήτριο, συνταγματάρχη Πυροβολικού Α.Ε. και Διοικητή Πυροβολαρχίας η εξής ιστορία:
Στον διοικητή της
πυροβολαρχίας, αρκετά πρωί κατά τις 8, παρουσιάζεται ένας αξιόλογος στρατιώτης
πεζικού. Του ανέφερε ότι παρουσιάστηκε στον ύπνο του μια γυναίκα μαυροφορούσα,
η οποία του είπε ότι ήταν η Παναγία. Περιστοιχιζόταν από αρχαίους Έλληνες
οπλίτες, οι οποίοι φορούσαν κράνη. Ζήτησε να σταματήσει η ενσταύλιση των ζώων
της Μεραρχίας στο σπήλαιο, επειδή ήταν ναός της. Ο διοικητής ρώτησε τον οπλίτη,
εάν είχε εισέλθει μέσα στο σπήλαιον και του απάντησε πως ποτέ δεν είχε πάει. Οι
αρχαίοι Έλληνες οπλίτες στο ενύπνιο, τον διέταξαν να ξεκινήσουν ανασκαφές έξω
από το χωριό. Εκεί υπήρχε ένας μεγάλος τεχνητός γήλοφος, όπου είχαν ταφεί
πολλοί αρχαίοι Έλληνες οπλίτες, οι οποίοι είχαν πολεμήσει σε μεγάλη μάχη στην
περιοχή. Τόνισαν ότι σπουδαίες ανακαλύψεις θα γίνονταν με την ανασκαφή. Ο
οπλίτης ξυπνώντας ένιωσε ότι δεν ήταν απλά ένα τυχαίο όνειρο και αν δεν έκαναν,
όσα του είπαν, προαισθανόταν πως κάτι άσχημο θα συνέβαινε. Το γεγονός αυτό
απασχόλησε πολύ την Μεραρχία. Αρχικά ο διοικητής διετήρησε επιφυλάξεις και
προσπάθησε να καθησυχάσει τον οπλίτη. Για τις επόμενες δυο ημέρες ο οπλίτης
όμως ερχόταν κάθε πρωί στον διοικητή και επέμενε ότι κάθε βράδυ επαναλαμβάνεται
το ίδιο όνειρο, ζητώντας του ακριβώς τα ίδια πρόσωπα τα ίδια πράγματα.
Όπως ο ίδιος ο
διοικητής αναφέρει(αλλά και όπως αποδεικνύουν και τα γραπτά του που είναι
σοβαρά, αξιόπιστα και αληθή συγκρινόμενα και με άλλες γραπτές πηγές) «Ἐπειδή δὲν
ἐπρόκειτο περί τρελλοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά περί καλοῦ καὶ πειθαρχικοῦ στρατιώτου,
πάντες οἱ ἐκεῖσε συνάδελφοί του πεζικοῦ καὶ πυροβολικοῦ τὸν ἐσέβοντο, ἀπέδιδον
δὲ τὰ ἐνύπνια του ἐκεῖνα εἰς πνευματιστικήν του δύναμιν (ἐπρόκειτο περί τῆς
λεγομένης διοράσεως)[2]». Δόθηκε διαταγή έρευνας λοιπόν στο σπήλαιον.
Η αποκάλυψη
ήταν θεαματική καθώς στο εσωτερικό του σπηλαίου υπήρχαν ανάγλυφες χριστιανικές
εικόνες. Συμπέραναν τότε εκ των στοιχείων που ανευρέθηκαν ότι επρόκειτο για ναό
των πρωτοχριστιανών της περιοχής. Δόθηκε διαταγή να βγάλουν τα ζώα έξω από τα
σπήλαιο και στο εξής να ενσταυλίζονται σε ειδικό στεγασμένο υπαίθριο χώρο, που
κατασκευάστηκε γι΄αυτόν τον λόγο.
Κι ενώ φαινόταν
ότι όλα είχαν τακτοποιηθεί κατά τον καλύτερο τρόπο, λίγες μέρες μετά, κάποιο
απόγευμα προκλήθηκε μεγάλη αναστάτωση. Πολλοί στρατιώτες έτρεχαν, φωνάζοντας
τρομαγμένοι μακριά από το τηλεφωνικό κέντρο. Ο διοικητής έσπευσε να διαπιστώσει
τι συνέβαινε. Αφηγήθηκαν λοιπόν οι αυτόπτες μάρτυρες ότι, ενώ κάθονταν στο
τηλεφωνικό κέντρο με τον οπλίτη, που είχε τα ενύπνια οράματα και συζητούσαν
διάφορα, ο οπλίτης τότε δέχθηκε ένα έντονο χαστούκι στο πρόσωπό του. Σηκώθηκε
ταραγμένος, κρατώντας το μάγουλό του, το οποίο είχε κοκκινίσει από το σφοδρό
χτύπημα. Τους εξήγησε ότι είχε δει να μπαίνουν μέσα στο τηλεφωνικό κέντρο οι
αρχαίοι έλληνες στρατιώτες,οι ίδιοι που τον είχαν επισκεφθεί στον ύπνο του. Ο
ένας από αυτούς τον χαστούκισε λοιπόν, επειδή δεν είχε τηρήσει την εντολή που
του είχαν δώσει.
Με προτροπή των
αξιωματικών και των οπλιτών εγκρίθηκε ανασκαφές στην περιοχή. Η ανασκαφή
ενθουσίασε τους οπλίτες, παρά τον κόπο που είχαν. Πράγματι ανευρέθησαν στην αρχή
κιόλας της ανασκαφής, θραύσματα κιόνων και αγγείων, καθώς και τρεις σκελετοί
στρατιωτών. Δυστυχώς, ενώ θα περιμέναμε συνέχεια της εξαιρετικής διήγησης δεν
προχώρησαν οι ανασκαφές, διότι κλήθηκε η Ανεξάρτητη Μεραρχία να προχωρήσει προς
Ακ-Ιν για ενίσχυση του Μετώπου. Μετά οι δυσμενείς εξελίξεις δεν επέτρεψαν να
επανέλθουν. Όσα αρχαιολογικά ευρήματα συγκεντρώθηκαν για να μεταφερθούν στην
Ελλάδα στην πορεία λόγω της υποχώρησης η τύχη τους στάθηκε αβέβαια. Ενημερώθηκε
και γνωστός αρχαιολόγος στην Αθήνα για το γεγονός.
Η ανασκαφή
δυστυχώς έμεινε ημιτελής λόγω της εμπόλεμης κατάστασης. Δεν γνωρίζουμε την τύχη
του τύμβου και του σπηλαίου που λειτούργησε ως πρωτοχριστιανική εκκλησία. Επί πλέον
ανευρέθησαν πλάκες με μεγαλογράμματες ελληνικές και λατινικές επιγραφές,
κιονόκρανα και βάσεις κιόνων κ.α. Τα σχήματα, που αναγνωρίστηκαν στα μνημεία,
ήταν στέφανος, πέλεκυς, κεφαλή ταύρου, αγγείον με μικρό φυτό, με ξυλώδη κορμό
και με τρία κλαδιά σε σχήμα αγκυλωτού σταυρού, δρέπανον, όφις σε ιδιαίτερη
απεικόνιση κ.α. Ο συγγραφέας διασώζει επί πλέον και άλλες πληροφορίες, όπως την
μεταγραφή αρκετών επιγραφών:
Αρκετά από τα αρχαιολογικά ευρήματα εγκαταλείφθηκαν με την υποχώρηση στο Σεϊντί Γαζή. Στην ίδια περιοχή βρέθηκαν και νομίσματα. Αρκετά είχαν και οι κάτοικοι της περιοχής, όπως χάλκινα τα οποία από την μια όψη είχαν την προσωπογραφία του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου και από την άλλη εικονιζόταν ένας σταυρός.
Η περιγραφή του
σχήματος του όφεως, που διακοσμούσε βάση κίονα, ήταν ως εξής:
«Ἐπί τῆς
πρόσθιας πλευρᾶς στέφανος. Ἐπί τῆς δεξιᾶς πλευρᾶς πέλεκυς. Ἐπί τῆς ἀριστερῆς
πλευρᾶς δρέπανον. Εἰς τὴν πρόσοψιν τῆς βάσεως ὂφις μελανοῦ χρώματος, μὲ τὸ σῶμα
κυματοειδές ὁριζόντιον, τὴν κεφαλήν δεξιά καὶ πρὸς τὰ κάτω κάθετον. Ἐπί τὸν ἐπίσης
κάθετον λαιμόν του, διαπερῶσα αὐτόν, σχεδόν καθέτως του μαύρη γραμμή, μὲ τὴν οὐράν
ἀριστερά, καμπτόμενην πρὸς τὰ κάτω ἡμικυκλικῶς εἰς τὸ ἀριστερόν τῆς βάσεως
κάθετος μαύρη γραμμή, πεπλατυσμένη εἰς τὸ κάτω μέρος, καταλήγουσα, κατά τὸ ἂνω
μέρος εἰς αἰχμήν, πεπλατυσμένην πρὸς τὰ κάτω της σὰν κυπάρισσος».
Αρχαιολογικά
ευρήματα, αρχαιολογικοί χώροι με ιστορία χιλιετιών… εκ των οποίων μόνον λίγα
γνωρίζουμε Αυτά είναι τα πάτρια εδάφη μας, αυτά που η γλώσσα τους το φωνάζει,
σκαλισμένη στην πέτρα και στο μάρμαρο, στο μέταλλο και στην μνήμη.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
30.4.2024.
[1] Η Ανεξάρτητη Μεραρχία, με Διοικητή τον Δημήτριο
Θεοτόκη από την Κέρκυρα, υιού του πολιτικού και ιστοριοδίφη Μάρκου-Αλοΐσιου
Θεοτόκη και αδελφού του λογοτέχνη Κωνσταντίνου Θεοτόκη, συγκροτήθηκε επειγόντως
τέλη του Ιουνίου του 1921, από επίλεκτα μέλη όλων των στρατιωτικών βαθμίδων, με
σκοπό την πραξικοπηματική κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Το δυναμικό της ήταν
εξαιρετικό και η πορεία της κάλυπτε πορεία 25-35 χλμ. Δυστυχώς, τελευταία
στιγμή, ματαιώθηκε η αποστολή, προσωρινά, όπως ειδοποιήθηκαν και διετάχθηκαν να
πάνε προς ενίσχυση της Στρατιάς στο Σαγγάριο. Η Ανεξάρτητη Μεραρχία, η πλέον
συνεπής και άξια, όπως αποδείχθηκε, μέσα από πολλές κακουχίες, και με την
βοήθεια του Θεού, διότι σε κρίσιμες στιγμές ερχόταν θαυμαστή βοήθεια, που τους
απέτρεπε από το να βαδίσουν προς την καταστροφή, σώθηκε ολόκληρη. Μαζί της
έφερε και λάφυρα από τις τουρκικές Μεραρχίες, που κατατρόπωσε, σώζοντας και
περίπου 8.500 πρόσφυγες. Χάρη στην θεία βοήθεια και βάσει των ικανοτήτων της
βρήκε τρόπο να φέρει βοήθεια από την Μυτιλήνη για να σωθούν, λίγο πριν την
έλευση μιας τουρκικής Μεραρχίας, που ερχόταν από τα βάθη της Ανατολίας εναντίον
τους.
[2] Βλ. Δημ. Αμπελά «Ανεξάρτητος
Μεραρχία - Η Κάθοδος των Νεώτερων Μυρίων 16 - 31 Αυγούστου 1922», 1937, σελ.
24-30.
ΣΧΟΛΙΑ Ελ. Ευριπιώτη:
Στις μεταγραφές που παραθέτει ο συγγραφεύς, υπάρχει μια σχεδόν όμοια της στήλης στην φωτογραφία που μας απασχόλησε. Όμως, τόσο αυτή, όσο και οι υπόλοιπες που παραθέτει, δεν είναι ακριβείς. (Συμπεραίνω ότι όποιος τις μετέγραψε δεν είχε την ιδιότητα του επιγραφολόγου. Το πρώτο (;) έτος έκδοσης του βιβλίου του Αμπελά ήταν το 1969, κι έφτασε να εκδοθεί καί το 1997, όταν ξεκίνησαν στην Ελλάδα να δραστηριοποιούνται, πλέον, αρκετοί επιστήμονες επιγραφολόγοι καί Παλαιογράφοι. Ίσως να μήν απευθύνθηκαν σε κανέναν τους στην τελευταία έκδοση για επαναμεταγραφή.
Ωστόσο, δεν είναι ίδια με της στήλης της φωτογραφίας. Τα γράμματα των δύο πρώτων σειρών εξ αρχής τα είχα διακρίνει, αλλά το ακριβές νόημα δέν το έχω αποτυπώσει! Πριν από το "ΚΑΙ" χρειαζόμαστε μια δοτική που να συνδέεται με το "ΔΙΚΑΙΩ", την οποία κι έχουμε διακρίνοντας την κατάληξη. Την πρώτη λέξη την αποτύπωνα στην αρχή ως ΚΑΡΚΟC, διότι μεταξύ του Ρ καί του Κ θεωρούσα ότι υπάρχει, απλώς, μια ρωγμή κι όχι το γράμμα Ι, εφόσον ήταν πολύ κοντά μεταξύ τους, σαν κολλημένα. Όμως, ούτως ή άλλως τα γράμματα της πρώτης σειράς είναι πιο μικρά και κολλητά συγκριτικά με τα άλλα. Η δε λέξη ΚΑΡΙΚΟC υπάρχει, καί μάλιστα σχετίζεται με τον θάνατο, μεταξύ άλλων. Το LSJ μας ενημερώνει για τα εξής:
καρικός,
-ή, -όν (Α)
1.
αυτός που ανήκει, αναφέρεται ή προέρχεται από την Καρία
2.
ευτελής, αυτός που δεν έχει καμιά αξία
3.
το ουδ. ως ουσ. πάπ. τὸ Καρικόν
καρική
συνοικία στη Μέμφιδα
4.
φρ. α) «καρικὸν ἔλαιον» — είδος αλοιφής (Ιπποκρ.)
β)
«καρικὴ μοῦσα» — είδος επικήδειου άσματος, θρήνος, μοιρολόγι Πλάτ.)
γ)
«καρικὰ αὐλήματα» — άσματα που ψάλλονταν με συνοδεία αυλοὺ σε συμπόσια
(Αριστοφ.)
δ) «καρικὸν μέλος» — ρυθμός συγκείμενος από τροχαίο και ίαμβο (Ησύχ.). < Κάρες.
Το ότι η στήλη αφορά πρωτοχριστιανικά
χρόνια κάλλιστα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι πιστοί καί οι ποιμένες
τους θα αξιοποιούσαν γνωστούς τους αρχαίους ύμνους ενδεδυμένους με
χριστιανικούς όρους. Άρχισα να αναζητώ επιμνημόσυνες δεήσεις, προσευχές και
μακαρίσματα για καλό κατευόδιο, αλλά δίχως αποτέλεσμα. Το θέμα είναι πώς εάν το
C δεν πήγαινε στην πρώτη λέξη, κάλλιστα θα μας προέκυπτε ένα COI (προσωπική
αντωνυμία β' προσώπου σε δοτική πτώση). Πέραν αυτού, σκέφτηκα στην αρχή ότι
μπορεί να εντόπιζα συμπλέγματα με nomina sacra, ιερά ονόματα σε σύμπτυξη,
δηλαδή, με αφορμή το ΘΟΥ στην δεύτερη σειρά. Εάν, όμως, το ΘΟΥ είναι Θ(Ε)ΟΥ - κι
άρα nomen sacrum - τότε "χάνουμε" μία πιθανή λέξη σε πτώση δοτική που
θα συνδεόταν με το ΔΙΚΑΙΩ, διότι το CΩ από μόνο του δεν μας λέει κάτι.
Μέχρι στιγμής, λοιπόν, παρατηρούμε:
ΚΑΡΙΚΟ C O[I] ή C Ο[Υ]
[Θ]ΟΥ Ο C[Ω]
ΚΑΙ ΔΙΚ
ΑΙ Ω ΕΥΧ
ΗΝ
ΠΕΡΙ
ΤΩΝ ΙΔΙΩ
Ν
ΠΑΝΤΩΝ
CΩ
ΤΗΡΙ
ΑC
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook