«Οι Κούροι
της Αταλάντης» που ήρθαν στο φως το 2018 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και
Ευρυτανίας στις ανατολικές παρυφές της Αταλάντης (του αρχαίου Οπούντα),
αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου μνημειακού αρχαιολογικού τοπίου του οργανωμένου νεκροταφείου,
που αποκαλύφθηκε χάρη στον εντοπισμό του πρώτου αγάλματος από γεωργό της
περιοχής κατά την διάρκεια της άροσης. Το αναπάντεχο αυτό εύρημα, έχει εξέχουσα
σημασία τόσο για τη Φθιώτιδα, όσο και για την ηπειρωτική Ελλάδα καθώς η
τυπολογία και τα καινοτόμα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά των γλυπτών - όπως ο
τρόπος στήριξής τους με συμφυείς βάσεις - τα καθιστούν μοναδικά, προσδίδοντας
νέες, άγνωστες πληροφορίες για την τέχνη της μνημειακής αρχαϊκής γλυπτικής.
Τα
αποτελέσματα προκαταρκτικής αρχαιομετρικής έρευνας, που πραγματοποιήθηκε με τη
συλλογή δειγμάτων πωρόλιθου, που αφθονεί σε διάφορες περιοχές της Λοκρίδας και
η συγκριτική ανάλυσή τους με την πρώτη ύλη κατασκευής των αγαλμάτων,
ταυτοποίησαν την εγχώρια προέλευση του πωρόλιθου. Το γεγονός αυτό επιτρέπει την
απόδοση των έργων σε ένα άγνωστο μέχρι
σήμερα Λοκρικό Εργαστήριο Γλυπτικής, που παρήγαγε έργα τέχνης κατά τη
διάρκεια του 6ου και του α’ μισού του 5ου αι. π. Χ. Επί πλέον
η τρισδιάστατη ψηφιοποίηση των γλυπτών (3D scanning) αποκάλυψε λεπτομέρειες, που ήταν αόρατες δια γυμνού οφθαλμού και
βοήθησαν στην ταύτιση του κεντρικού αγάλματος αυτής της έκθεσης με τον ήρωα,
ημίθεο Ηρακλή που παριστάνεται στον «τύπο του Κούρου», φορώντας την λεοντή πάνω
από το κεφάλι με δεμένα τα πρόσθια πόδια του ζώου στο στέρνο.
Το νεκροταφείο
Τα αγάλματα
εντοπίσθηκαν στα ανώτερα στρώματα του ευρύτερου ανασκαφικού συνόλου του
οργανωμένου νεκροταφείου, στο οποίο έχουν ανασκαφεί προς το παρόν 16 ασύλητοι
τάφοι, που περιείχαν μεμονωμένες ταφές ενηλίκων, παιδιών και βρεφών, που
συνοδεύονταν από πολυάριθμα και αξιόλογα κτερίσματα. Επί πλέον αξίζει να
σημειωθεί η ύπαρξη ενός κενοταφίου ανάμεσα στους τάφους, στο
οποίο είχαν αποδοθεί όλες οι προσφορές και οι τιμές για τον νεκρό, που
ενδεχομένως είχε χαθεί μακριά από την πατρίδα. Η διάρκεια χρήσης του
νεκροταφείου εκτείνεται από τα τέλη του 7ου/ αρχές 6ου
αι. π.Χ. έως και το ά μισό του 2ου αι. π.Χ. με την πλειονότητα των
τάφων να ανάγονται στον 5ο αι. π.Χ.
Στα έθιμα
ταφής επικρατεί αποκλειστικά ο ενταφιασμός σε πώρινες
σαρκοφάγους, πήλινες λάρνακες, ταφικούς πίθους, αμφορείς ή υδρίες και σε μια
περίπτωση σε απλό λάκκο. Η πλειονότητα των τάφων που ερευνήθηκαν χρονολογείται
στους κλασσικούς χρόνους, ενώ οι δυο τάφοι που ανάγονται στο ά μισό του 2ου
αι. π.Χ. είχαν επαναχρησιμοποιήσει μια λάρνακα και έναν πίθο του 5ου
αι. π.Χ.
Η πλειονότητα των τάφων είχε προσανατολισμό Α-Δ, αλλά δεν έλειπαν και
οι περιπτώσεις με διαφορετική κατεύθυνση Β-Ν. Οι νεκροί στις πώρινες και
πήλινες σαρκοφάγους ήταν τοποθετημένοι με την κεφαλή δυτικά, εκτάδην και με
έντονα λυγισμένα τα κάτω άκρα, ενώ στους ταφικούς πίθους η ταφή βρισκόταν σε
έντονα συνεσταλμένη στάση-εμβρυϊκή. Η ιδιαίτερη φροντίδα των νεκρών και το
τελετουργικό ταφής τους αποδεικνύεται από τα πολυάριθμα κτερίσματα που τους
συνόδευαν. Επικρατούν οι λοκρικοί κάνθαροι με επίθετη λευκή διακόσμηση φυτικών
μοτίβων, πλήθος πήλινων ειδωλίων, πολύχρωμα γραπτά λοκρικά πινάκια, χάλκινα
αγγεία, καθρέπτες, αργυρά κοσμήματα, μία οστέινη γραφίδα, ένα γυάλινο φοινικικό
περίαπτο σχήματος κεφαλής Αφρικανού με ματόχαντρα κ.α.
Στην
τελευταία φάση χρήσης του νεκροταφείου, κατά τους ύστερους ελληνιστικούς
χρόνους (α' μισό 2ου αι. π.Χ.), είχαν κατασκευαστεί πρόχειροι
περίβολοι για την οριοθέτηση των συστάδων των τάφων με προγενέστερο ταφικό οικοδομικό
υλικό. Το υλικό αυτό περιελάμβανε κομμάτια επιτύμβιων στηλών και γλυπτών, όπως τμήμα
γλουτού κούρου υπερφυσικού μεγέθους και αρχιτεκτονικά μέλη. Η ανεύρεση των
αγαλμάτων στο υπερκείμενο ελληνιστικό στρώμα των περιβόλων του νεκροταφείου, ενισχύει
το ενδεχόμενο τα γλυπτά να είχαν μεταφερθεί κατά την περίοδο αυτή για να
χρησιμοποιηθούν ως οικοδομικό υλικό.
ΠΗΓΗ: ΕΦΑ
ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ-ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.5.2024.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook