Της Ιωάννας Βενιέρη, αρχαιολόγου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της
Κέας βρίσκεται στην πρωτεύουσα του νησιού, την Ιουλίδα. Κατασκευάσθηκε για να
στεγάσει κυρίως τα ευρήματα των παλαιότερων ανασκαφών, τις αρχαιότητες που
είχαν περισυλλεγεί από τον Κείο αρχαιοδίφη Κων. Μάνθο και τα ευρήματα
των ανασκαφών από τους προϊστορικούς οικισμούς της Κεφάλας και της Αγίας
Ειρήνης, ενώ αργότερα στέγασε τα αρχαία των επιφανειακών ερευνών που έγιναν στην
δεκαετία του 1980 και τέλος, τα τυχαία ευρήματα.
Πρόκειται για ένα διώροφο
κτήριο, χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπου κυριαρχούν τα πολλά παράθυρα κατά
μήκος των αιθουσών των δύο ορόφων. Στο ισόγειο βρίσκονται οι χώροι εξυπηρέτησης
των επισκεπτών (εκδοτήριο, πωλητήριο εποπτικού υλικού και W.C.) καθώς και το
εργαστήριο συντήρησης και οι αποθήκες. Η έκθεση που αναπτύσσεται στους δύο
ορόφους, αρχίζει κατά χρονολογική σειρά από τον β΄ όροφο με την Προϊστορική
Συλλογή (3300 - 1100 π.Χ.) και συνεχίζει στον α΄ όροφο, με την Συλλογή των
Ιστορικών Χρόνων (7oς αι. π.Χ. - 2ος αι. μ.Χ.).
Στην Επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κέας, παρουσιάζονται με σύγχρονο και ευρηματικό τρόπο τα παλαιά εκθέματα, ενώ δίνεται η δυνατότητα για παρουσίαση σημαντικών ευρημάτων που μέχρι σήμερα δεν είχαν εκτεθεί, όπως είναι τα μεγάλα πήλινα γυναικεία αγάλματα από τον προϊστορικό οικισμό της Αγίας Ειρήνης (15ος αι. π.Χ.)[1]
 |
| ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Η θεά Αθηνά - εύρημα από την Κέα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της. |
...καθώς
και η προσπάθεια ανασύνθεσης των αετωμάτων από τον ναό της θεάς Αθηνάς στην Καρθαία
(500 - 490 π.Χ.).
Οι τοίχοι, οι προθήκες και τα
βάθρα έκθεσης των αντικειμένων, έχουν χρωματισμό σε τόνους του γαλάζιου. Ο εσωτερικός
φωτισμός των προθηκών σε συνδυασμό με το φυσικό κυκλαδίτικο φως που διαχέεται
μέσα από τα παράθυρα, δίνει ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα.
Η έκθεση πλαισιώνεται με
εποπτικό υλικό, πίνακες και χάρτες που θα βοηθήσουν τον επισκέπτη στην
κατανόηση της ιστορίας της αρχαίας Κέας.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της
Κέας υπάγεται στην αρμοδιότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της
Κέας, ιδρύθηκε στην δεκαετία του 1970, στην πρωτεύουσα του νησιού, την Ιουλίδα,
με ενέργειες του αείμνηστου αρχαιολόγου Νικόλαου Ζαφειρόπουλου, όταν η Κέα
υπαγόταν στην αρμοδιότητα της Εφορείας Κυκλάδων.
Το 1980 λειτούργησε μία
αίθουσα στον β΄ όροφο του μουσείου με εκθέματα, τα σημαντικότερα ευρήματα από
τους προϊστορικούς οικισμούς της Αγ. Ειρήνης και της Κεφάλας.
Από το 1982 η Κέα περιήλθε
στην αρμοδιότητα της Α΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Το 1985
έγιναν οι πρώτες επανεκθετικές εργασίες για την ολοκλήρωση της έκθεσης της
συλλογής των Ιστορικών Χρόνων (γλυπτών, αρχιτεκτονικών μελών και επιγραφών).
Βελτιωτικές εργασίες με την προσθήκη εποπτικού υλικού έγιναν το 1986 καθώς και
κατά τα έτη 1989 - 1990.
Με την τελευταία και ριζική
ανακαίνιση (1997 - 2002), το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέας άνοιξε και πάλι τις
πόρτες του στο κοινό. Η επανέκθεση του μουσείου, ακολουθεί τις σύγχρονες
προδιαγραφές, στον τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων και των ενοτήτων των δύο
συλλογών (Προϊστορική Συλλογή και Συλλογή Ιστορικών Χρόνων).
Η έκθεση που αναπτύσσεται
στους δύο ορόφους, αρχίζει κατά χρονολογική σειρά από τον δεύτερο όροφο με την
προϊστορική συλλογή (3300 - 1100 π.Χ.) και αποτελείται κυρίως από κεραμικά
αντικείμενα. Ο πρώτος όροφος περιλαμβάνει τη συλλογή των ιστορικών χρόνων (7ος
αι. π.Χ. - 2ος αι. μ.Χ.) που περιλαμβάνει κυρίως μαρμάρινα και άλλα λίθινα
εκθέματα.
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ -
Β΄όροφος: Τα ευρήματα της προϊστορικής συλλογής προέρχονται από τον Νεολιθικό
οικισμό της Κεφάλας και τον οικισμό της Εποχής του Χαλκού της Αγίας Ειρήνης,
που ήλθαν στο φως με τις ανασκαφές που διενήργησε ο John Caskey, καθηγητής του
Πανεπιστημίου του Cincinnati, από το 1960 έως το 1976. Τα εκθέματα
παρουσιάζονται σε ενότητες και με χρονική ακολουθία.[2]
Η Ύστερη Νεολιθική Περίοδος
(3300 - 3200 π.Χ.) περιλαμβάνει ευρήματα από τον οικισμό και κυρίως από το
νεκροταφείο της Κεφάλας: ταφικούς πίθους, πήλινα και λίθινα αγγεία, πήλινα
ειδώλια, λίθινα και οστέινα εργαλεία και σφονδύλια. Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού
(3200 / 3000 – 2200 / 2000 π.Χ.) αντιπροσωπεύεται από αξιόλογα δείγματα της
κυκλαδικής τέχνης: κυκλαδικά ειδώλια, πήλινα αγγεία, λίθινα εργαλεία που
χρονολογούνται στην πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο (2800 / 2700 - 2300 π.Χ.) και
προέρχονται από τον οικισμό της Αγ. Ειρήνης. Η Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού
(2000 / 1900 - 1100 π.Χ.), δηλαδή η περίοδος ακμής του οικισμού της Αγίας
Ειρήνης, περιλαμβάνει ενότητες που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή και τις
δραστηριότητες (βιοτεχνικές δραστηριότητες, εμπόριο), την λατρεία και τα ταφικά
έθιμα.
ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ - Α΄όροφος: περιλαμβάνει μία αξιόλογη συλλογή γλυπτών, αρχιτεκτονικών μελών και επιγραφών καθώς και μία μικρή συλλογή αγγείων και νομισμάτων, που χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους (7ος αι. π.Χ. - 2ος αι. μ.Χ.) και προέρχονται κυρίως από τις τέσσερις αρχαίες πόλεις της Κέας: την Ιουλίδα, την Καρθαία, την Κορησσία και την Ποιήεσσα. Τα εκθέματα είναι τοποθετημένα κατά είδος (αρχιτεκτονικά μέλη, επιγραφές, γλυπτά), πάνω σε ειδικά διαμορφωμένα βάθρα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα τμήματα του γλυπτού διακόσμου από το ναό της θεάς Αθηνάς στην Καρθαία (500 - 490 π.Χ.). Στη νέα έκθεση έγινε προσπάθεια ανασύνθεσης των αετωμάτων του ναού από τα σωζόμενα αετωματικά γλυπτά, που στηρίχθηκε στις μελέτες και τις αναπαραστάσεις της αρχαιολόγου Έβ. Τουλούπα και του αρχιτέκτονα Αλ. Παπανικολάου.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.12.2021.
σχετικός με της Αττικής και της Αίγινας
Η αρχαιότερη ονομασία της Κέας ήταν Υδρούσα.
Η σημερινή ονομασία οφείλεται
στον ήρωα Κέω, που ήλθε επί κεφαλής των Λοκρών από την Ναύπακτο Αιτωλίας και την
κατοίκησε. – βλ. Γ. Λεκάκης «Αιγαίο, ετυμολογίες νήσων».
Ο νεολιθικός οικισμός της χερσονήσου Κεφάλας στον 37ο παράλληλο [37.68067006860316, 24.328374370577556] ευρίσκεται σε ένα βραχώδες ακρωτήριο, στο βόρειο τμήμα της νήσου Κέας. Είναι ο μοναδικός – μέχρι στιγμής - υπαίθριος οικισμός, στον οποίο αντιπροσωπεύεται πλήρως η Τελική Νεολιθική Εποχή στις Κυκλάδες. Η ομοιότητα των πολιτιστικών στοιχείων της Κεφάλας, με αντίστοιχων από οικισμούς της Αττικής και της Αίγινας οδήγησαν τους ερευνητές στον χαρακτηρισμό ενός μέρους της μακράς Τελικής Νεολιθικής στην νότια Ελλάδα με τον όρο «Πολιτισμός Αττικής-Κεφάλας», ο οποίος στον χώρο των Κυκλάδων δεν έχει εντοπισθεί - μέχρι στιγμής - σε άλλη θέση. Έτσι, η Κέα καθίσταται κομβική στο προϊστορικό Αιγαίο, αφού μαζί με τον Σπήλαιο του Ζα (Δία) στην Νάξο και τον Σάλιαγκο της Αντιπάρου, μας παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την εμφάνιση και εξέλιξη στο Αιγαίο της μεταβατικής περιόδου μεταξύ της Παλαιολιθικής εποχής και της Εποχής του Χαλκού.
Οι ανασκαφές στην Κεφάλα (1960 - 1966, 1973) απεκάλυψαν έναν οικισμό με μικρά ορθογώνια λιθόκτιστα κτήρια, πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Ζούσαν 45-80 κάτοικοι γεωργοκτηνοτρόφοι. Διατρέφονταν με δημητριακά, αιγοπρόβατα, βοοειδή, χοίρους, και ψάρια. Η κεραμική, η υφαντική και ψαθοπλεκτική (αποτυπώματα σε βάσεις αγγείων), καθώς και η κατασκευή εργαλείων από οψιδιανό της Μήλου και θαυμάσιων μαρμάρινων αγγείων συγκαταλέγονται στις παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων. Αξιοσημείωτη είναι η επιτόπια άσκηση μεταλλοτεχνίας, η οποία τεκμηριώνεται από θραύσματα πήλινων χυτηρίων χαλκού και χάλκινα αντικείμενα, όπως βελόνες και εργαλεία. Ίσως ο χαλκός που χρησιμοποιήθηκε στην Κεφάλα προέρχεται από το Λαύριο Αττικής (άλλωστε απέχουν μόνον 30 χλμ. περίπου).
Τα μεγάλα πήλινα αγάλματα από τον προϊστορικό οικισμό της Αγίας Ειρήνης ίσως απεικονίζουν γυμνόστηθες γυναίκες ιέρειες, ίσως με τυλιγμένα φίδια στον λαιμό τους, και αν είναι έτσι παραπέμπουν στην κρητική μινωικής εποχής λατρεία...
Στην πλαγιά του ακρωτηρίου,
λίγο χαμηλότερα από τον οικισμό βρίσκεται το νεκροταφείο, το οποίο απλώνεται σε
δυο διαφορετικά άνδηρα. Περιλαμβάνει 40 κυκλικούς ή και ορθογώνιους κτιστούς τάφους,
ατομικούς ή ομαδικούς, σκαμμένους στο έδαφος. Τα τοιχώματά τους κτίζονται με
πέτρες, ενώ το ανοικτό τμήμα τους σφραγίζεται με πλάκες σχιστόλιθου. Ανάμεσα
στους τάφους υπάρχουν πρόχειρα διαχωριστικά τοιχάρια. Υπολογίζεται ότι στο
νεκροταφείο αυτό ετάφησαν τουλάχιστον 65 νεκροί, ανάμεσά τους παιδιά και νήπια,
και ότι ήταν σε χρήση περίπου 60 - 150 χρόνια. Το νεκροταφείο θεωρείται το πρώτο
οργανωμένο εκτός οικισμού νεκροταφείο του αιγαιακού χώρου!
Ο οικισμός στην Κεφάλα Κέας
εγκαταλείπεται ξαφνικά από άγνωστη αιτία και πιθανολογείται ότι μεταφέρεται στην
θέση Παούρα της Κέας.
Στην Εποχή του Χαλκού πολύ κοντά στο σημερινό Βουρκάρι υπήρχε ένας επίσης πανάρχαιος οικισμός, όπου - ανάμεσα σε άλλα - έχει βρεθεί και εγχάρακτη πλάκα, με παράσταση μυκηναίου πολεμιστή!
[1] Τα πήλινα γυναικεία αγάλματα από τον ναό του προϊστορικού οικισμού της Αγίας Ειρήνης, έχουν συγκολληθεί από πολλά θραύσματα που αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές που διενήργησε το Πανεπιστήμιο του Cincinnati υπό την διεύθυνση του J. Caskey, κατά τα έτη 1960 - 1970. Κατά την μελέτη, συντήρηση και συγκόλληση των θραυσμάτων (1961-1970), διαπιστώθηκε ότι αυτά ανήκουν σε 50 περίπου αγάλματα που χρονολογούνται στο 15ο αι. π.Χ.
Στο πλαίσιο της Επανέκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κέας, τα καλύτερα σωζόμενα αγάλματα, παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στο κοινό. Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε επανασυντήρηση από την κ. Στ. Μπουζάκη, συντηρήτρια της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής, ενώ τον τρόπο παρουσίασής τους και την κατασκευή ειδικών βάσεων για ορισμένα από αυτά, ανέλαβε ο συντηρητής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, κ. Γ. Δαμίγος. Οι βάσεις κατασκευάσθηκαν για να στηρίξουν τα αγάλματα εκείνα από τα οποία σωζόταν μόνο το άνω μέρος. Αποδίδουν αφαιρετικά τις φούστες που θα φορούσαν οι γυναικείες μορφές και έχουν κατασκευαστεί από μείγμα εποξικής κόλλας με στόκο. Χρηματοδότης Συντήρησης: Πανεπιστήμιο Cincinnati.
Περισσότερα στοιχεία για την συντήρηση των αγαλμάτων αυτών, περιλαμβάνονται στη δημοσίευσή τους, από την αρχαιολόγο M. Caskey στο KEOS II, The temple at Ayia Irini. Part I: The Statues, Princeton, 1986. ΥΠΠΟΑ.
[2] Ο J. L. Caskey ανακάλυψε το αρχαίο ιερόν στην Αγία Ειρήνη Κέας, το οποίο δείχνει συνεχή λατρευτική δραστηριότητα, από τον 13ο π.Χ. αιώνα. Αυτό μαζί με το όνομα του θεού Διονύσου στην Γραμμική Β γραφή ανατρέπουν τις θεωρίες ότι ο θεός Διόνυσος «εισήχθη» στην Ελλάδα κατά τον 7ο αι. π.Χ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook