Σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση
του Τουρκικού Κράτους, το καθολικό της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη
αποδίδεται στην ισλαμική λατρεία, χωρίς προβλέψεις για την διασφάλιση της
διατήρησης του υλικού σώματος του μνημείου και του συνόλου των κατασκευαστικών
και καλλιτεχνικών στοιχείων, για την διατήρηση των οποίων αναγνωρίσθηκε από την
UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Η πράξη αυτή εγγράφεται στο πλαίσιο
της εθνικιστικής πολιτικής της τουρκικής κυβέρνησης που καλλιεργεί και
εκμεταλλεύεται τον θρησκευτικό φανατισμό.
Οι στόχοι της εσωτερικής
πολιτικής ενός ξένου κράτους δεν αφορούν στο ICOMOS άμεσα. Όταν, όμως, έχουν
επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά ενός μνημείου, με βάση τα οποία αποφασίστηκε από
την διεθνή κοινότητα η ένταξή του στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας
κληρονομιάς, τότε το ICOMOS, ως ο θεσμοθετημένος επίσημος τεχνικός σύμβουλος
της UNESCO, για θέματα μνημείων και τοποθεσιών, έχει καθήκον να λάβει θέση,
όπως και κάθε οργανισμός, που έχει σχέση με το θέμα και σέβεται τον εαυτό του
και τις αρχές του.
Το καθολικό της Μονής της
Χώρας είναι από τα σπουδαιότερα και καλλίτερα διατηρημένα δείγματα της μεγάλης
τέχνης του Βυζαντίου της παλαιολόγειας εποχής, στο οποίο η εντοίχια ζωγραφική
(ψηφιδωτά και νωπογραφίες) και οι ορθομαρμαρώσεις, σε συνδυασμό με το συμβολικό
τους περιεχόμενο και τις επιγραφές, δημιουργούν μια ενιαία καλλιτεχνική σύνθεση
που αντιπροσωπεύει τα υψηλότερα επιτεύγματα στον τομέα της ζωγραφικής,
διακοσμητικής και πνευματικής παραγωγής των ύστερων αιώνων της αυτοκρατορίας,
σε βαθμό που να αποτελεί μέτρο σύγκρισης για τα άλλα επίσημα βυζαντινά μνημεία
της περιόδου.
Η μικρή σχετικά κλίμακα του
μνημείου και ο χαρακτήρας της διακόσμησης επιβάλλουν λελογισμένη διαχείριση του
αρχιτεκτονικού κελύφους, δηλαδή έλεγχο της επισκεψιμότητας, έλεγχο των συνθηκών
της ατμοσφαίρας και τη φύλαξη του μνημείου. Ακόμη, επειδή ένα βασικό
χαρακτηριστικό του μνημείου είναι τα μωσαϊκά με χριστιανικές παραστάσεις, η
λειτουργία του μνημείου ως χώρου ισλαμικής λατρείας θα επιβάλει την απόκρυψή
τους και θα καταργήσει μέρος της καλλιτεχνικής αξίας του.
Η αλλοίωση του πολιτιστικού
χαρακτήρα και της λειτουργίας του καθολικού της μονής της χώρας, είναι
αναπόφευκτο να επιφέρει και ένα πλήθος μεταβολών, που θα επιβληθούν ως
αναγκαίες, για την προσαρμογή του στις νέες συνθήκες. Αυτό έχει ήδη αποδειχθεί
στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας όπου, τέσσερα χρόνια μετά την άρση της
ιδιότητας του μουσείου και την επιβολή της λειτουργίας της ως χώρου ισλαμικής
λατρείας, ο χαρακτήρας του μνημείου έχει αλλάξει ριζικά, όχι μόνον από
αισθητικής / καλλιτεχνικής πρόσληψης, αλλά και από την εμφάνιση σοβαρών
συμπτωμάτων καταπόνησης του οικοδομικού ιστού.
Το Ελληνικό ΙCOMOS εκφράζει
την έντονη αντίθεσή του στην άρση του χαρακτήρα του μουσείου στο καθολικό της
Μονής της Χώρας και την επιβολή της λειτουργίας του ως χώρου ισλαμικής
λατρείας. Ο χαρακτηρισμός του ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς, επιβάλλει το
ηθικό χρέος σε όλες τις εθνικές επιτροπές του ICOMOS και την UNESCO να πάρουν
θέση στο σοβαρό αυτό θέμα, και να απαιτήσουν από το Τουρκικό κράτος να σεβαστεί
τους όρους της σύμβασης παγκόσμιας κληρονομιάς, την οποία έχει υπογράψει,
αναιρώντας την απόφασή του.
Για την Εθνική Επιτροπή του Ελληνικού Τμήματος
του I.C.O.MO.S.
Ο Πρόεδρος, Αν. Τανούλας
Η Γενική Γραμματέας, Αν.
Στασινοπούλου
ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚH ΕΘΝΙΚΗ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ / HELLENIC ΝΑΤΙΟΝΑL COMMITTEE COMITÉ NATIONAL HELLENIQUE,
ΣΧΕΤΙΚΟ με α.π. 1481/29.8.2020, 15.5.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.5.2024.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook