Η
αρχαία ονομασία της βοτάνης (Althaea officinalis) είναι Αλθαία ή Έβισκος και
αναφέρεται στο λεξικό ΣΟΥΔΑ*18
Η Αλθαία είναι
μία από τις θεραπαινίδες του Απόλλωνα, γνωστή για τις ικανότητές της να
ακυρώνει τις πονεμένες καταστάσεις και να παρέχει διάφορες μορφές κάθαρσης.
Κατά Διοσκουρίδη Πεδάνιο ΄΄ὠνόμασται
δὲ ἀλθαία διὰ τὸ πολυαλθὲς καὶ πολύχρηστον αὐτῆς·΄΄ ονομάστηκε έτσι δια το πολύανθές
(αυτό που θεραπεύει πολλές νόσους, πολύ ιαματικό) και για το πολύχρηστον
(χρησιμεύει για πολλά πράγματα).*23
Η λέξη "αλθαία" προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα "ἀλθαίνω",
που σημαίνει να θεραπεύω, να ανακουφίζω, να διακονώ. Συγκεκριμένα, <ἄλθος>,
φάρμακον ὡς όρος. αναφέρεται στο μέγα ετυμολογικό λεξικό ¨άλθος - φάρμακον –
θεραπεία¨ άρα η αλθαία έλαβε το όνομα από το άλθος, συνεπώς αλθαία =
Θεραπευτικό φυτό .*19
Η
λέξη "αλθαία" χρησιμοποιείται κυρίως για να αναφερθεί στην ελπίδα,
την παρηγοριά και την ανακούφιση. Σε γενικότερο πλαίσιο, η αλθαία συμβολίζει
την ανακούφιση από τον πόνο και την δυσκολία, και σχετίζεται με την ίαση και
τον καθαρισμό του πνεύματος και του σώματος. Ενώ αλθεύς ως ιατρός αναφέρεται στο λεξικό του Ησυχίου Αλεξανδρέως.*20
Ο
Ευστάθιος αναφέρει ¨Ἀλθαία δὲ νῦν μὲν κύριον. Ἡ δὲ ὕστερον
χρῆσις καὶ φυταρίου ὄνομα οἶδεν ὁμωνύμου 2.803.13 τῇ Ὁμηρικῇ Ἀλθαίᾳ.¨ Η Αλθαία στην περίσταση αυτή
είναι κύριο όνομα. Η μεταγενέστερη χρήση του ονόματος αυτού είναι σε φυτό όμοιο
με την ομηρική Αλθαία. *21
Το ίδιο έγινε και με την καλή
Μίνθη (μέντα) η Μίνθη ήταν μια από τις κόρες του Κωκυτού την οποία μεταμόρφωσε
η Περσεφόνη σε αρωματικό φυτό. Έτσι παρατηρούμε ότι πρόσωπα της αρχαιότητας /
μυθολογίας έδωσαν το όνομα τους σε φυτά. Η Αλθαία ήταν αδελφή της Λήδας κόρες
του βασιλιά Θεστίου και της Ευρυθέμιδας. Ήταν σύζυγος του βασιλιά της Καλυδώνας Αιτωλίας, Οινέα, μητέρα του Ήρωα Μελέαγρου.
Λατινική Ονομασία: Althaea officinalis
Κοινές ονομασίες: Δενδρομολόχα,
νερομολόχα.
Άθροισμα: Spermatophyta
Άθροισμα: Angiospermae Αγγειόσπερμα
Υποάθροισμα: Dicotyledoneae – Choripetalae
Κλάση: Magnoliopsida
Υποκλάση: Dilleniidae
Τάξη: Malvales (Columniferae), Στυλοφόρα
Οικογένεια: Malvaceae, Μαλαχώδη (Το όνομα της οικογένειας Malvaceae προέρχεται
από την ελληνική λέξη "μαλακός" (λατινικά "mollis") και αναφέρεται στις μαλακτικές του ιδιότητες).
Γένος: Althaea
Τόπος: Ανατολικό τμήμα του Μεσογειακού
χώρου
Χρήσιμα μέρη:
Σύμφωνα με μελέτες των αναφερόμενων ιατροφιλοσόφων,
χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη του φυτού.
Χρήσιμα μέρη κατά Θεόφραστο ΄΄Αἱ δὲ ῥίζαι
καὶ τὰ ὑλήματα, καθάπερ εἴρηται, πολλὰς ἔχουσι δυνάμεις οὐ πρὸς τὰ ἔμψυχα
σώματα μόνον ἀλλὰ καὶ πρὸς τὰ ἄψυχα. λέγουσι γὰρ ἄκανθάν τινα εἶναι ἣ πήγνυσι τὸ
ὕδωρ ἐμβαλλομένη· πηγνύναι δὲ καὶ τὴν τῆς ἀλθαίας ῥίζαν, ἐάν τις τρίψας ἐμβάλῃ
καὶ θῇ ὑπαίθριον· ῥίζαν δὲ ἰνώδη λευκὴν τῇ γεύσει δὲ ὥσπερ τῆς μαλάχης ὁ
καυλός· χρῶνται δὲ αὐτῇ πρός τε τὰ ῥήγματα καὶ τὰς βῆχας ἐν οἴνῳ γλυκεῖ καὶ ἐπὶ
τὰ ἕλκη ἐν ἐλαίῳ΄΄.Οι ρίζες
και τα υλ’ ήματα (ύλημα το στέλεχος των θαμνώδων φυτών), όπως λέγεται πολλές
έχουνε δυνάμεις, όχι μόνο προς τα έμψυχα σώματα ( άνθρωπος, ζωα) αλλά και προς
τα άψυχα. Χρησιμοποιείται
δε αυτή (η ρίζα της αλθαίας) για τα ρήγματα (κατάγματα ραγίσματα), και για τον
βήχα μαζι με γλυκό κρασί και για τα έλκη (πληγές/ τραύματα) μαζι με λάδι.*17
Συλλογή βοτάνου: Τα άνθη το
Καλοκαίρι, τα φύλλα στο τέλος του Καλοκαιριού (μετά την άνθηση) και η ρίζα το
Φθινόπωρο ή το Χειμώνα μετά το δεύτερο έτος.
Δραστικές ουσίες: Περιέχει άμυλο,
βλεννώδεις ουσίες, γλίσχρασμα, ασπαραγίνη, αλθεϊνη, βεταϊνη, ανόργανα άλατα,
σάκχαρα, πηκτίνη, πολυφαινόλες, τανίνες.
Περιγραφές :
Περιγραφή κατά Διοσκουρίδη Πεδάνιο:
Αρχαίο κείμενο
<ἀλθαία>, ἣν ἔνιοι ἐβίσκον καλοῦσι, μολόχης ἐστὶν ἀγρίας εἶδος· ἔχει δὲ
φύλλα περιφερῆ ὥσπερ κυκλάμινος, ἔγχνοα, ἄνθος ῥοδοειδές, καυλὸν δὲ πηχυαῖον, ῥίζαν
δὲ γλίσχραν, λευκὴν ἔνδοθεν. ὠνόμασται δὲ ἀλθαία διὰ τὸ πολυαλθὲς καὶ πολύχρηστον
αὐτῆς·*23
Σύγχρονη απόδοση
Αλθαία, την οποίαν μερικοί ονομάζουν εβίσκο, είναι είδος
αγρίας μαλόχας έχει φύλλα περιφερή (που την περιβάλουν ολόγυρα) όπως τα φύλλα
του κυκλάμινου, και είναι χνουδωτά (τα φύλλα), τα άνθη του είναι ροδοειδή (σαν
του τριαντάφυλλου), ο καυλός έχει ύψος ενός πήχυ, η ρίζα είναι κολλωδης και
λευκή από μέσα*23
Περιγραφή κατά Οριβάσιο:
Αρχαίο κείμενο
Ἀλθαία ἢ ἐβίσκος μαλάχης ἐστὶν
εἶδος ἀγρίας· ἔχει δὲ τὰ φύλλα περιφερῆ ὥσπερ κυκλαμίνου, ἔγχλοα· ἄνθος ῥοδοειδές·
καυλὸν τρίπηχυν· ῥίζαν γλίσχραν, λευκὴν ἔνδοθεν.
Σύγχρονη απόδοση
Η Αλθαία, ή Εβίσκος είναι ένα είδος άγριας Μολόχας· έχει
περιφερειακά φύλλα σαν του κυκλάμινου (Ωοειδή, ακανόνιστα οδοντωτά),
ασπροπράσινα, το άνθος
του μοιάζει με ρόδο· ο καυλός (το υπέρ την επιφάνεια του εδάφους μέρος του
φυτού μέχρι που γίνεται η διακλάδωσης) φτιάνει τα 1,2μ και η ρίζα του είναι γλοιώδης λευκή από μέσα.*10
Περιγραφή κατά Θεόφραστο:
Αρχαίο κείμενο
ἔχει δὲ ἡ ἀλθαία φύλλον μὲν ὅμοιον τῇ μαλάχῃ πλὴν μεῖζον καὶ δασύτερον, τοὺς δὲ
καυλοὺς μαλακούς, ἄνθος δὲ μήλινον, καρπὸν δ'ὅμοιον τῇ μαλάχῃ, ῥίζαν δὲ ἰνώδη
λευκὴν τῇ γεύσει δὲ ὥσπερ τῆς μαλάχης ὁ καυλός· χρῶνται δὲ αὐτῇ πρός τε τὰ ῥήγματα
καὶ τὰς βῆχας ἐν οἴνῳ γλυκεῖ καὶ ἐπὶ τὰ ἕλκη ἐν ἐλαίῳ.
Σύγχρονη απόδοση:
Η αλθαία ‘εχει
φύλλον όμοιο με την μολόχα, αλλα μεγαλυτερο και πυκνότερο, πιο δασύ (εννοεί για
το φύλλο της αλθαίας), οι καυλοί της αλθαίας είναι μαλακοι (εννοεί το κεντρικο
στέλεχος και προφανώς τα δευτερεύοντα κλαδάκια που ανθίζουν τα λουλούδια),
άνθος όπως της μηλιάς, καρπό ίδιο με της μολόχας, η ρίζα είναι ινώδης ( γεμάτη
ίνες ) με λευκό χρώμα και έχει όμοια γεύση με τον καυλό (κεντρικό στέλεχος) της
μολόχας. Χρησιμοποείται η Αλθαία για σπασίματα/ ραγίσματα και για τον βήχα με
γλυκό κρασί και για τα έλκη μαζί με ελαιόλαδο.17
Γενικές θεραπευτικες ιδιοτητες
Είναι μαλακτική, ωφελεί όσους έχουν αχώνευτα υγρά, για
βρογχίτιδα, την στηθάγχη του κοινού κρυολογήματος, καταπολεμά τις ουλίτιδες,
καταπραΰνει την λαρυγγίτιδα την φαρυγγίτιδα, την στοματίτιδα, τις φλεγμονές των
εντέρων, την δυσουρία τις πέτρες του ουροποιητικού συστήματος αλλά και για την
ευτονία της κύστης. Για την ισχιαλγία. Ενώ ωριμάζει τους καλόγηρους
(αποστήματα).
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά
ιατροφιλοσόφων
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Διοσκουρίδη
Για τις φλεγμονές του πρωκτού της σύνθλιψης τα εμφυσήματα και τα τεντώματα των
νεύρων. Ωφελεί όσους έχουν δυσουρία πέτρες αχώνευτα υγρά ισχιαλγία δυσεντερία.*1
Θεραπευτικές ιδιότητες
κατά Διοσκουρίδη
Αρχαίο κείμενο :
Τὰς δὲ φλεγμονὰς τῆς
ὑστέρας καὶ μύσεις καὶ ἀλγή-
ματα ἀφεψόμενα εἰς ἐγκαθίσματα ὠφελεῖ· ἄγνου σπέρμα, ἀλθαίας ῥίζα,
Ἀρτεμισία, βακχάριδος ῥίζα, γλήχων, δάφνη, ἶρις, κασσία, κάλαμος, σχοῖνος,
Κενταυρείου τοῦ μεγάλου ῥίζα, κόνυζα, κύπερος, λευκοίων ἄνθη ξηρά, <μάλιστα ἐπὶ
τῶν χρονίων>· μολόχη, μελίλωτον, κρίνων ἄνθη, λευκάνθεμον, πράσου κεφαλωτοῦ
κόμη, σῦκα ξηρὰ μετὰ τήλεως ἢ πτισάνης, τῆλις, λινόσπερμον. *2
Σύγχρονη απόδοση
Τις φλεγμονές της μητρας και μύσεις (μύσεις εννοεί το κλεισιμο/ σύσφιξη των
χειλιών του αιδοίου) και πόνοι (γενικώς ) βοηθάνε τα αφεψήματα των παρακάτω
βοτάνων σε εγκαθίσματα (εγκαθίσματα είναι λουτρό εξ ατμού στα κάτω μέρη του
σώματος, κυρίως για γυναίκες προς θεραπεία των εμμηνων (υγρα αιδίου- περιοδος)
: σπόρος άγνου = ( λύγος /λυγαριά), ρίζα Αλθαίας, αρτεμισία ( φυτό που μοιάζει με
το αψίνθιο), ρίζα από Βακκαρίς (νάρδος), γλήχων (φλισκούνι), δάφνη, Ίρις, Κασία
(αράβικό μπαχαρικό, κανέλα, κάλαμος (το φυτό καλαμις), σχοίνος( βούρλο), την
ρίζα από το κενταυρειο το μέγαν ( νάρκη η δε γεντιανήν καλούσι), κόνυζα
(ψυλλοβότανον-Pulicaria vulgaris Gaertn), κύπερος, λευκά άνθη μενεξέ και για τα
χρόνια/ μεγάλου χρονικού διαστήματος (φλεγμονές, μύσεις , αλγήματα)
χρησιμοποιούμε μολόχα μελιλωτο, ανθη κρίνου, λευκάνθεμον (χρυσάνθεμον), το
φύλλωμα της κεφαλής του πράσου, αποξηραμένα σύκα, μαζι με τήλις (ελλοβον/
μοσχοσίταρον) ή πτισάνη (κριθαρόνερο), τήλις, λιναρόσπορος*2.
Θεραπευτικές ιδιότητες
κατά Pseudo-Galenus
Αρχαίο κείμενο:
τῆλιν καὶ τῆς ἀλθαίας ῥίζαν ἢ τὸ σπέρμα καὶ τῶν ὁμοίων ἑψήσαντες τῷ ἐλαίῳ
ἐνιέναι· ταῦτα γὰρ πάντα εὐρύνει τοὺς πόρους καὶ τοὺς λίθους χαλᾷ καὶ παραμυθεῖται
τὰς σφοδρὰς ὀδύνας.
Σύγχρονη απόδοση :
Τήλιν και την ρίζα της Αλθαίας η τον σπόρο και των ομοίων βράζουμε και από αυτά
το έλαιο βάζουμε. Αυτό ανοίγει τους πόρους (αγωγοι των ούρων / ουρητήρες) και
τους λίθους χαλαρώνει / απαλλάσει και καταπραϋνει από τους έντονους πόνους. (Το
κειμενο αυτό αναφέρεται σε μέρος θεραπείας σχετικά με επιρρευματιζόμενο νεφρό,
δηλαδή νεφρόπου έχει προσβληθεί για 2η φορά από νωοσηρούς χυμούς.*3
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Παύλο Αιγινήτη
Όσον αφορά τους δυσκοίλιους, όταν
το στομάχι του ασθενούς δεν επιδέχεται υπακτικά από το στόμα, το κλύσμα είναι χρήσιμο.*4
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Παύλο Αιγινήτη
Περί τρόμων και τρεμουλου
αφεψημα ρίζας Αλθαίας + συντάγματα βοτανων* 5 Θεραπευτικές ιδιότητες
κατά Παύλο Αιγινήτη
Για την παρασκευή καταπλάσματος πρὸς ἐρυσιπέλατα, ἕρπητας, ἀποστήματα,
παρωτίδας καὶ πυρίκαυτα.*6
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Παύλο Αιγινήτη
Αρχαίο κείμενο:
Ἀλθαία ἢ ἐβίσκος (ἔστι
δὲ εἶδος ἀγρίας μαλάχης) διαφορητική, χαλαστική, ἀφλέγμαντος, πραϋντική, πεπτικὴ
φυμάτων ἐστίν· ἡ δὲ ῥίζα καὶ τὸ σπέρμα τὰ μὲν ἄλλα ἐπιτεταμένα ἔχει, ἔστι δὲ καὶ
ἀλφῶν ῥυπτικά, τὸ δὲ σπέρμα καὶ λίθους θρύπτει.
Συγχρονη αποδοση:
H Αλθαία ή
εβίσκος (είναι και είδος άγριας μολόχας), διαφορητική (ιδρωτική), χαλαστική
(χαλαρωτική), προφυλάσσει από φλεγμονές, θεραπεύει τις δερματικές ελκώσεις
(φύματα- φυμα είναι 1) κάθετι που εκφύεται, που εξέχει στο δέρμα ή σε άλλο
σημείο του σώματος, έπαρμα /οίδημα, πρηξιμο,2) φλεγμονή αδένων, 3) φλεγμονή βουβονικών
αδένων, 4) κατά τον Ησύχιο στον πληθυντικό φύματα σημαίνουν ψυδράκια, ψώραι.
Ψύδραξ: φλύκταινα, ελκώσις του στόματος. Ψώρα : νόσος επιδερμίδας ). Η ρίζα και
το σπέρμα τα μέν επταμένα έχει επιτετάμενος = ισχυρός δηλαδή, στην ρίζα και
στον σπόρο βρίσκονται οι ισχυρές, οι περισσότερο ευεργετικές ουσίες που
χρησιμοποιούνται από το φυτό για την θεραπεία) και καθαρίζει από την υπόλευκη
λέπρα και ο σπόρος τους λίθους διαλύει.*7
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Ιπποκράτη στο Hippiatrica.
Άριστον είναι την
ρίζα της Αλθαίας να την βράσεις και με το αφέψημα να καταβρέξεις και να
καθαρίσεις, με ήπιο τρόπο σφουγγίζοντας το. Αυτό κάνει τις τρίχες μακριές και
πυκνές. Αυτό κάνει και για τους ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες. Εάν είναι
αραιές ( οι τρίχες), γίνονται πυκνές. Συνεπώς το αφέψημα της ρίζας της Αλθαίας
πυκνώνει τις τρίχες (μαλλιά) των ανθρώπων.*15
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Αέτιο
Αρχαίο κείμενο:
Ἐβίσκος ἢ ἀλθαία. Ἐστὶ δὲ μαλάχη ἀγρία διαφορητικὴ χαλαστικὴ ἀφλέγμαντος
πραϋντικὴ πεπτικὴ φυμάτων δυσπέπτων, καὶ ἡ ῥίζα δὲ αὐτῆς καὶ τὸ σπέρμα τὰ μὲν ἄλλα
ὁμοίως ἐνεργεῖ τῇ πόᾳ χλωρᾷ, λεπτομερεστέραν δὲ καὶ ξηραντικωτέραν ἐκείνης καὶ ἔτι
ῥυπτικωτέραν ἐπιδείκνυνται δύναμιν, ὥστε καὶ τὸ σπέρμα τοὺς ἐν νεφροῖς λίθους
διαιρεῖν. τὸ δὲ τῆς ῥίζης ἀφέψημα
καὶ πρὸς δυσεντερίαν καὶ διάρροιαν καὶ αἵματος ἀναγωγὴν ὠφέλιμόν ἐστιν, ὡς ἐχούσης
τινὰ δύναμιν στυπτικήν
Σύγχρονη απόδοση:
Εβίσκος η Αλθαία. Είναι άγρια μολόχα ιδρωτική, χαλαρωτική
προφυλάσσει από φλεγμονές, καταπραϋντική και η ρίζα και ο σπόρος της χρησιμοποιούνται
για να θεραπεύσουν τα ίδια πράγματα με την πόα όμως (η ρίζα και ο σπόρος) έχουν
λεπτομερέστερη (πιο αραιωτική) πιο ξηραντική και πιο καθαρτική δύναμη, σε
σημείο που ο σπόρος τις πέτρες των νεφρών διαλύει. Το αφέψημα της ρίζας είναι
κατάλληλο για δυσεντερία διάρροια και για αναγωγή αίματος ( δηλαδή έκκριση
αίματος από το στόμα άνευ βήχα και το αίμα αυτό προέρχεται από βλάβη στο
στομάχι και αυτό διότι η Αλθαία έχει στυπτική δύναμη (λεπτομερές σημαίνει ότι
διαλύεται ή τεμαχίζεται εύκολα (μετατρέπεται σε σκόνη) με αποτέλεσμα να
διεισδύει σε μεγάλο βάθος μέσα στο σώμα.).*8
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Οριβάσιο
Αρχαίο κείμενο: Πρὸς ἡλκωμένους καρκίνους πρᾳότατον.Ἀδαμαντίου πρὸς φαγεδαινικὰ ἕλκη.
*11
Σύγχρονη απόδοση :Ήπιο φάρμακο για καρκίνους που
συνοδέυονται από πληγές / πύον. Φάρμακο Αδαμάντιου , Ιατροσοφιστής (4ος -
5ος μ.χ) για καρκινικά έλκη .*11
Αρχαίο κείμενο ἀλθαίας τῆς
ῥίζης τὸ ἀφέψημα πρός τε δυσεντερίαν καὶ διάρροιαν ὠφέλιμόν ἐστιν.*12
Σύγχρονη απόδοση : Το αφέψημα από ρίζα Αλθαίας είναι ωφέλιμο για την
δυσκοιλιότητα και την διάρροια.*12
Αρχαίο κείμενο: Ἐβίσκος
ἡ ἀλθαία· ἐστὶ δὲ μαλάχη ἀγρία διαφορητική, χαλαστική, ἀφλέγμαντος, πραϋντική,
πεπτικὴ φυμάτων δυσπέπτων.*13
Σύγχρονη απόδοση :Έχει ιδιότητες εφιδρωτικές αντιφλεγμονώδεις, καταπραϋντικές και πεπτικές
για τα δύσπεπτα κατάλοιπα.*13
Θεραπευτικές ιδιότητες κατά Θεόφραστο Χρησιμοποιείται για επούλωση
τραυμάτων και για τον βήχα, είτε σε γλυκό κρασί είτε σε λάδι ελιάς.*17
Τρόποι παρασκευής:
Τρόπος παρασκευής κατά Αέτιο:
Αρχαίο κείμενο
Περὶ φλεγμαινούσης κύστεως. Ἐκ τῶν Ῥούφου.
Ἐν ὀλιγοσιτίᾳ δὲ τηρεῖν καὶ ὑδροποσίᾳ, ἐμβρέχειν τε τοὺς τόπους ἐλαίῳ ἐν ᾧ ἄνηθον,
λινόσπερμον, ἔνιοτε δὲ καὶ πήγανον, καὶ ἀλθαία ἐναφήψηται, καὶ ἐγκαθίζειν εἰς ἀφέψημα λινοσπέρμου, καὶ
τήλεως· καί τι σπερμάτιον συνεψέσθω τῶν εὐωδῶν οἷον πετροσέλινον, δαῦκον, ἄνισον
παρακαλοῦντας οὐρεῖν ἐν τῷ ὕδατι· οὐ γὰρ εὐτονεῖ ἡ κύστις περιστέλλεσθαι, καὶ ἐκπέμπειν
τὸ οὖρον.
Σύγχρονη απόδοση:
Περι φλεγμονής της ουροδόχου κύστης.(εκ
του Ρούφου /Ρούφος ο Εφέσιος Γιατρός 1ος – 2ος αι.μ.Χ.
Θεραπεία για την φλεγμονή της ουροδόχου κύστης που συμμετέχει η αλθαία.
Να τηρείται ολιγοσιτία (περιορισμένη κατανάλωση τροφής) και να πίνει νερό
(το άτομο που νοσεί). Να επιβρέχεις τα εν λόγω μέλη/ σημεία με έλαιο από άνηθο
έλαιο λιναρόσπορου, ακόμη και λάδι απο επίσης επέβρεχε το σημείο με Αλθαία που
έχει βραστεί σε νερό. Άρα είναι χρήσιμη ώς κατάπλασμα στην φλεγμονή της ουρ.
κύστης και βάλε τον ασθενή να κάτσει σε εγκάθισμα (λουτρό για τα κάτω μέλη του
σώματος, δηλαδή να κάτσει σε μία λεκάνη με ζεστό νερό σημαίνει το εγκαθίζειν)
που να περιέχει αφέψημα λιναρόσπορου και τήλεως ( έλλοβον- οσπριώδες κοινως
μοσχοσίταρον foenum Graecum Ιππ. 668,
27, θεοφραστου π. Φυτ.Ιστ. 3. 17 . Και συνόδεψε το με σπόρους ευωδών φυτών,
όπως πετροσέλινο, δαύκο (είδος φυτού, δαυκί που φύεται στην Κρήτη και είναι σε
χρήση στην Ιατρική (Athamanta Cretensis) Ιπποκράτης,
Διοσκουρίδης, Θεοφραστος) και άνισον (γλυκάνισο ή ανασόνι, Διοσκουρίδης) και προέτρεψε
τον να κατουρήσει μέσα στο νερό (δηλαδή εντος της λεκάνης με το ζεστό νερο που
κάθεται). Έτσι χαλαρώνει η ουροδόχος κύστις και συστέλεται και εξέρχεται το
ούρο ..*9
Τρόποι παρασκευής κατά Παύλο Αιγινήτη
Αρχαίο κείμενο:
Ἐπὶ δὲ τῶν φύσει
δυσκοιλίων, ἐφ' ὧν ἀσθενὴς ὢν ὁ στόμαχος οὐκ ἐπιδέχεται τὰ διὰ στόματος ὑπακτικά,
τοῖς κλύσμασι χρηστέον, φλέγματος μὲν ἐγκειμένου τῷ ἐντέρῳ τοῖς δι' ἀφεψήματος ἰσχάδων
καὶ τεύτλων καὶ νίτρου καὶ ἀγρίου σικύου ῥίζης καὶ μέλιτος καὶ ἐλαίου
χαμαιμηλίνου ἢ ἀνηθίνου, ξηρότητος δὲ μᾶλλον ἐνούσης τοῖς δι' ἀλθαίας τε καὶ
τήλεως καὶ χαμαιμήλων καὶ ἐλαίου καὶ μέλιτος βραχέος· καί ποτε καὶ ἔλαιον καθ'
αὑτὸ πλῆθος ἡμικοτυλίου=(140 γρ) ἐνιέμενον τὸ δέον ἐξανύει· μηδὲ τοῦτο δὲ συνεχῶς,
ἵνα μὴ τούτοις ἡ φύσις ἐθιζομένη τῆς αὐτομάτου ἐκκρίσεως ἐκλάθηται.*4
Σύγχρονη Απόδοση:
Περί κλυσμών
Σχετικά με άτομα που έχουν από την φύση τους δυσκοιλιότητα, στα οποία το
στομάχι τού ασθενούς, δεν δέχεται υπακτικά (φάρμακα για την κοιλιά) από το
στόμα, χρησιμοποιούμε κλύσμα (υγρό για ξέπλυμα του στομάχου) για τις φλεγμονές
που βρίσκονται στο έντερο από αφεψήματα ισχάδων (ξηρών σύκων) και τεύτλων (σέσκουλα)
και νίτρου (ανθρακικής σόδας) και ρίζα άγριου σικύος (αγγούρι) και μελιού και
έλαιο χαμομηλιού ή έλαιο άνηθου και για να έχει περισσότερη ξηρότητα το έντερο
προτιμούμε έλαιο από αλθαία, από τήλις (έλλοβον, οσπριώδες, κοινώς μοσχοσίταρο/
τριγωνέλλα) και χαμομηλιού και λάδι (εδώ προφανώς εννοεί το κανονικό λάδι
ελιάς) και λίγο μέλι. Και ενίοτε το ίδιο το έλαιο (εδώ προφανώς εννοεί το
κανονικό λάδι ελιάς) ποσότητα ημικοτυλιος (140γρ) προστιθέμενο, τα δέοντα
φέρνει εις πέρας. Αυτό όχι συνέχεια, έτσι ώστε να μην δημιουργηθεί εθισμός και
ο οργανισμός δεν κάνει αυτόματα από μόνος του έκκριση.*4
Αρχαίο κείμενο: Περὶ τρόμων.
ἁπλᾶ δὲ τρέμοντας προποτιζόμενα ὠφελεῖ καστόριον, λαγωοῦ ἐγκέφαλος ἐσθιόμενος, ἀλθαίας
ῥίζης ἀφέψημα, δαμασωνίου φύλλων .*5
Σύγχρονη Απόδοση:
Για αυτούς που έχουν μόνο τρεμούλιασμα βοηθάει να πιείς από πριν καστόριο να φάς εγκέφαλο λαγού αφέψημα από την
ρίζα της αλθαίας, φύλλα δαμασωνίου.(Αναφέρεται γενικά σε περιπτώσεις που υπάρχει
σε καποιο άτομο γενικώς τρεμούλιασμα/ τρέμουλο.*5
Αρχαίο κείμενο
<Κατάπλασμα πρὸς ἐρυσιπέλατα, ἕρπητας, ἀποστήματα, παρωτίδας καὶ
πυρίκαυτα.> < Ἀλθαίας
νεαρᾶς φύλλων ἁπαλῶν λι. <α> ἑψήσας ἐν ὑδρελαίῳ τρῖψον καλῶς καὶ προσβαλὼν
ῥοδίνου <δ>,
λιθαργύρου, ψιμυθίου ἀνὰ <β>ʹ λείου
πάλιν κοριαννοῦ χυλῷ ἢ ἀειζώου ἢ στρύχνου, εἶτα ἐπιβαλὼν ψῖχας, ὡς ἐμπλαστρῶδες
γενέσθαι, κατάπλασσε. ἐμπλάστρῳ δὲ ταύτῃ κέχρησο· κικίνου λι. <α>,
μυρσίνου λι. <α>, κηροῦ <ε>, λιθαργύρου <δ>, ἰοῦ ξυστοῦ <β>· ὄξει λειοῦται ἰὸς καὶ
λιθάργυρος.*6
Συγχρονη Αποδοση:
Κατάπλασμα πρὸς ἐρυσιπέλατα, ἕρπητας,
ἀποστήματα, παρωτίδας καὶ πυρίκαυτα. Απαλά φύλλα φρέσκιας Αλθαίας, μίας λίτρας
(324 γραμμ.) βράζοντας τα σε υδρέλαιο ( νερό αναμεμιγμένο με λάδι) αφού τα έχεις
τρίψει σχολαστικά μέχρι να γίνουν σκόνη και προσθέτουμε ρόδινο (τριαντάφυλλο )
<4> λιθάργυρου (Λατινικά: spuma argenti, υαλώδης,
μόλυβδος), ψιμυθίου ( λευκός μόλυβδος) λειασμένος (σκόνη) ανα <2> εκ νέου
σε χυλό κορριανού(κόλιανδρος) ή αειζώου( αείζωον – αμάραντον ή σέδον (sedum), κονυλόχορτα
πετρόχορτα/ Πολλές απόψεις για αυτό το φυτό) ή στρύχνου, έπειτα ρίξε ψίχες
ψωμιού, μέχρι να γίνει όμοιο με εμπλαστρο και εν συνεχεία άλειψε/ επίχρισε.
Έμπλαστρο σε αυτη να έχεις εφοδιαστεί. Κικίνου (έλαιον παρασκευαζόμενο απο το
δέντρο κίκι, Διοσκουρίδης- ricinus communis) μιάς λίτρας
(324γρ) μυρσίνος(μυρτιάς) μία λίτρα (324γρ), κηρού (λογικά μέλισσας) <5>,
λιθαργύρου <4>, ιού (σκουριά σιδήρου) τριμμένη/ σκόνη <β>.Το ξι΄δι
βοηθάει στην λείανση/ μετατροπη σε σκόνη του ιού(οξείδιο χαλκου ή σιδήρου) και
λιθαργύρου.*6
Τρόποι παρασκευής κατά Διοσκουρίδη Πεδάνιο
Αρχαίο κείμενο
ἑψηθεῖσα γὰρ ἐν μελικράτῳ ἢ οἴνῳ ἢ καθ' ἑαυτὴν κοπεῖσα ποιεῖ πρὸς τραύματα,
παρωτίδας, χοιράδας, ἀποστήματα, μαστοὺς φλεγμαίνοντας, <φλεγμονὰς>
δακτυλίου, θλάσματα, ἐμφυσήματα, συντάσεις νεύρων· διαφορεῖ γὰρ καὶ ἐκπέσσει καὶ
ῥήγνυσι καὶ ἀπουλοῖ. συμμαλαχθεῖσα δὲ ἑφθή, ὡς εἴρηται, στέατι ὑείῳ ἢ χηνείῳ καὶ
τερεβινθίνῃ πρὸς ὑστέρας φλεγμονὰς καὶ μύσεις ἐν προσθέματι ποιεῖ· καὶ τὸ ἀφέψημα
δὲ αὐτῆς τὰ αὐτὰ ποιεῖ, ἄγον καὶ τὰ καλούμενα λοχεῖα. τὸ δὲ τῆς ῥίζης ἀφέψημα
πινόμενον σὺν οἴνῳ ὠφελεῖ δυσουροῦντας, λιθιῶντας, [ὠμότητας] ἰσχιαδικούς, δυσεντερικούς,
τρομώδεις, ῥηγματίας, καὶ πόνους ὀδόντων πραΰνει σὺν ὄξει ἀφεψηθεῖσα καὶ
διακλυζομένη. ὁ δὲ καρπὸς χλωρός τε καὶ ξηρὸς λεῖος καταχρισθεὶς σὺν ὄξει ἐν ἡλίῳ
σμηκτικός ἐστιν ἀλφῶν, μετ' ὀξελαίου δὲ σύγχρισμα προφυλακτικὸν ἰοβόλων· ποιεῖ
δὲ καὶ πρὸς δυσεντερίαν, αἵματος ἀναγωγήν, διάρροιαν. τὸ δὲ ἀφέψημα τοῦ
σπέρματος πινόμενον καὶ πρὸς μελισσῶν καὶ τῶν λεπτῶν θηρίων πληγὰς πάντων ἐν ὀξυκράτῳ
ποθὲν ἢ ἐν οἴνῳ· καὶ τὰ φύλλα δὲ μετ' ἐλαίου ὀλίγου καταπλάσσεται ἐπὶ τῶν
δηγμάτων καὶ ἐπὶ πυρικαύτων. πήγνυσι δὲ ἡ ῥίζα καὶ ὕδωρ μιγεῖσα λεία καὶ
συνεξαιθριασθεῖσα*23
Σύγχρονη Απόδοση
Βρασμένη σε
μελίκρατο ή κρασί ή το ίδιο το βότανο ( χωρίς να βραστεί ) κομμένο σε μικρά
κομμάτια (λιανισμένο) είναι κατάλληλο για τραύματα, παρωτίδες (αποστήματα στα
αυτιά), χοιράδες (οιδήματα των αδένων του λαιμού) αποστήματα, φλεγμονές των
μαστών, φλεγμονές στον δακτύλιο (σφικτήρα, πρωκτό) θλάσματα ( σπάσιμο,
σύντριμμα, πληγή), εμφυσήματα (φούσκωμα, πρήξιμο του στομάχου ή άλλων μερών του
σώματος), συστάσεις νεύρων (τραβήγματα- τεντώματα από τους τένοντες). Διαφορεεί
(είναι διαφορητική- εκκρίνει δια του ιδρώτος- ιδρωτική), εκπέσσει (χωνευτική
επι της τροφής), ρήγνυσι (διασπά, τεμαχίζει σε μικρά κομμάτια) και επουλώνει.
Βρασμένη η Αλθαία μαλακώνει/ καταπραΰνει όπως λέγεται και με προσθήκη λίπους
χοιρινού ή χήνας και τερεβινθίνη (τρεμεντίνα) είναι ωφέλιμο για τις φλεγμονές
της μήτρας και το στόμιο του αιδίου/ σύσφιξη των χειλιών του αιδοίου. Το
αφέψημα της αλθαίας κάνει τα ίδια με παραπάνω και καθαρίζει τα λεγόμενα λόχια
(τα υγρά του τοκετού) Το αφέψημα της ρίζας πινόμενο με κρασί είναι ωφέλιμο
στους πάσχοντες από δυσουρία, στους πάσχοντες από λιθίαση (πέτρα στο
ουροποιητικό σύστημα), {ωμότητας (πάσχοντες από απεψία)}, στους πάσχοντες , από
ισχιαλγία, από δυσεντερία από τρεμούλιασμα, στους έχοντες αποστήματα και από
πόνους στα δόντια καταπραΰνει κάνοντας πλύσεις στο στόμα με το αφέψημα της
αλθαίας μαζί με ξύδι. Ο καρπός φρέσκος ή αποξηραμένος λιανισμένος (σκόνη) και
επαλειφόμενος με ξύδι λιαστό καθαρίζει τους αλφούς (υπόλευκη λέπρα), και μαζί
με ξιδόλαδο φτιάχνεται αλοιφή που προστατεύει από ιοβόλα (δηλητηριώδη ζώα).
Είναι καταλληλο για δυσεντερία, αιματος αναγωγή και διάρροια. Το αφέψημα του
σπόρου της αλθαίας πινόμενο προστατεύει από τσιμπήματα μελισσών και λεπτών
θηρίων (εδώ εννοεί προφανώς έντομα, ζωύφια , αράχνες), το οποίο πίνουμε μαζί με
οξύκρατο (ξινός οίνος αναμεμιγμένος με νερό ή κρασί). Τα φύλλα της αλθαίας μαζί
με λίγο ελαιόλαδο ως κατάπλασμα για δαγκώματα / τσιμπήματα και πυρίκαυτα
(καψίματα από φωτιά). Η ρίζα λιανισμένη (σκόνη) και εκτεθειμένη στο ύπαιθρο
(στον ψυχρό αέρα της νύκτας) αναμεμιγμένη με νερό παγώνει/ πήζει (λογικά
στερεοποιείται)*23.
Τρόποι παρασκευής κατά Ορειβάσιο
Αρχαίο κείμενο :
Πρὸς ἡλκωμένους καρκίνους πρᾳότατον. Ἀδαμαντίου πρὸς φαγεδαινικὰ ἕλκη.
Χλωρὰν ἀλθαίαν ἢ ξηρὰν ἀναλαβὼν στέατι τραγείῳ χρῶ. εἰ δὲ πάνυ ὑγρὰ εἴη τὰ ἕλκη,
προϋποθεὶς μότα ξηρὰ ἐπιτίθει τὸ στέαρ μετὰ τῆς ἀλθαίας. κέχρησο δὲ καὶ ταῖς ἀγωγαῖς
τοῦ <λε> κεφαλαίου.
Σύγχρονη απόδοση:
Ήπιο φάρμακο για καρκίνους που συνοδέυονται από πληγές / πύον. Φάρμακο Αδαμάντιου
, Ιατροσοφιστής (4ος - 5ος μ.Χ.) για καρκινικά έλκη .
Πάρε φρέσκια αλθαία, ή αποξηραμένη και χρησιμοποίησε την μαζί με λίπος
τραγίσιο. Εάν είναι πολύ υγρά τα τραυματα, βάλε από πρίν επιθέματα στεγνά και
στην συνέχεια το λίπος μαζί με την Αλθαία. Χρησιμοποίησε και τις αγωγές
(θεραπευτικές οδηγίες) του κεφαλαίου (35).*11
Τρόποι παρασκευής κατά Geoponica
Αρχαίο κείμενο :
Παξάμου. Οἶνον πολυφόρον εἰς κρᾶσιν ποιῆσαι,
ὥστε ὀλίγον ἀναλισκόμενον πολλοῖς ἐξαρκεῖν. Παξάμου. 7.23.1.1 Ἀλθαίας ῥίζας ξηρὰς
ἐπιξέσας εἰς τὸν οἶνον, ταράξας χρῶ.
Σύγχρονη απόδοση:
Κρασί δυνατό που μπορεί να νοθευτεί με μεγάλη ποσότητα νερού σε κρασί
φτιάχνουμε, έτσι ώστε ξοδεύοντας λίγο να φθάνει για πολλές δόσεις. Παξαμός
(αρχαίος Έλλην που έγραψε βιβλία « περί μαγειρικής¨». Θεωρείται ο εφευρέτης του
παξιμαδιού). Ρίχνοντας ξύσμα από την ρίζα της αλθαίας στο κρασί και ταυτόχρονα
ανακατεύτε το.*22
Τρόποι παρασκευής σήμερα κατά σύγχρονους βοτανικούς
Ως έγχυμα: Σε μία κούπα τσαγιού βραστό νερό, ρίχνουμε δύο κουταλάκια του τσαγιού από
τα φύλλα του βοτάνου. Το αφήνουμε για 10 λεπτά και μετά το πίνουμε. Χρησιμοποιείται
για προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος και κατά της βρογχίτιδας και του
βήχα.
Ως αφέψημα: Τα άνθη του είναι μαλακτικά
και καταπραϋντικά του βήχα είτε πίνετε, είτε χρησιμοποιείται για γαργάρες.
Οι πλύσεις του στόματος: Επιταχύνουν
την επούλωση πληγών και ούλων, την ουλίτιδα, τις άφθες, τα αποστήματα των
δοντιών, ενώ θεραπευτικές πλύσεις με Αλθαία μπορούν να γίνονται σε όλα τα
σημεία του σώματος που εμφανίζουν δερματοπάθειες.
Βράζουμε ρίζα : Αν έχουμε μώλωπες,
πόνους μυών και τενόντων και κάνουμε ζεστές τοπικές επαλείψεις, βοηθά στην
αντιμετώπιση της δυσεντερίας της νεφρίτιδας της κυστίτιδας της γαστρίτιδας της οισοφαγίτιδας
δρα θαυματουργά κατά των γαστρικών ελκών αλλά και της πλευρίτιδας. Εξωτερική
χρήση συνίσταται για εγκαύματα, πληγές και δερματικά έλκη.
Ζεστό κατάπλασμα των φύλλων, της ρίζας ή του πολτού της
ρίζας: θεραπεύει φλεγμονές και δερματικά έλκη, ενώ βοηθά στην αφαίρεση των
ακίδων.
Νωπά φύλλα: Ανακουφίζουν ηλιακά
εγκαύματα, καψίματα, τσιμπήματα και διάφορα εξανθήματα.
Προς ερυσιπελατα , έρπητα : Με τα
νεαρά φύλλα ψημένα σε νερό με λάδι. Βράζουμε 10 ποτήρια νερό και 100 γραμμάρια
ρίζας αλθαίας μέχρι να μείνουν έξι ποτήρια. Το στραγγίζουμε και κάνουμε
επαλείψεις ζεστές στο πονεμένο σημείο.
Εδωδιμότητα:
Η αλθαία ήταν τρόφιμο πριν θεωρηθεί φάρμακο. Τα νεαρά φύλλα τρώγονται ωμά ή
μαγειρεμένα. Μπορούν επίσης να τεμαχίζεται λεπτά και να προστίθεται σε σαλάτες.
Το εσωτερικό τμήμα των νέων βλαστών τρώγεται ακατέργαστο.
Τα πέταλα των λουλουδιών και μπουμπούκια των ανθών μπορούν να προστεθούν σε
σαλάτες. Ένα θρεπτικό άμυλο λαμβάνεται από τη ρίζα που μπορεί να ζυμωθεί με
άλλα αλεύρια. Ένα δροσιστικό τσάι γίνεται από τα πέταλα των λουλουδιών του.
Στη βίβλο αναφέρεται σαν φυτό που τρωγόταν κατά τη διάρκεια λιμών. Κατά τη
διάρκεια του Μεσαίωνα όταν αποτύγχαναν οι καλλιέργειες, οι άνθρωποι έβραζαν
ρίζες αλθαίας και μετά τις τηγάνιζαν με βούτυρο και κρεμμύδια. Ένα πιάτο αλθαίας
θεωρούταν gourmet από τους αρχαίους Ρωμαίους και Κινέζους.
Καλλιέργεια:
Η καλλιέργεια αυτού του φυτού είναι πανεύκολη. Λίγοι σπόροι στο χώμα και
λίγο νερό αρκούν για να φυτρώσει το φυτό.
Προφυλάξεις:
Παρενέργειες δεν έχει, είναι ατοξική.
Θεωρείται ασφαλές βότανο και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες παρενέργειες στην
επιστημονική βιβλιογραφία. Δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία για την λήψη του
βοτάνου στην εγκυμοσύνη ή τον θηλασμό. Αν παίρνετε φάρμακα καλό είναι να τα
παίρνετε σε απόσταση 1 ώρας και πάνω από το βότανο, ώστε να μην επηρεαστεί η απορροφητικότητα
τους.
ΠΗΓΗ: Επιμέλεια κείμενου Αθ. Χατζηαγοράκης. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.5.2024.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – Παραπομπές:
1. Διοσκουρίδης III, 146 (154,13)
2. Dioscorides Pedanius Med., Euporista vel De simplicibus medicinis 2, 72, 1, 3
3. Pseudo-Galenus Med., Vol. 19, 667,
2
4. Paulus Med., Epitomae medicae 1, 44, 1, 6
5. Paulus Med., 3, 21, 1, 26
6. Paulus Med., 4, 21, 3, 3
7. Paulus Med., 7, 3, 1, 121
8. Aëtius Med., Iatricorum 96, 1
9. Aëtius Med., xi 26, 11
10. Oribasius Med., 11, α 30, 1
11. Oribasius Med., 3, 25, 6, 3
12. Oribasius Med., 9, 15, 10, 1
13. Oribasius Med., 2, 1,, 1,
14. Oribasius Med., 3, 43, 2, 1
15. Hippiatrica, Berolinensia 55, 1, 5
16. Hippiatrica, Cantabrigiensia 57, 20, 1
17. Theophrastus Phil., Historia
plantarum 9, 18, 1, 1
18. Suda, Lexicon 32, 1
19. Etymologicum Magnum, εκδ. Gaisford, T. Oxford, Oxford
Univ. Press, 1848, Repr. 1967. Kallierges 63, 12
20. Hesychius Lexicogr., Lexicon 2962, 1.
21. Eustathius Philol., Scr. Eccl.,
Commentarii ad Homeri Il. Vol. 2, 803, 13
22. Geoponica, Geoponica 7,23,1,1
23. Dioscorides Pedanius Med., De materia medica 3,146,1,1
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook